Ocena wartości niektórych petrograficznych, fizyczno-chemicznych i geochemicznych wskaźników jakości węgla w serii paralicznej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz próba znalezienia współzależności pomiędzy nimi

• Autorzy: Parzentny H. , Róg L.

Identyfikatory

DOI

10.1515/gospo-2017-0004

Warianty tytułu

EN

Evaluation the value of some petrographic, physico-chemical and geochemical indicatores of quality of coal in paralic series of the Upper Silesian Coal Basin and attempt to find a correlation between them

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badaniom poddano 56 pokładowych próbek węgla (z obszarów czynnych i likwidowanych kopalń), reprezentujących serię paraliczną GZW. Ustalono, że badany węgiel cechuje mała zawartość substancji mineralnej (zwłaszcza w warstwach gruszowskich) oraz mała zawartość Ag, As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Mo, Ni, Rb, Sb, Sn, Sr, V i Zn w węglu. Tylko zawartość Mn i Pb w węglu jest większa od ich zawartości w węglu ze złóż świata. Występuje zmienność wartości petrograficznych, fizyczno-chemicznych i geochemicznych wskaźników jakości węgla, między północną i południowo-zachodnią częścią GZW oraz w profilu serii paralicznej. Dzięki znalezionym korelacjom pomiędzy wskaźnikami jakości węgla, stwierdzono istotne różnice w zakresie roli substancji mineralnej i organicznej w koncentrowaniu niektórych pierwiastków śladowych w badanym węglu. Ponadto ustalono, że zwiększaniu się stopnia uwęglenia (wyrażonego przez wzrost wartości R₀ lub/i Q_s^daf lub/i C^daf), towarzyszy zmniejszanie się zawartości tlenków głównych pierwiastków w popiele węgla oraz siarki i niektórych pierwiastków śladowych w węglu. Zależność tę odnotowano zarówno w zakresie lateralnej jak i litostratygraficznej zmienności uwęglenia. Potwierdzono istnienie ogólnie znanych wzajemnych zależności pomiędzy wskaźnikami stopnia uwęglenia (R_{0, C}^daf, Q_s^daf, V^daf) w północnym i południowo-zachodnim rejonie badań oraz w warstwach porębskich i jaklowieckich. Ustalono, że wzrostowi wartości indeksu Rogi (RI) towarzyszy wzrost zawartości P₂O₅ w popiele węgla z południowo-zachodniego rejonu badań. Jest to prawdopodobnie wynikiem zbieżności zasięgu regionalnej dodatniej anomalii stopnia uwęglenia i dużej zawartości P₂O₅ w pokładach węgla w SW części GZW. Natomiast zaobserwowane zwiększanie się wartości RI wraz ze zmniejszaniem się zawartości minerałów siarczanowych, Cr i Ni w węglu oraz Na₂O w popiele węgla, wynika z dużej roli procesu uwęglania, w dystrybucji głównych i śladowych pierwiastków i substancji mineralnej w węglu.

EN

A total of 56 coal seam samples (from active and closed coal mines) representing USCB Paralic Series, were tested. It was determined that the tested coal has low content of mineral matter (especially in Hruśov Beds) as well as of Ag, As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Mo, Ni, Rb, Sb, Sn, Sr, V and Zn. Only Mn and Pb content in coal is higher than in coal from other deposits around the world. There are differences in the values of physical and chemical, petrographic and geochemical indices of coal quality, between the northern and the south-western part of the USCB and in the profile of the Paralic Series. Thanks to the revealed correlations between the indices of coal quality, significant differences in the role mineral and organic substance play in concentrating some of the trace elements in the tested coal, were determined. Moreover, it was observed that an increase in the rank of coal (expressed with an increase in the value of R₀ or/and Q_s^daf or/and C^daf ), accompanies a decrease in the content of oxides of main elements in coal ash as well as sulfur and other trace elements in coal. The dependence was observed both in lateral and stratigraphic differences in the rank of coal. Mutual dependences between the indices of the rank of coal (R₀, C^daf, Q_s^daf, V^daf) in the northern and south-western area of the research and in Poruba Beds and Jaklovec Beds, were confirmed. It was determined that an increase in the value of Roga Index (RI) is accompanied by an increase in P₂O₅ content in ash of coal from the south-western part of the research area. It is probably a result of concurrence of a regional positive anomaly in the rank of coal and high P₂O₅ content in coal seams in the south-western part of the USCB. The observed increase in the value of RI, accompanying a decrease in the content of sulfate minerals, Cr and Ni in coal and Na₂O in coal ash; results from the role the carbonisation process plays in distributing main and trace elements in the mineral matter of coal.

