Przemiany przestrzenne wybranych miast mazurskich w latach 1945-1989, w świetle badań jakościowych mieszkańców

• Autorzy: Musiaka Łukasz

Identyfikatory

DOI

10.30450/201919

Warianty tytułu

EN

Spatial transformations of selected Masurian cities in the years 1945-1989, in light of qualitative research of their inhabitants

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Ofensywa Armii Czerwonej w 1945 r. spowodowała ogromne zniszczenia miast mazurskich. W niektórych przypadkach, czasami bezpowrotnie, zatarty został powstający przez wieki krajobraz kulturowy. Odbudowa ze zgliszczy i późniejsza rozbudowa w duchu socjalistycznym trwały przez kolejne kilkadziesiąt lat. Celem artykułu było poznanie opinii mieszkańców na temat przemian przestrzennych wybranych miast mazurskich w okresie 1945-1989. Aby zgromadzić odpowiedni materiał do analiz, zastosowano metodę badań jakościowych. Wywiady pogłębione zostały przeprowadzone z mieszkańcami sześciu wytypowanych miast o różnej skali zniszczeń wojennych. Respondenci w większości ocenili odbudowę powojenną pozytywnie. Późniejsze przemiany morfologiczne otrzymały gorsze noty. Równocześnie badane osoby potrafiły docenić skalę prowadzonej odbudowy, powstawanie miejsc pracy i rozwój ekonomiczny w tym okresie. Skutki zniszczeń wojennych oraz prowadzonych później prac porządkowych i budowalnych w miastach mazurskich, są odczuwane do dziś. Zarówno fizycznie, w krajobrazie miast, jak i w opiniach ich mieszkańców.

EN

The Red Army offensive in 1945 caused enormous damage to Masurian towns and cities. In some cases, the cultural landscape, which had been created over many centuries, was erased, sometimes irretrievably. Rebuilding from the ruins and the later expansion in the socialist spirit lasted for several decades. The aim of this article is to discover the opinions of inhabitants on the spatial transformations of selected Masurian towns in the period 1945-1989. In order to gather suitable material for analysis, a qualitative method was used. In-depth interviews were conducted with residents of six selected towns with different scales of war damage. Most of the respondents assessed the post-war reconstruction positively. Later morphological changes received worse marks. At the same time, those surveyed were able to appreciate the scale of the conducted reconstruction, the creation of jobs and the economic development in that period. The effects of war damage and the subsequent cleaning and construction works in Masurian towns are still being felt today. Both physically, in the urban landscape, and in the opinions of their inhabitants.

Słowa kluczowe

PL

Mazury; morfologia miasta; odbudowa; przemiany przestrzenne; percepcja; badania jakościowe

EN

Masuria; urban morphology; reconstruction; spatial transformations; perception; qualitative research

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 42 (2)
• Strony: 125--146
• Opis fizyczny: Bibliogr. 55 poz., ryc., tab., fot., map., wykr.

Twórcy

autor

Musiaka Łukasz

• University of Lodz, Faculty of Geographical Sciences, Department of Political and Historical Geography and Regional Studies, Poland

