Inwentarze ekonomiczne z przełomu XVIII i XIX wieku jako źródło do odtworzenia infrastruktury budowlanej miast

• Autorzy: Ślusarek Krzysztof , Dolinovskyi Volodymyr

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK67INVENTORIES

Warianty tytułu

EN

Economic inventories from the end of the eighteenth and the start of the nineteenth century as a source for reconstructing the architectural infrastructure of towns

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule omówiono wykorzystanie inwentarzy ekonomicznych z przełomu XVIII i XIX w. do badań nad odtworzeniem infrastruktury budowlanej miast. Zagadnienie przedstawiono na podstawie analizy kilkudziesięciu inwentarzy miast i miasteczek z obszaru I i III zaboru austriackiego, m.in. Jezupola, Markopola, Mielnicy, Niżniowa, Obertyna, Opoczna, Pacanowa, Pińczowa, Przecławia, Sasowa, Toporowa, Zabłotowa i Zaleszczyk. Tekst składa się z trzech części. Pierwsza omawia konstrukcję inwentarzy ekonomicznych i szczegółowo charakteryzuje zawartość ich elementów (ogólny opis dóbr i zabudowań, wykaz gruntów, wyszczególnienie osiadłości i mieszkańców, opis powinności poddańczych i sumariusza intraty). W drugiej na dwóch przykładach (Zaleszczyki i Pińczów) przedstawiono sposób interpretacji i wykorzystania inwentarzy do odtworzenia infrastruktury budowlanej miast. Część ostatnia zawiera garść praktycznych wskazówek na temat miejsc przechowywania inwentarzy ekonomicznych z badanego obszaru.

EN

This paper discusses the use of economic inventories from the end of the eighteenth and the beginning of the nineteenth century in research on the recreation of the architectural infrastructure of towns and cities. This subject has been presented on the basis of an analysis of several dozen inventories of cities and towns from the territory of the first and third Austrian partition, including Jezupol, Markopol, Mielnica, Niżniów, Obertyn, Opoczno, Pacanów, Pińczów, Przecław, Sasów, Toporów, Zabłotów and Zaleszczyki. This text consists of three sections. The first discusses the structure of economic inventories and offers a detailed characterization of their elements’ content (a general overview of a property, a description of buildings, land records, a residences and resident record, an overview of subject duties, an income summary). The second, based on two cases (Zaleszczyki and Pińczów), presents a method of inventory interpretation and use in recreating the architectural infrastructure of cities. The final section includes a handful of practical guidelines on the places where a given territory’s economic inventories are stored.

Słowa kluczowe

PL

miasta; inwentarz ekonomiczny; infrastruktura budowlana; I zabór austriacki; II zabór austriacki

EN

cities; economic inventories; construction infrastructure; first Austrian partition; second Austrian partition

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 67
• Strony: 35--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., fot., il.