Słowa kluczowe

PL

pierwiastki w węglu; jakość węgla; Górnośląskie Zagłębie Węglowe

EN

elements in coal; coal quality; Upper Silesian Coal Basin

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 33, z. 1
• Strony: 51--75
• Opis fizyczny: Bibliogr. 97 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Parzentny H.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Katowice

autor

Róg L.

• Główny Instytut Górnictwa, Zakład Oceny Jakości Paliw Stałych, Katowice

Bibliografia

• [1] Aho, M. i Ferrer, E. 2005. Importance of coal ash composition in protecting the boiler against chlorine deposition during combustion of chlorine-rich biomass. Fuel 84, s. 201–212.
• [2] Alastuey i in. 2001 – Alastuey, A., Jiménez, A., Plana, F., Querol, X i Suárez-Ruiz, I. 2001. Geochemistry, mineralogy, and technological properties of the main Stephanian (Carboniferous) coal seams from the Puertollano Basin, Spain. International Journal of Coal Geology 45, s. 247–265.
• [3] Asuen, G.O. 1987. Assessment of major and minor elements in the Northumberland Coalfield, England. International Journal of Coal Geology 9, s. 171–186.
• [4] Asuen, G.O. 1988. Elemental concentrations and their relationship in Howick Coal Group, England. Chemie Erde 48, s. 321–332.
• [5] Birk, D. 1989. The occurence and distribution of trace elements in minerale and macerals of bituminous seams: Sydney Coalfield, Nova Scotia, Canada. International Journal of Coal Geology 8, s. 117–118.
• [6] Borowski, J. 1968. Problem uwęglenia pokładów i pochodzenia metanu na tle wulkanizmu w południowej części Zagłębia Górnośląskiego. Przegląd Górniczy 24, s. 165–172.
• [7] Bouška, V. 1981. Geochemistry of coal. Czechoslovak Academy of Sciences Prague, s. 1–259.
• [8] Bytnar, K. i Burmistrz, P. 2013. Alkalis in coal and coal clearing products. Archives of Mining Sciences 58, s. 913–924.
• [9] Cebulak, S. 1983. Determination of geochemical components of coal from the point of view of full utilization and environmental preservation [W:] K. Bojkowski, K. Porzycki red.: Geological problems of coal basins in Poland. Geological Institute Warsaw, s. 335—361.
• [10] Chodyniecka, L. 1973. Karbońskie sferosyderyty ilaste z Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (Studium mineralogiczno- chemiczne). Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej seria Górnictwo z. 369.
• [11] Collot, A-G. 2006. Matching gasification technologies to coal properties. International Journal of Coal Geology 65, s. 119–137.
• [12] Dai i in. 2005 – Dai, S., Ren, D., Tang, Y., Yue, M. i Hao, L. 2005. Concentration and distribution of elements in Late Permian coals from western Guizhou, China. International Journal of Coal Geology 61, s. 191–212.
• [13] Fu i in. 2013 – Fu, X., Wang, J., Tan, F., Feng, X. i Zeng, S. 2013. Minerals and potentially hazardous trace elements in the Late Triassic coals from the Qiangtang Basin, China. International Journal of Coal Geology 116–117, s. 93–105.
• [14] Diez i in. 2002 – Diez, M.A., Alvarez, R. Barriocanal, C. 2002. Coal for metallurgical coke production: predictions of coke quality and future requirements for cokemaking. International Journal of Coal Geology 50, s. 389–412.