Bibliografia

• Achremczyk S., 2008: Między Wisłą a Niemnem. Szkice historyczne. Biblioteka Olsztyńska 55, 350 pp.
• Adamczewska-Wejchert H., Wejchert K., 1986: Małe miasta. Problemy urbanistyczne stale aktualne. Wydawnictwo Arkady, 351 pp.
• Adamska E., 2019: Transformacje rynków średniowiecznych miast Śląska Opolskiego od XVIII w. do czasów współczesnych. Przerwane tradycje, zachowane dziedzictwo, nowe narracje. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, 390 pp.
• Babbie E., 2007: Badania społeczne w praktyce. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa, 577 pp.
• Bertaud A., Renaud B., 1997: Socialist cities without land markets. Journal of urban Economics 41,1: 137-151.
• Bugalski Ł., 2014: Kwestia odbudowy zabytkowych zespołów staromiejskich na Ziemiach Odzyskanych. Przegląd Zachodni 3, 352: 212-234.
• Bullock, N., 2002: Building the post-war world: modern architecture and reconstruction in Britain. Psychology Press, 287 pp.
• Chmielewski T. J., Myga-Piątek U., Solon J., 2015: Typologia aktualnych krajobrazów Polski. Przegląd Geograficzny 87, 3: 377-408.
• Clapson M., Larkham P. J., (eds.), 2013: The Blitz and Its Legacy: Wartime destruction to post-war reconstruction. Ashgate Publishing, Ltd., 214 pp.
• Crowley, D., Reid, S. E. (eds.), 2002: Socialist spaces: Sites of everyday life in the Eastern Bloc. Oxford: Berg, 207 pp.
• Czapiewski K., Śleszyński P., 2013: Skala i dynamika procesów suburbanizacyjnych miast Polski Wschodniej i ich konsekwencje [in:] Red. Krystyna Kurowska, Planowanie rozwoju przestrzeni wiejskiej. Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego, 69-85.
• Czernik Z., 2008: Odbudowa Rynku Starego Miasta w Olsztynie po II wojnie światowej. Ochrona Zabytków 4: 15-32.
• Czernik Z., 2011: Odbudowa miast historycznej Warmii po II wojnie światowej. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 111 pp.
• Czubiel L., Domagała T., 1969: Zabytkowe ośrodki miejskie Warmii i Mazur.Wydawnictwo Pojezierze Olsztyn, 327 pp.
• Dedkov, V. P., Fedorov, G. M. 2006, Prostranstvennoye, territorial’noye i landshaftnoye planirovaniye v Kaliningradskoy oblasti [Spatial, territorial and landscape planning in the Kaliningrad region]. Immanuel Kant Baltic Federal University Publishing, 184 pp.
• DiCicco-Bloom B., Crabtree B. F., 2006: The qualitive research interview, Medical Education, 40, 4: 314-321.
• Diefendorf J. M., 1993: In the Wake of War: The Reconstruction of German Cities after World War II. Oxford University Press, 403 pp.
• Domagała T., 1998: Miasta wschodniopruskie w okresie zimowej ofensywy Armii Czerwonej w 1945 r. [in:] Odbudowa miast historycznych, ICOMOS, Elbląg, Państwowa Służba Ochrony Zabytków w Elblągu, Wydawnictwo Maria Wolska: 40-54.
• Eberhardt P., 2018: Kwestia podziału Prus Wschodnich w okresie II wojny światowej. Przegląd Geograficzny 90, 4: 595–614.
• Kalinowski, W. (ed.)., 1986: Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja. Tom 1. Miasta historyczne, Wydawnictwo Arkady, 648 pp.
• Kęsik G., 2015: Polityka wobec miejskich przestrzeni historycznych w Polsce i w Niemczech [in:] Pamięć i polityka wobec dziedzictwa kulturowego w Polsce i w Niemczech (ed.): K. Ziemer, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa: 94-116.
• Larkham P., J., 2016: Replanning post-war Birmingham. Architectura: Zeitschrift fur Geschichte der Baukunst, 46, 1: 2-26.
• Liżewska I., 2008: Zarządzanie krajobrazem kulturowym małego miasta. Przeobrażenia urbanistyczno-architektoniczne miasta Szczytno na przestrzeni XX w. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 10: 69-77.
• Lewandowska I., Hochleitner J., 2003: Przemiany historycznej świadomości regionalnej mieszkańców Warmii i Mazur (na przykładzie badań w Reszlu i Szczytnie). Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1, 239: 57-74.
• Lewandowska I., 2012: Trudne dziedzictwo ziemi. Warmia i Mazury 1945-1989.Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 433 pp.