Twórcy

autor

Ślusarek Krzysztof

• Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego

• https://orcid.org/0000-0002-2387-649X

autor

Dolinovskyi Volodymyr

• Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie

• https://orcid.org/0000-0002-1976-5068

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• 1. Archiwum Państwowe w Kielcach Archiwum Ordynacji Myszkowskich, sygn. 484.
• 2. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie fond 134: Kolekcja dokumentów dotyczących majątków szlacheckich z terytorium ruskiego, wołyńskiego, podolskiego i innych województw, opis 2 sprawy: 497, 560, 573, 719 fond 146: Namiestnictwo Galicyjskie, opis 18 sprawa 1248, opis 78 sprawa 378, opis 88 sprawa 183, opis 102 sprawa 1 fond 166: Tabula Krajowa, opis 1 sprawa 5287 fond 836: Treterowie, opis 1 sprawa 1004. Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka im. Wasyla Stefanyka fond 141: Rękopisy Aleksandra Czołowskiego, opis 1 sprawy: 1180, 1273.
• Teksty źródłowe / Source texts
• 3. Inwentarze dóbr ziemskich województwa krakowskiego 1567–1700. Wybór z ksiąg relacji grodu krakowskiego, opr. Adam Kamiński, Aniela Kiełbicka, Stanisław Pańków, Warszawa 1956.
• 4. Opysy peredmist’ Lwowa XVI–XVIII stolit’, oprac. Andrij Fełoniuk, Lwiw 2014.
• 5. Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku, t. 2: Inwentarze dóbr ziemskich z XVII–XVIII wieku (cz. 1), wstęp i oprac. Jacek Pielas, Kielce 2013.
• 6. Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku, t. 2: Inwentarze dóbr ziem skich z XVII–XVIII wieku (cz. 2), oprac. Katarzyna Justyniarska-Chojak, Jacek Pielas, Kielce 2016.
• Opracowania / Secondary sources
• 7. Aleksandrowycz Wołodymyr, Opys zamku w Brodach 1689 roku, „Ukrajinśkyj archeohraficznyj szczoricznyk” 2004, nr 8/9.
• 8. Atamanenko Wiktor, Inwentari kak istocznik po sotsialno-ekonomiczeskoj istoriji horodow Ukrajiny XVI–XVIII w. (na materiałach h. Ostroha), Dnepropetrowsk 1988.
• 9. Betlej Andrzej, Pałac w Teofilpolu w świetle inwentarzy XIX-wiecznych, Kraków 2016.
• 10. Blyznjak Mykoła, Inwentar mista Ostroha 1724 roku, „Naukowi Zapysky Natsionalnoho Uniwersytetu Ostrozka Akademija. Istoryczni Nauky”, wyp. 27, Ostroh 2018.
• 11. Bożyk Izabela, Jastrzębski Cezary, Massalski Adam, Dzieje i kultura miasta Pińczowa do 1981 roku, Pińczów 2018.
• 12. Drzewiecki Bartosz, Stańczyk Sebastian, Inwentarz z opisem ratusza Kazimierza pod Krakowem z 1792 r., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2019, t. 64 (3).
• 13. Fełonjuk Andrij, Inwentarni opysy dworiw na peredmistsjach Lwowa ostannjoji tretyny XVIII stolittja, „Zapysky Naukowoho Towarystwa imeni Szewczenka”, t. 255: Praci Komisiji architektury i mistobuduwannja, Lwiw 2008.
• 14. Głowacka Anetta, Inwentarze majątkowe jako źródło do poznania sytuacji kobiet w małych miastach Rzeczypospolitej szlacheckiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2004, t. 52 (1).
• 15. Jewuła Łukasz, Na styku kultur i narodów. Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym, red.
• 16. Krzysztof Ślusarek, t. 27: Leszniów, Mielnica, Uście Biskupie i Zaleszczyki, Kraków 2020.
• 17. Justyniarska-Chojak Katarzyna, Inwentarze pośmiertne z małych i średnich miast Małopolski (w XVI–XVIII wieku), Kielce 2020.
• 18. Kargol Tomasz, Odbudowa Galicji ze zniszczeń wojennych w latach 1914–1918, Kraków 2012.
• 19. Lehun Jurij, Hospodarski inwentari jak dżerelo do henealohiji selan Podillja, „Zapysky Naukowoho Towarytwa imeni Szewczenka”, t. 252: Praci komisiji specjalnych (dopomiżnych) istorycznych dyscyplin, Lwiw 2006.
• 20. Lepucki Henryk, Działalność kolonizacyjna Marii Teresy i Józefa II w Galicji 1772–1790, Lwów 1938.
• 21. Lewalski Krzysztof, Inwentarz mienia – źródło do badań nad majątkiem osobistym duchowieństwa parafialnego w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 65 (2), 2017.
• 22. Lubczyński Mariusz, Miasto Secemin w świetle inwentarza z roku 1795, [w:] Miasta i miasteczka wschodniej części Galicji pod koniec XVIII wieku, t. 7: Miasta na pograniczach - konteksty i odniesienia, red. Tomasz Kargol, Bogdana Petryszak, Krzysztof Ślusarek, Kraków–Lwów 2020.
• 23. Owsinśkyj Jurij, Majetkowyj kompleks Rzewuśkych u Podilśkomu wojedodstwi Reczi Pospolytoji w XVIII stolitti, „Wistyk Lwiwśkoho Uniwersytetu. Serija Istoryczna”, wyp. 44, Lwiw 2009.
• 24. Pielas Jacek, Wyposażenie i wystrój wnętrz siedzib szlachty sandomierskiej w XVII i pierwszej połowie XVIII wieku,
• 25. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2019, t. 67 (1).
• 26. Polek Johann, Joseph’s II Reisen nach Galizien und Bukowina und ihre Bedeutung für letztere Provinz, Czernowitz 1895.
• 27. Proksa Michał, Zub Monika, Rezydencja i zaplecze gospodarcze w dobrach biskupów przemyskich ob. łac. w Radymnie w świetle XVIII-wiecznych opisów inwentarzowych, „Czasopismo Inżynierii Lądowej, Budownictwa i Architektury – Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture” 2017, t. 34, z. 64.
• 28. Tomaszewski Norbert, Inwentarz zabudowań folwarcznych należących do rodziny Ciecierskich, sporządzony w 1854 roku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2004, t. 52 (1).
• 29. Wychowanets Taras, Inwentar Ostroha na czastyny Ostrożczyny wid 1708 roku jak dżerelo z istorycznoji topohrafii mista, „Wisnyk Netiszynskoho Krajeznawczoho Muzeju”, Netiszyn 2003–2004, t. 2–3.
• 30. Zub Monika, Drewniana rezydencja rzymskokatolickich hierarchów przemyskich w Radymnie w świetle opisu Wacława Hieronima Sierakowskiego, [w:] Badania archeologiczne zespołów sakralnych w Karpatach, red. J. Gancarski, Krosno 2016.
• 31. Zub Monika, Nowożytne drewniane budownictwo mieszkalne w dobrach królewskich ziemi lwowskiej (XVII–XVIII wiek) w świetle inwentarzy, [w:] Archeologia okresu nowożytnego w Karpatach polskich, red. J. Gancarski, Krosno 2008.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 32. https://www.archivinformationssystem.at/detail.aspx?ID=2228870.
• 33. www.mapire.eu.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).