• [15] Gabzdyl, W. Petrografia węgla. Skrypt nr 1337, Politechnika Śląska, Gliwice 1987.
• [16] Ghosh i in. 1987 – Ghosh, R., Majumder, T. i Ghosh, D.N. 1987. A study of trace elements in lithotypes of some selected Indian Coals. International Journal of Coal Geology 8, s. 269–278.
• [17] Goldschmidt, V.M. 1935. Rare elements in coal ashes. Industrial and Enginieering Chemistry 27, s. 1100–1102.
• [18] Górecka, E. i in. 1996 – Górecka, E., Kozłowski, A., Kibitlewski, S. 1996. The Silesian-Cracow Zn-Pb deposits, Poland, considerations on ore-forming processes. In: Górecka E., Leach D.L., Kozłowski A. red., Carbonate – hosted zinc – lead deposits in the Silesian – Cracow area, Poland. Papers of the Polish Geological Institute 154, s. 167–182.
• [19] Gryglewicz, G. i Jasieńko, S. 1991. Forms of sulphur in some polish coking coals of high sulphur kontent. Polish Journal of Aplied Chemistry 35, s. 219–227.
• [20] Gürdal, 2011. G. 2011. Abundances and modes of occurrence of trace elements in the Çan coals (Miocene), Çanakkale-Turkey. International Journal of Coal Geology 87, s. 157–173.
• [21] Hamala, K. i Róg, L. 2004. Wpływ składu chemicznego i właściwości fizykochemicznych węgli oraz ich popiołów na wskaźniki żużlowania i zanieczyszczenia powierzchni grzewczych kotłów energetycznych. Prace Naukowe GIG, Górnictwo i Środowisko 3, s. 81–109.
• [22] Hanak, B. i Kokowska-Pawłowska, M. 2007. Wpływ substancji mineralnej na zawartość wybranych pierwiastków śladowych w litotypach węgla z pokładu 308 (KWK Ziemowit). Górnictwo i Geologia 2, z. 3, s. 31–41.
• [23] Harańczyk, C. 1979. Metallogenic evolution of the Silesia – Cracow Region [W:] Malinowski J., red., Research of the genesis of Zinc – Lead Deposits of Upper Silesia, Poland. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa, s. 109–132.
• [24] Helle i in. 2000 – Helle, S., Alfaro, G., Kelm, U. i Tascón, J.M.D. 2000. Mineralogical and chemical characterization of coals from Southern Chile. International Journal of Coal Geology 44, s. 85–94.
• [25] Hill, P.A. 1990. Vertical distribution of elements in Deposit No. 1, Hat Creek, British Columbia: a preliminary study. International Journal of Coal Geology 15, s. 77–111.
• [26] Horton, L. i Aubrey, K.V. 1950. The distribution of minor elements in vitrain: three vitrains from the Barnsley Seam. Journal of the Society of Chemical Industry 69, s. 41–48.
• [27] Huggins, F.E. 2002. Overview of analytical methods for inorganic constituents in coal. International Journal of Coal Geology 50, s. 169–214.
• [28] Idzikowski, A. 1959. O występowaniu niektórych mikroelementów w węglach kamiennych warstw rudzkich i siodłowych na Górnym Śląsku. Archiwum Mineralogiczne 23, s. 272–350.
• [29] Jurczak-Drabek, A. 1996. Atlas petrograficzny złóż węgla kamiennego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, 1:300 000. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny.
• [30] Jureczka, J. i Kotas, A. 1995. Coal deposits. In: Zdanowski, A., Żakowa, H. red., Upper Silesian Coal Basin: The Carboniferous system in Poland, 148. The works of Polish Geol. Institute, Warszawa, s. 164–173.
