Rzeka – atut czy przeszkoda w rozwoju zrównoważonym miasta? Przykład Rzeszowa

• Autorzy: Ćwik A.

Warianty tytułu

EN

The River – an Advantage or an Obstacle in the City Sustainable Development? Case Study of Rzeszów

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rzeki od zawsze stanowiły kluczowy element w lokacji, a następnie planowaniu zagospodarowania przestrzennego miast. W Średniowieczu decydowały o tym przede wszystkim ich wybitne walory obronne, wynikające z nieuregulowanych, zmieniających swoje zasięgi koryt rzecznych oraz towarzyszących im terenów zalewowych i podmokłych. Z biegiem czasu funkcja ta traciła na znaczeniu na rzecz ich gospodarczego wykorzystania jako źródła wody czy dróg transportu towarów. Regulacje rzek w miastach doprowadziły do pozyskania nowych terenów pod zabudowę, stworzyły nowe możliwości rekreacyjnego wykorzystania nabrzeży rzecznych. W ślad za tym pojawiły się jednak różne problemy środowiskowe, jak np. zmniejszenie retencji w dnie doliny, ryzyko wyższej fali powodziowej czy znaczne przekształcenia siedlisk nadrzecznych. Z powodu różnorodnych funkcji, jakie korytarze rzeczne pełnią we współczesnych miastach, powinny się stać kluczowym elementem planowania przestrzennego, co najmniej na szczeblu lokalnym. Jak podkreśla prawodawstwo [Ustawa... 2003], planowanie to musi być zgodne z ideą rozwoju zrównoważonego. Postulat ten jest jednak bardzo trudny do realizacji, gdyż nie istnieje żaden skodyfikowany system zasad rozwoju zrównoważonego, który można by zastosować w praktyce planistycznej, jakkolwiek różnorodne wskaźniki i propozycje wprowadzania rozwoju zrównoważonego, możliwe do wykorzystania w planowaniu przestrzennym i strategicznym, są dyskutowane szeroko w literaturze naukowej [np. Borys 1999; Ćwik 2013; Fogel 2012; Giordano 2005; Kistowski 2003; Zbierska et al. 2012].

EN

The article concerns the assessment of the spatial arrangement of the Wisłok river corridor in Rzeszów for its conformity with sustainable development’s dimensions. There were main functions of the researched area analyzed and measures of the sustainable development dimensions worked out. The spatial arrangement analysis depicted especially conflict situations and their influence for important river corridor functions. It was the base for the assessment of sustainable development measures degree realization which could occur as negative, neutral or positive. Results showed the predominance of negative grades, which lead to the conclusion that the researched area has been changing against sustainable development rules. There was also method of “three questions” proposed for the assessment of the conformity of spatial arrangement with the sustainable development idea.

Słowa kluczowe

PL

Rzeszów; rozwój zrównoważony; rzeka Wisłok

EN

Rzeszów; sustainable development; Wisłok River; three questions method

• Wydawca: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN ; Towarzystwo Urbanistów Polskich
• Czasopismo: Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN
• Rocznik: 2014
• Tom: No 254
• Strony: 113--128
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., rys., tab., fot.

Twórcy

autor

Ćwik A.