• Lewandowska I., 2015: Konserwatorskie zwierzenia. Rozmowy z Lucjanem Czubielem konserwatorem zabytków w Olsztynie 1956-1993. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 293 pp.
• Lewandowska I., 2018: Warmia i Mazury jako palimpsest, czyli o oswajaniu poniemieckiej przestrzeni po drugiej wojnie światowej. Studia z Geografii Politycznej i Historycznej 7: 189-206.
• Lubocka-Hoffmann M., 2004: Miasta historyczne zachodniej i północnej Polski. Zniszczenia i program odbudowy. Oficyna wydawnicza Excalibur w Bydgoszczy, 224 pp.
• Lubocka- Hoffmann M., 2008: Doktryna konserwatorska a odbudowa miast. Studia Elbląskie 9, 241-249.
• Maison D., 2015: Jakościowe metody badań marketingowych: jak zrozumieć konsumenta, Wydawnictwo Naukowe PWN, 287 pp.
• Musiaka Ł., 2015: Medieval heritage of small towns in the state of the Teutonic Order in the register of monuments. Region and Regionalism 12,1: 219-238.
• Murawska-Koprowska H., 1984: Ruciane Nida. Kształtowanie się społeczności uprzemysłowionego miasteczka, Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, 212 pp.
• Olejnik I., Kaczmarek M., Springer A., 2018: Badania jakościowe. Metody i zastosowanie. CeDeWu, 245 pp.
• Palmowski T., 2013: Kaliningrad – szansa czy zagrożenie dla Europy Bałtyckiej? Monografia społeczno-gospodarcza. Wydawnictwo Bernardinum, 352 pp.
• Petrus K., 2009: Rekonstrukcja i adaptacja zniszczonych wojną budowli mieszczańskich po 1945 r. Czasopismo Techniczne. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej 13, 106: 133-156.
• Plit J., 2015: Przestrzenne zróżnicowanie i cechy charakterystyczne krajobrazów Polski w ujęciu historyczno-kulturowym. Problemy Ekologii Krajobrazu. Tom XL: 113 – 134.
• Plit J., 2016: Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany. IGiPZ PAN. Prace Geograficzne 253, 303 pp.
• Runge J., 2007: Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej – elementy metodologii, wybrane narzędzia badawcze. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice, 700 pp.
• Rymaszewski B., 1995: Zespoły staromiejskie na ziemiach zachodnich i północnych Polski po roku 1945 [in:] Ochrona dziedzictwa kulturowego zachodnich i północnych ziem Polski (ed.): J. Kowalczyk. Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków Polski Komitet Narodowy ICOMOS. Warszawa: 35-52.
• Sakson A., 2006, Tożsamość lokalna i regionalna współczesnych mieszkańców byłych Prus Wschodnich. Raport. Przegląd Zachodni: 221-224.
• Szafrańska E., 2003: Percepcja przestrzeni regionu łódzkiego w środowisku władz samorządowych. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 32, 144 pp.
• Silverman D., 2009: Interpretacja danych jakościowych. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, 352 pp.
• Śleszyński P., 2015: Mapa krajobrazu kulturowego Polski w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 27: 45-61.
• Szmytkie R., 2003: Znaczenie osiedli miejskich w kształtowaniu systemu osadniczego Polski w okresie powojennym. Czasopismo Geograficzne 74,1-2: 59-77.
• Szyfer A., 1982: Społeczność małego miasta. Studium na przykładzie Rynu. Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, 152 pp.
• Węcławowicz G., 2016: Urban Development in Poland, from the Socialist City to the Post-Socialist and Neoliberal City: 65-82.
• Wysocki J., red. 2009: Dziedzictwo kulturowe Warmii-Mazur-Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy. Warmińsko-Mazurskie Biuro Planowani Przestrzennego, 422 pp.
• Zagroba M., 2006: Problems of the Revitalization of Historic Centres in Small Towns in the North-Eastern Poland. Gazi University Journal of Science 29, 4: 723-729.
• https://bdl.stat.gov.pl/BDL/ [access 05.10.2019]
• www.bildarchiv-ostpreussen.de [access 05.10.2019]
• https://www.bip.gov.pl/ [access 05.10.2019]
• https://dzialdowo.wm.pl http://www.polskawliczbach.pl/ [access 05.10.2019].
• https://fotopolska.eu/ [access 05.10.2019].
• http://www.hotelwkra.pl/ ([access 05.10.2019].
• https://www.um.warszawa.pl [access 19.10.19].

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).