• [31] Jureczka i in. 2005 – Jureczka, J., Dopita, M., Gałka, M., Krieger, W., Kwarciński, J. i Martinec, P. 2005. Geological Atlas of Coal Deposits of the Polish and Czech Parts of the Upper Silesian Coal Basin. Publ. Polish Geol. Institute, Warsaw, s. 1–31.
• [32] Ketris, M.P. i Yudivich, Ya.E. 2009. Estimations of Clarkes for Carbonaceous biolithes: World avarages for trace element contents in black shales and coals. International Journal of Coal Geology 78, s. 135–148.
• [33] Kolker i in. 1989 – Kolker, A., Sutton, S.R. i Jones, K.W. 1989. Trace – elements microanalysis of coals from four North American Basins using synchrotron X – rey fluorescence. International Journal of Coal Geology 8, s. 117–124.
• [34] Kong i in. 2014 – Kong, L., Bai, Z., Guo, Z. i Li, W. 2014. Improvement of ash flow properties of low-rank coal for entrained flow gasifier. Fuel 120, s. 122–129.
• [35] Kruszewska, K. 1982. Wstępna ocena przydatności węgli kamiennych GZW w kokso- i karbochemii w świetle badań petrograficznych. Kwartalnik Geologiczny 26, s. 71–90.
• [36] Kuhl, J., 1980. Substancja mineralna w węglu. Przegląd Górniczy 36, nr 2, s. 61–66.
• [37] Kuhl, J. i Dąbek, H. 1961. O chlorze i fosforze w węglach kamiennych Górnego Śląska. Przegląd Górniczy 17, s. 443–448.
• [38] Li i in. 2010 – Li, Z., Ward, C.R. i Gurba, L.W. 2010. Occurrence of non-mineral inorganic elements in macerals of low-rank coals. International Journal of Coal Geology 81, s. 242–250.
• [39] Lindahl, P.C. i Finkelman, R.B. 1986. Factors influencing major, minor and trace element variations in U.S. coals. [W:] K.S.Vorres red. Mineral matter and ash in coal. Americal Chemical Society Symposium, Series 301, s. 61–69.
• [40] Lopo de Sousa e Vasconcelos 1999. The petrographic composition of world coals. Statistical results obtained from a literature survey with reference to coal type (maceral composition). International Journal of Coal Geology 40, s. 27–58.
• [41] Lyons i in. 1989 – Lyons, P.C., Palmer, C.A., Bostick, N.H., Fletcher, J.D., Dulong, F.T., Brown, F.W., Brown, Z.A., Krasnow, M.R. i Romankiw, L.A. 1989. Chemistry and origin of minor and trace elements in vitrinite concentrates from a rank series from the eastern United States, England, and Australia. International Journal of Coal Geology 13, s. 481–527.
• [42] MacIntyre i in. 1985 – McIntyre, N.S., Martin, R.R., Chauvin, W.J., Winder, C.G., Brown, J.R. i MacPhee, J.A. 1985. Studies of elemental distributions within discrete coal macerals: Use of secondary ion mass spectrometry and X-ray photoelectron spectroscopy. Fuel 64, s. 1705–1712.
• [43] Micek i in. 2013 – Micek, E., Patyna, I. i Skawińska, A. 2013. Wpływ zawartości siarki i chloru w węglu na zjawisko korozji w procesach spalania. Przegląd Górniczy 69, nr 3, s. 93–99.
• [44] Michalik, A. i Bronny, M. 2001. Parametry jakościowe koksu spełniające wymagania procesu wielkopiecowego, a właściwości dostępnej bazy węglowej. Karbo 46, nr 2, s. 53–56.
• [45] Minkin i in. 1982 – Minkin, J.A., Chao, E.C.T., Thompson, C.L., Nobiling, R. i Blank, H. 1982. Proton microprobe determination of elemental concentrations in coal macerals. Scanning Elektron Microscope 1, s. 175–184.