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• 1. Borkowska E. (red.), 1993, 2 Raport „Gmina jako podmiot polityki ekorozwoju”. Synteza dla parlamentarzystów i przedstawicieli rządowej administracji centralnej. Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
• 2. Borys T. (red.), 1999, Wskaźniki ekorozwoju. Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok.
• 3. Bujara M., 2010, Amoniak zagraża nowemu osiedlu. „Gazeta Wyborcza”, http://rzeszow. gazeta.pl/rzeszow/1,34962,7860582,Amoniak_zagraza_nowemu_osiedlu.html.
• 4. Ćwik A., 2009, Rola doliny Wisłoka w Rzeszowie w opinii mieszkańców miasta, [w:] Kształtowanie i ochrona krajobrazu dolin rzecznych. „Architektura Krajobrazu”, nr 3/2009 (24).
• 5. Ćwik A., 2013, Rozwój zrównoważony a konflikty w potencjalnym zagospodarowaniu górskiego terenu podmiejskiego, [w:] Gospodarka regionalna i lokalna a rozwój zrównoważony, Z. Strzelecki, P. Legutko -Kobus (red.). Studia KPZK PAN, t. CLII, Warszawa.
• 6. Ćwik A., Ćwik Ł., 2011, Antropopresja w rezerwacie „Lisia Góra” w Rzeszowie. „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, 67(5).
• 7. Faliński J. B., 2000, Rzeczne wędrówki roślin. „Rzeki”, t. 9.
• 8. Fogel P., 2012, Wskaźniki oceny polityki i gospodarki przestrzennej w gminach. Biuletyn KPZK PAN, z. 250, Warszawa.
• 9. „Gazeta Wyborcza”, 2013, Rzeszowianie nie chcą wieżowców nad Wisłokiem. http:// rzeszow.gazeta.pl/rzeszow/2029020,34962,15035530.html.
• 10. Giordano K., 2005, Planowanie zrównoważonego rozwoju gminy w praktyce. Wyd. KUL.
• 11. Jahn A., 1957, Przyczynki do znajomości teras karpackich. „Czasopismo Geograficzne”, 28.
• 12. Kawa P., 2004, Ptaki zbiornika retencyjnego w Rzeszowie i terenów przyległych w latach 1982–2003. „Ptaki Podkarpacia”, nr X.
• 13. Kistowski M., 2003, Regionalny model zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska Polski a strategie rozwoju województw. Uniw. Gdański, Wyd. Nauk. Bogucki, Gdańsk -Poznań. Kobojek E.,
• 14. Kobojek S., 2013, Środowisko przyrodnicze i problemy zagospodarowania pradolin, [w:] Gospodarka regionalna i lokalna..., op.cit.
• 15. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, 2001, M.P. 2001, nr 26, poz. 432.
• 16. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030, 2011, M.P. 2012, nr 0, poz. 252.
• 17. Kukuła K., Bylak A., Tabasz S., Kubejko Ł., 2013, Najbogatsze stanowisko kotewki orzecha wodnego Trapa natans L. w południowo -wschodniej Polsce. „Chrońmy Przyr. Ojcz.”, 69(6).
• 18. Lach J., Michalik A., 1994, Środowisko geograficzne, [w:] Dzieje Rzeszowa, F. Kiryk (red.). T. I. Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów.
• 19. Michalak B., 2013, Charakterystyka warunków meteorologicznych, [w:] Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2012 roku. WIOŚ w Rzeszowie, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów, www.wios.rzeszow.pl.
• 20. Mroczek J. R., Kostecka J., 2008, Rola zalewu rzeszowskiego w zrównoważonym rozwoju miast. „Inżynieria Ekologiczna”, nr 20.
• 21. Munton R., Collins K., 1998, Government Strategies for Sustainable Development. “Geography”, t. 83(4).
• 22. Reszel H., Reszel. R, Pomniki przyrody Rzeszowa. Katedra Agrobiologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów. Maszyn.
• 23. Richling A., Solon J., 1996, Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa.
• 24. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Rzeszowa, 2000.
• 25. Uchwała Nr XXXVII/113/2000 Rady Miasta Rzeszowa z 4 lipca 2000 r. w sprawie uchwalenia Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Rzeszowa.
• 26. Uchwała Nr XIX/392/2011 Rady Miasta Rzeszowa z 25 października 2011 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Rzeszowa.
• 27. Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz.U. 2003, Nr 80, poz. 717.
• 28. Wnuk Z., Ziaja M., Ziaja W., Czerniakowski Z., 1998, Ścieżka przyrodnicza im. prof. dra Władysława Szafera w Rzeszowie. Rzeszów.
• 29. Zaktualizowana koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, 2005, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa.
• 30. Zbierska A., Przybyła Cz., Zbierska J., 2012, Analiza wskaźników zrównoważonego rozwoju w gospodarce przestrzennej na poziomie lokalnym, [w:] Gospodarka przestrzenna w świetle wymagań strategii zrównoważonego rozwoju, A. Maciejewska (red.). Studia KPZK PAN, t. CXLII, Warszawa.
• 31. Zimny H., 2005, Ekologia miasta. Agencja Reklamowo -Wydawnicza A. Grzegorczyk, Warszawa.