Venice Charter and its role in shaping concepts in the heritage protection system

• Autorzy: Siwek Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.35784/odk.6407

Warianty tytułu

PL

Karta Wenecka i jej rola w kształtowaniu pojęć w systemie ochrony zabytków

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Venice Charter is one of the fundamental doctrinal documents sharing the contemporary system of heritage protection. In its preamble and the articles regarding definitions, the essence of the statements defining the purpose of the heritage protection system has been covered. It provides a rationale for why the heritage protection system should exist. It defines what should be understood as heritage, and the articles defining the intention emphasizes that it is “to safeguard them no less as works of art than as historical evidence”. These concise yet comprehensive definitions form the foundation for further doctrinal considerations. Subsequent doctrinal documents and modern strategic papers contain numerous formulations which are addressing both the definition of the monument (as the object of protection) and the purpose of the activity. A notable trend is the broadening of the understanding of the term “monument” and the expansion of justifications for the system's functioning. Monuments are preserved not only for cultural or historical reasons but also for economic, social, climatic, and other impacts. This process leads to a deconstruction of the heritage protection system, where in the definition of the object of protection, the values justifying the system’s existence, and its goals become increasingly ambiguous. The perspective for the functioning of the heritage protection system requires a re-evaluation of its assumptions and a return to basic concepts, which are explaining and guiding its existence. It is worth considering, whether and how, under contemporary conditions, the basic definitions and principles of the Venice Charter can be rearticulated to reinforce their relevance in shaping the rules of how the system is operating. Without and updated definition of the monument and a clear articulation of the purpose, its role will be taken over by other socio-economic activities. Consequently, conservation concepts will be undergoing further modification, ultimately threatening the preservation of resources and the established traditions of heritage protection.

PL

Karta Wenecka jest jednym z fundamentalnych dokumentów doktrynalnych rzutujących na kształt współczesnego systemu ochrony zabytków. W preambule dokumentu oraz we wstępnych punktach definicyjnych, zawarto kwintesencję sformułowań określających sens działania systemu ochrony zabytków. Jest tam uzasadnienie, dlaczego system ochrony zabytków ma być tworzony. Określono co jest rozumiane jako zabytek, a w podpunkcie „cel” wskazano „zachowanie zarówno wszelkiego dzieła sztuki, jak też świadectwa historii.” Pojemne, ale zwięźle sformułowane definicje stanowią fundament dla dalszych rozważań doktrynalnych. W kolejnych dokumentach doktrynalnych oraz we współczesnych dokumentach strategicznych można znaleźć szereg sformułowań odnoszących się zarówno do definicji zabytku (przedmiotu ochrony), jak i celu działania. Charakterystyczne jest dążenie do poszerzenia rozumienia pojęcia zabytku i rozbudowanie uzasadnień funkcjonowania systemu ochrony. Zabytki chroni się między innymi dla uzyskania efektu ekonomicznego, społecznego, klimatycznego itp. Wskazany proces zmian powadzi do dekonstrukcji systemu ochrony zabytków, w którym nieostre stają się zarówno określenia przedmiotu ochrony, jego wartości uzasadniające istnienie systemu, jak i cele działania. Perspektywa funkcjonowania systemu ochrony zabytków wymaga weryfikacji założeń i powrotu do podstawowych pojęć, które objaśniają i kierunkują jego istnienie. Celowe jest rozważenie, czy i jak we współczesnych warunkach można wyrazić podstawowe definicje i założenia Karty Weneckiej, by nadając im aktualność przywrócić znaczenie w formowaniu zasad funkcjonowania systemu. Bez aktualnej definicji zabytku oraz określenia celu działania rolę systemu będą przejmować inne aktywności społeczno-gospodarcze, a koncepcja konserwatorstwa będzie ulegać kolejnym modyfikacjom, które w istocie grożą zatraceniem zasobu i dotychczasowej tradycji ochrony zabytków.

Słowa kluczowe

EN

heritage protection; Venice Charter; conservation doctrine; historic monument

PL

ochrona zabytków; Karta Wenecka; doktryna konserwatorska; zabytek

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 21
• Strony: 11--22
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., fig.