• [46] Moore, F. i Esmaeili, A. 2012. Mineralogy and geochemistry of the coals from the Karmozd and Kiasar coal mines, Mazandaran province, Iran. International Journal of Coal Geology 96–97, s. 9–21.
• [47] Morga, M. 2005. Występowanie fosfory w węglu kamiennym i jego znaczenie w produkcji koksu. Przegląd Górniczy 61, s. 31–32.
• [48] Mukherjee i in. 1988 – Mukherjee, K.N., Dutta, N.R., Chandra, E., Pandalai, H.S. i Singh, M.P. 1988. A statistical approach to the study of the distribution of trace elements and their organic/inorganic affinity in Lower Gondwana Coals of India. International Journal of Coal Geology 10, s. 99–108.
• [49] Pareek, H.S. i Bardhan, B. 1985. Trace elements and their variation along seam profiles of certain coal seams of Middle and Upper Barakar Formations (lower Permian) in East Bokaro Coalfield, District Hazaribagh, Bihar, India. International Journal of Coal Geology 5, s. 281–314.
• [50] Parzentny, H. 1995. Wpływ nieorganicznej substancji mineralnej na zawartość niektórych pierwiastków śladowych w węglu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1460, s. 1–91.
• [51] Parzentny, H. R. i Lewińska-Preis, L. 2006. The role of sulphide and carbonate minerals in the concentration of chalcophile elements in the bituminous coal seams of a paralic series (Upper Carboniferous) in the Upper Silesian Coal Basin (USCB), Poland. Chemie der Erde (Geochemistry) 66, s. 227–247.
• [52] Pendias, H. 1964: Badania geochemiczne węgli z warstw wałbrzyskich i białokamieńskich Zagłębia Wałbrzyskiego. Kwartalnik Geologiczny 8, s. 769–788.
• [53] PN-G-04501:1998. Węgiel kamienny i antracyt. Pobieranie próbek pokładowych bruzdowych.
• [54] PN-G-04502:2014-11. Węgiel kamienny i brunatny. Pobieranie i przygotowanie próbek do badań laboratoryjnych. Metody podstawowe.
• [55] PN-77/G-04528/00. Paliwa stale. Oznaczanie składu chemicznego popiołu. Przygotowanie próbki popiołu i roztworów do badań.
• [56] PN-G-04518:1981. Węgiel kamienny. Oznaczanie zdolności spiekania metodą Rogi.
• [57] PN-82/G-97002. Wegiel kamienny. Typy.
• [58] PN-ISO 7404-2:2005. Metody analizy petrograficznej węgla kamiennego (bitumicznego) i antracytu. Część 2: Metoda przygotowania próbek węgla.
• [59] PN-ISO 7404-3:2001. Metody analizy petrograficznej węgla kamiennego (bitumicznego) i antracytu. Część 3: Metoda oznaczania składu grup maceratów.
• [60] PN-ISO 7404-5:2002. Metody analizy petrograficznej węgla kamiennego (bitumicznego) i antracytu. Część 5: Metoda mikroskopowa oznaczania refleksyjności witrynitu.
• [61] PN-ISO 1171:2002. Paliwa stałe. Oznaczanie popiołu.
• [62] PN-G-04516:1998. Paliwa stałe. Oznaczanie zawartości części lotnych metodą wagową.
• [63] PN-G-04513:1981. Paliwa stałe. Oznaczanie ciepła spalania i obliczanie wartości opałowej.
• [64] PN-G-04571:1998. Paliwa stałe. Oznaczanie zawartości węgla, wodoru i azotu. automatycznymi analizatorami. Metoda makro.
• [65] PN-G-04584:2001. Paliwa stałe. Oznaczanie zawartości siarki całkowitej i popiołowej automatycznymi analizatorami.
• [66] PN-G-04582:1997. Węgiel kamienny i brunatny - Oznaczanie zawartości siarki siarczanowej (VI) i pirytowej.
• [67] PN-G-04518:1981. Węgiel kamienny. Oznaczanie zdolności spiekania metodą Rogi.
• [68] PN-ISO 501:2007. Węgiel kamienny. Oznaczanie wskaźnika wolnego wydymania.
