Ocena jakości i podatności na zanieczyszczenia wód pierwszego poziomu wodonośnego w rejonie doliny rzeki Nidy na odcinku Brzegi–Pińczów

• Autorzy: Wiktorowicz B. , Białecka K. , Lipiec I.

Warianty tytułu

EN

Estimation of water quality and susceptibility of the first aquifer to pollution in the Brzegi–Pińczów section of the Nida River valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono ocenę jakości i podatności na zanieczyszczenia wód pierwszego poziomu wodonośnego (PPW) w rejonie doliny rzeki Nidy na odcinku Brzegi–Pińczów. Klasy wrażliwości wód PPW na zanieczyszczenia, określone stopniem podatności naturalnej, oceniono na podstawie czasu wymiany polowej pojemności wodnej gleb i skał strefy aeracji przez infiltrujące wody opadowe (MRT – mean residence time). W badanym rejonie występują głównie wody o bardzo wysokiej i wysokiej klasie wrażliwości. Na podstawie oznaczeń polowych wybranych wskaźników jakości wód wyznaczono pięć stref, gdzie PPW jest zanieczyszczony związkami azotu (NO3 >50 mg/dm3) oraz sześć rejonów zagrożonych zanieczyszczeniem (25 < NO3 > 50 mg/dm3). Zanieczyszczenia mają charakter lokalny i pochodzą z obszarów zwartej zabudowy nieobjętej kanalizacją sanitarną lub powstają w rezultacie rolniczego użytkowania terenu. Migracji związków azotu sprzyja brak naturalnej izolacji na większości badanego obszaru. Ze względu na realne zagrożenie zanieczyszczeniem azotanami wód PPW niezbędne jest wnikliwe monitorowanie zmian zawartości azotanów w wodach podziemnych.

EN

This article presents estimation of water quality and susceptibility of shallow water table aquifer to pollution in the Brzegi–Pińczów section of the Nida River valley. Groundwater vulnerability is evaluated according to mean residence time (MRT) determined by the time of water infiltration from the ground surface to the groundwater table of the first aquifer according to the piston flow model of soil water and unsaturated zone water. The analysis shows that the groundwater vulnerability is mainly very high and high in the study area. This means that the aquifer is susceptible to penetration of pollution from the surface. On account of the risk of nitrogen contamination to the first aquifer waters, it is necessary to monitor nitrogen content changes in groundwater.

Słowa kluczowe

PL

pierwszy poziom wodonośny; warunki hydrogeologiczne; jakość wód podziemnych; podatność wód na zanieczyszczenia; dolina Nidy

EN

first aquifer; hydrogeological conditions; groundwater quality; groundwater vulnerability; Nida River valley

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 462
• Strony: 187--195
• Opis fizyczny: Biblogr. 21 poz., rys., wykr., tab.

Twórcy

autor

Wiktorowicz B.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Białecka K.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Lipiec I.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

• [1] BIAŁECKA K., 2013 — Baza danych GIS MHP 1:50 000 „Pierwszy poziom wodonośny – wrażliwość na zanieczyszczenie i jakość wód” z objaśnieniami, ark. Jędrzejów (883). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, filia w Kielcach.
• [2] DUDA R., WITCZAK S., ŻUREK A., 2011 — Mapa wrażliwości wód podziemnych Polski na zanieczyszczenia w skali 1:500 000. Metodyka i objaśnienia tekstowe. Wydaw. AGH, Kraków.
• [3] DYREKTYWA 91/676/EWG Rady z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (DzU UE z 31 grudnia 1991 r. L 375/1).
• [4] DYREKTYWA 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego dzia3ania w dziedzinie polityki wodnej (DzU WE z 22 grudnia 2000 r. L 327/1).
• [5] GAŁA I., WIKTOROWICZ B., 2013 — Baza danych GIS MHP 1:50 000 „Pierwszy poziom wodonośny – wrażliwość na zanieczyszczenie i jakość wód” z objaśnieniami, ark. Pińczów (884). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, filia w Kielcach.
• [6] GĄGULSKI T., TOTT M., 2008 — Baza danych GISMHP1:50 000 „Pierwszy poziom wodonośny – występowanie i hydrodynamika” z objaśnieniami, ark. Jędrzejów (883). Narod. Arch.Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [7] HERBICH P., AWIERTNIEWSKA Z., CZEBRESZUK J., FERT M., GEJ K., MORDZONEK G., NIDENTAL M., PRZYTUŁA E., WEGLARZ D., WOŹNICKA M., 2008 — Wskazania metodyczne do opracowania warstw informacyjnych bazy danych GIS Mapy Hydrogeologicznej Polski 1:50 000 „Pierwszy poziom wodonośny – wrażliwość na zanieczyszczenia i jakość wód”. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [8] HERMAN G., 2000 — Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Jędrzejów. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, filia w Kielcach.
• [9] HERMAN G., MŁYNCZAK T., 2007 — Baza danych GIS MHP 1:50 000 „Pierwszy poziom wodonośny – wrażliwość na zanieczyszczenie i jakość wód” z objaśnieniami, ark. Morawica (851). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, filia w Kielcach.
• [10] KOS M., JAWORSKI R., 2006 — Baza danych GIS MHP 1:50 000 „Pierwszy poziom wodonośny – występowanie i hydrodynamika” z objaśnieniami, ark. Chęciny (850). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa
• [11] MŁYNCZAK T., WIKTOROWICZ B., 2010 — Baza danych GIS MHP 1:50 000 „Pierwszy poziom wodonośny – wrażliwość na zanieczyszczenie i jakość wód” z objaśnieniami, ark. Chęciny (850). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, filia w Kielcach.
• [12] PACZYŃSKI B., SADURSKI A. (red.), 2007 — Hydrogeologia regionalna Polski. Wydaw. Geol., Warszawa.
• [13] PRAŻAK J., 2007 — Subregion środkowej Wisły wyżynny – cześć centralna. W: Hydrogeologia regionalna Polski. T. 1. Wody słodkie (red. B. Paczyński, A. Sadurski): 174–187. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [14] ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źrodeł rolniczych (DzU Nr 241, poz. 2093).
• [15] ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (DzU Nr 143, poz. 896).
• [16] TOTT M., KOS J., 2008 — Baza danych GIS MHP 1:50 000 „Pierwszy poziom wodonośny – występowanie i hydrodynamika” z objaśnieniami, ark. Pińczow (884). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [17] USTAWA z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn.: DzU Nr 239 z 2005 r., poz. 2019 z poźn. zm.).
• [18] USTAWA z dnia 9 czerwca 2011 r. — Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn.: DzU Nr 163 z 2011 r., poz. 981).
• [19] VRBA J., ZAPOROZEC A. (red.), 1994 — Guidebook on mapping groundwater vulnerability. Ser. Int. Contr. Hydrogeol., 16. IAH, Heise, Hannover.
• [20] WITCZAK S. (red.), 2005 — Mapa wrażliwości wód podziemnych na zanieczyszczenie 1: 500 000. Plansza 1 – Wody podziemne związane z wodami powierzchniowymi oraz ekosystemami lądowymi zależnymi od wód podziemnych. Plansza 2 – Podatność na zanieczyszczenie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP). Arcadis Ekokonrem, Warszawa.
• [21] WITCZAK S., 2006 — Ochrona jakości wód podziemnych w świetle dyrektyw UE. W: Materiały na XVI sympozjum naukowo-techniczne pt. „Problemy związane z wprowadzaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej”, Częstochowa, 25–26 kwietnia 2006 r. (red. E. Kowalczyk): 61–71. PZITS, Częstochowa.