Twórcy

autor

Siwek Andrzej

• Institute of Art History, Department of Art Theory and Cultural Heritage Conservation, Jagiellonian University

• https://orcid.org/0000-0002-3255-8768

Bibliografia

• 1. Bukowska W., Krawczyk J. (Eds.). (2015). Karta Wenecka 1964-2014. Toruń.
• 2. Bullock N. (2002). Building the Post-War World. Londyn.
• 3. Chlebowicz P. (2019). Działania ISIS wymierzone przeciwko światowemu dziedzictwu kulturowemu, Studia Prawnoustrojowe 43.
• 4. Cultural heritage. https://culture.ec.europa.eu/pl/policies/selected-themes/cultural-heritage.
• 5. Cunliffe E. (2012). Damage to the soul: Syria’s cultural heritage in conflict. Durham.
• 6. Czyż K. (2014). Karta Wenecka – eksperyment, który się nie powiódł, Gdańsk Strefa Prestiżu - Niezależny serwis Gdańska, Pomorza i okolic, 20 czerwca 2017; https://www.gdanskstrefa.com/eksperyment-ktory-sie-nie-powiodl/ [access: 1.07.2024].
• 7. Damais J.-P. (1963). La Nouvelle Ville du Havre, reconstruction et population. Paryż.
• 8. Kowalski K. (2017). Od zabytku do dyskursu. O kilku źródłach współczesnej definicji dziedzictwa, Prace Etnograficzne 45(1).
• 9. Krasnowolski B. (2023). Ochrona zabytków: Historia, doktryny, systemy prawne. Kraków.
• 10. Krawczyk J. (2006). Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków. Warszawa.
• 11. Krzyżanowski L. (1975). Karta Wenecka czy Karta Konserwacji Zabytków? Ochrona Zabytków 28/3-4(pp. 110-111).
• 12. Lalewicz M. (1933). Sprawozdanie Międzynarodowej Konferencji zwołanej w roku 1931 Atenach w sprawie ochrony i konserwacji zabytków sztuki i historii, odczytane dn. 18 marca 1932r. na posiedzeniu Polskiej Komisji Międzynarodowej Współpracy Intelektualnej Warszawie,. Warszawa. https://polona.pl/item-view/ffb9cd96-6565-4c7e-9c95-c5d80c91ce20?page=2
• 13. Pleskaczyńska – Chylińska M., Majewski P. (2013). Jan Zachwatowicz (1900 – 1983). Architekt. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie.
• 14. Rekomendacja Warszawska w sprawie odbudowy i rekonstrukcji dziedzictwa kulturowego (2018). Warszawa.
• 15. Rennie K. R. (2001). The Destruction and Recovery of Monte Cassino, 529-1964. Amsterdam.
• 16. Spence B. (1962). Phoenix in Coventry. The building of Cathedral. Londyn.
• 17. Szmygin B. (2000). Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce XX wieku. Lublin.
• 18. Szmygin B. (2023). Międzynarodowe teksty doktrynalne ochrony i konserwacji zabytków. Lublin – Warszawa.
• 19. Szmygin B. (Red.) (2015).Vademecum Konserwatora Zabytków. Warszawa.
• 20. Tomaszewski A. (2012). Ku nowej filozofii dziedzictwa. Kraków.
• 21. Torczyńska M. (2019). Sztuczna inteligencja i jej społeczno-kulturowe implikacje w codziennym życiu, Kultura i Historia 36(2).
• 22. Uchwała Nr 232/2022 Rady Ministrów dnia 23 listopada 2022 r. w sprawie ustanowienia Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. https://www.gov.pl/web/premier/rzadowy-program-odbudowy-zabytkow
• 23. Wojewódzki program opieki nad zabytkami Małopolsce na lata 2022–2025. Załącznik do uchwały Nr LVI/800/22 Sejmiku Województwa Małopolskiego dnia 4 lipca 2022 roku; https://www.malopolska.pl/_userfiles/uploads/kultura%20i%20dziedzictwo/Zabytki/WPONZ_2022-2025.pdf.
• 24. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami województwie podkarpackim na lata 2022-2025 przyjęty Uchwałą Nr LVI/972/22 Sejmik Województwa Podkarpackiego 28 grudnia 2022 r. https://podkarpackie.pl/index.php/kultura/wojewodzki-program-opieki-nad-zabytkami/wponz-2022-2025.
• 25. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2021-2024 przyjęty Uchwałą Nr XXIX/338/21 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego dnia 28 października 2021 r.; http://eregion.wzp.pl/sites/default/files/zalacznik1.pdf.
• 26. Wójcicki H. (2023). Ciche ofiary wojny Ukrainie: Dziedzictwo kulturowe jego losy trakcie konfliktu, Kwartał 02(27).
• 27. Zapłata R. (2016). Autentyzm zabytkowej architektury palimpsest przestrzeni historycznej – nowe media prezentacja dziedzictwa kulturowego, Architectus 1(45).Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, przekład i wstęp R. Kasperowicz, red. J. Krawczyk, Warszawa 2006.