• [69] Pollock i in. 2000 – Pollock, S.M., Goodarzi, F. i Riediger, C.L. 2000. Mineralogical and elemental variation of coal from Alberta, Canada: an example from the No. 2 seam, Genesee Mine. International Journal of Coal Geology 43, s. 259–286.
• [70] Porada i in. 2014 – Porada, S., Grzywacz, P., Czerski, G., Kogut, K. i Makowska, D. 2014. Ocena przydatności polskich węgli do procesu zgazowania. Polityka Energetyczna – Energy Policy Journal 17, s. 89–102.
• [71] Prachiti i in 2011 – Prachiti, P.K., Manikyamba, C., Singh, P.K., Balaram, V., Lakshminarayana, G., Raju, K., Singh, M.P., Kalpana, M.S. i Arora, M. 2011. Geochemical systematics and precious metal content of the sedimentary horizons of Lower Gondwanas from the Sattupalli coal field, Godavari Valley, India. International Journal of Coal Geology 88, s. 83–100.
• [72] Probierz, K. 1989. Wpływ metamorfizmu termalnego na stopień uwęglenia i skład petrograficzny pokładów węgla w obszarze Jastrzębia (GZW). Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej s. Górnictwo 176, s. 1–125.
• [73] Probierz i in. 2012 – Probierz, K., Marcisz, M. i Sobolewski A. 2012. Rozpoznanie warunków geologicznych występowania węgla koksowego w rejonie Jastrzębia dla potrzeb projektu „Inteligentna Koksownia”. Biuletyn PIG 452, s. 245–256.
• [74] Ptak, B. i Różkowska, A. 1995. Geochemical atlas of coal deposits Upper Silesian Coal Basin. Publ. Polish Geol. Inst, Warszawa, s. 1–53.
• [75] Róg, L. 2003. Wpływ budowy petrograficznej i chemicznej węgla kamiennego na temperaturę topliwości popiołu, Prace naukowe GIG, Górnictwo i Środowisko 1, s. 73–96.
• [76] Róg, L. i Parzentny H. 1999. Wpływ składu petrograficznego frakcji gęstościowych węgla na jego własności koksownicze. Przegląd Górniczy 55, nr 5, s. 10–17.
• [77] Różkowska, A. i Parzentny, H. 1990. Zawartość fosforu w węglach kamiennych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Kwartalnik Geologiczny 34, s. 611–622.
• [78] Różkowski, A. 2004. The origin of water in the Upper Carboniferous Formations in the light isotope studies and paleohydrogeological analysis of the Upper Silesian Depression. In: Różkowski, A. red. Hydrogeochemical environment of Carboniferous coal-bearing formations of the Upper Silesian Coal Basin. The works of University of Silesia, s. 93–97.
• [79] Różkowski i in. 1979 – Różkowski, A., Rudzińska, T. i Bukowy, S. 1979. Thermal brines a potential Skurce of the ore mineralization of the Silesia – Cracow Area [W:] Malinowski J. red., Research of the genesis of Zinc – Lead Deposits of Upper Silesia, Poland. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, s. 59–85.
• [80] Shao i in. 2003 – Shao, L., Jones, T., Gayer, R., Dai, S., Li, S., Jiang, Y i Zhang, P. 2003. Petrology and geochemistry of the high-sulphur coals from the Upper Permian carbonate coal measures in the Heshan Coalfield, southern China. International Journal of Coal Geology 55, s. 1–26.
• [81] Sia, S-G. i Abdullah, W.H. 2011. Concentration and association of minor and trace elements in Mukah coal from Sarawak, Malaysia, with emphasis on the potentially hazardous trace elements. International Journal of Coal Geology 88, s. 179–193.
• [82] Spears, D.A. i Zheng, Y. 1999. Geochemistry and origin of elements in some UK. International Journal of Coal Geology 38, s. 161–179.
• [83] Strugała, A. i Bytnar, K. 2004. Związki alkaliczne w koksie – źródła i formy ich występowania. Karbo 49, Wyd. Specjalne, s. 84–90.
• [84] Strugała i in. 2014 – Strugała, A., Makowska, D., Bytnar, K. i Rozwadowska, T. 2014. Analiza zawartości wybranych pierwiastków krytycznych w odpadach z procesu wzbogacania węgla kamiennego. Polityka Energetyczna – Energy Policy Journal, 17, s. 77–89.
• [85] Swaine, D.J., 1990. Trace elements in coal. Butterworths, London. s. 1–278.
• [86] Świetlik, U. 2000. Chlor w węglu – występowanie i zachowanie w procesach technicznych. Karbo 45, s. 358–363.
• [87] Teichmüller, M. i Teichmüller, R. 1979. Diagenesis of coal (Coalification) [W:] Larsen G., Chilingar G.V. red., Diagenesis in sediments and sedimentary rocks. Developments in Sedimentary 25A. Elsevier, Amsterdam.
• [88] Vassilev i in. 1996 – Vassilev, S.V., Kitano, K. i Vassileva, C.G. 1996. Some relationships between coal rank and chemical and mineral composition. Fuel 75, s. 1537–1542.
• [89] Ward i in. 1999 – Ward, C.R., Spears, D.A., Booth, C.A., Staton, I i Gurba, L.W. 1999. Mineral matter and trace elements in coals of the Gunnedah Basin, New South Wales, Australia. International Journal of Coal Geology 40, s. 281–308.
• [90] Wagner, N.J. i Tlotleng, M.T. 2012. Distribution of selected trace elements in density fractionated Waterberg coals from South Africa. International Journal of Coal Geology 94, s. 225–237.
• [91] Wdowin, M. i Franus, W. 2014. Analiza popiołów lotnych pod katem uzyskania z nich pierwiastków ziem rzadkich. Polityka Energetyczna – Energy Policy Journal 17, s. 369–380.
• [92] Yudovich i in. 1985 - Yudovich, Ya.E., Ketris, M.P. i Merc, A.W., 1985. Elementy – primesi v iskopaemych ugljach (Trace elements in coals). Izdatielstvo „Nauka”, Leningrad, s. 1–239.
• [93] Yudovich, Ya.E. i Ketris, M.P., 2005. Toksicnye elementy-primesi v iskopaemych ugliach (Toxic trace elements in coals). Russian Acadamie of Sciences, Ural Division Komi Scientific Centre, Institut of Geology, Ekaterinburg, s. 1–655.
• [94] Zhang I in. 2002 – Zhang, J., Ren, D., Zheng, C., Zeng, R., Chou, C-L. i Liu, I., 2002. Trace element abundances in major minerals of Late Permian coals from southwestern Guizhou province, China. International Journal of Coal Geology 53, s. 55–64.
• [95] Zhou i in. 2010 – Zhou, J., Zhuang, X., Alastuey, A., Querol, X. i Li, J. 2010. Geochemistry and mineralogy of coal in the recently explored Zhundong large coal field in the Junggar basin, Xinjiang province, China. International Journal of Coal Geology 82, s. 51–67.
• [96] Zhuang i in, 2012 – Zhuang, X., Su, S., Xiao, M., Li, J., Alastuey, A. i Querol, X. 2012. Mineralogy and geochemistry of the Late Permian coals in the Huayingshan coal-bearing area, Sichuan Province, China. International Journal of Coal Geology 94, s. 271–282.
• [97] Zubovic, P. i in. 1964 – Stadnichenko, T. i Sheffey, N.B. 1964. Distribution of minor elements in coal beds of the Eastern Interior Region. Geological Survey Bulletin 1117-B, s. 1–41.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).