Typology and analysis of sacral wooden architecture in the Lubuskie voivodship

• Autorzy: Rutyna Halina

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2022.51.E-02

Warianty tytułu

PL

Typologia i analiza sakralnej architektury drewnianej na terenie województwa lubuskiego

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The article presents research on the architecture and construction of wooden churches in the Lubuskie voivodeship, which form a large group of historical buildings. Some of them are monuments of high rank, both in terms of age and stylistic value, design solutions and equipment. The remaining ones are characterized by the common historical value of the wooden cultural heritage, which emphasizes the role of the local building tradition and the originality of the log and half-timbered architecture. The article presents seven types of wood and characterizes each of them. All researched monuments are under conservation protection. Most of them are renovated on an ongoing basis, and a few have undergone complete conservation, revalorization and revitalization in recent years.

PL

Artykuł przedstawia badania architektury i budownictwa drewnianych kościołów na terenie województwa lubuskiego, które tworzą dużą grupę historycznych obiektów. Niektóre z nich są zabytkami o wysokiej randze, zarówno pod względem wieku, jak i wartości stylistycznej, rozwiązań konstrukcyjnych oraz wyposażenia. Pozostałe charakteryzuje wspólna historyczna wartość drewnianego dziedzictwa kulturowego, która podkreśla rolę miejscowej tradycji budowlanej oraz oryginalność architektury zrębowej i szachulcowej. Artykuł prezentuje dwie typologie kościołów na terenie województwa lubuskiego: pierwsza określa rodzaj konstrukcji, a druga grupuje względem kompozycji architektonicznej bryły. Część drewnianych kościołów jest na bieżąco remontowana, a nieliczne w ostatnich latach zostały poddane kompletnej konserwacji, rewaloryzacji i rewitalizacji.

Słowa kluczowe

EN

wooden architecture; half-timbered structure; monuments; Lubuskie voivodeship

PL

kościoły drewniane; konstrukcja zrębowa; konstrukcja szachulcowa; zabytki; województwo lubuskie

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 51
• Strony: 263--310
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., fot., rys, tab.

Twórcy

autor

Rutyna Halina

• West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland. Faculty of Architecture, Department of History and Theory of Architecture

• https://orcid.org/0000-0003-3853-6014

Bibliografia

• [1] Arlet P. 2012. Architektura wernakularna obszaru Morza Bałtyckiego. Analogie, różnice, obraz ogólny, Szczecin, Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. ISBN: 9788376631028 8376631020, s. 13.
• [2] Bielinis-Kopeć B. 2007, Charakterystyka zabytków architektury województwa lubuskiego, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Zielonej Górze (LWKZ-bip), WUOZ w Zielonej Górze;https://www.lwkz.pl/page/show/id/31; data dostępu: 16.06.2022.
• [3] Bielinis-Kopeć B., 2015, Kościół w Sękowicach/Schenkendorf jako przykład złożonego procesu ratowania ryglowej świątyni, w: Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo, materiały konferencyjne, Szczecin-Expo, Szczecin, 21-23.09.2015.
• [4] Ciesielska I. 2012. Architektura pierwszej poł. XX wieku w Zielonej Górze. Przyczynek do badań nad problematyką konserwatorską, Zielona Góra, w: Lubuskie Materiały Konserwatorskie, tom 9.
• [5] Czas architekturą zapisany, praca zbiorowa pod redakcją I. Peryt-Gierasimczuk, Zielona Góra 1998.
• [6] Eckert W. 2011. Drewniane kościoły województwa lubuskiego. Trwanie architektury gwarancją nieprzemijania ducha, Kraków, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, w: Czasopismo Techniczne. Architektura, R. 108, Z. 14, 4-A1; file:///D:/Users/Halina/Downloads/EckertW_DrewnianeKoscioly.pdf; data dostępu: 20.05.2022.
• [7] Garbacz K. 2014. Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1., Agencja Wydawnicza PDN, Zielona Góra, s. 237,238. ISBN: 978-83-934885-9-9., s. 123.
• [8] GW 2019. Gazeta Wyborcza z 27.09.2019. Kościół w Klępsku. Zabytki lubuskie. Pomnik Historii w Klępsku pod Sulechowem. Ten przepiękny kościół warto odwiedzić;https://zielonagora.wyborcza.pl/zielonagora/7,35182,21528684,jedyny-taki-kosciol-prawdziwy-skarb-wklepsku-pod-sulechowem.html; data dostępu: 16.07.2022.
• [9] Historia kościoła w Chlastawie, https://parafiazbaszynek.pl/historia-kosciolow-naszej-parafii/historia-kosciolaw-chlastawie; data dostępu 26.06.2022.
• [10] Historia Zielonej Góry. 2012. t. 1, Dzieje miasta do końca XVIII wieku, pod red. Strzyżewskiego W., Zielona Góra, Oficyna Wydawnicza, ISBN: 7705052985.
• [11] Karty LWUOZ. Karty ewidencyjne zabytków architektury i budownictwa, Wydawnictwo: Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Biuro Dokumentacji Zabytków w Zielonej Górze przy Lubuskim Wojewódzkim Konserwatorze Zabytków w Zielonej Górze.
• [12] Kowalski S., Zabytki województwa zielonogórskiego, Zielona Góra 1987. Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra, Zielona Góra.
• [13] LMK - Lubuskie Materiały Konserwatorskie. 2005-2021. Pod redakcją Bielinis-Kopeć B.
• [14] NID - serwis Narodowego Instytutu Dziedzictwa: zabytek.pl; https://zabytek.pl/pl/obiekty/klepsk-klepsk-kosciolpw-nawiedzenia-najswietszej-maryi-panny; data dostępu 26.07.2022.
• [15] Nowakowski C. i Witek M. 2012. Między słupem i ryglem, Szczecin, Wydawnictwo: Biuro Dokumentacji Zabytków w Szczecinie. ISBN: 978-83-933448-2-6, s. 7.
• [16] Peryt-Gierasimczuk I. 1988. Czas architekturą zapisany. Wydawnictwo Komitet Ochrony Zabytków Techniki. Zielona Góra.
• [17] Rutyna H. 2022, Wartość historyczna dziedzictwa kulturowego architektury drewnianej w Zielonej Górze, PiF nr 50, Szczecin, DOI: 10.21005/pif.2022.50.E-02, s. 335-362.
• [18] Skowron A. 2014. WUKZ w Zielonej Górze; link: https://www.lwkz.pl/item/show/id/1138; data dostępu 26.06.2022.
• [19] Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą, praca zborowa pod redakcją Z. Kaczmarczyka i A. Wędzkiego, Zielona Góra 1970.
• [20] Szałygin J. 2013. Dziedzictwo drewnianej architektury w Polsce, Dział Ewidencji i Rejestru Zabytków, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa, Ochrona Zabytków, nr 1-4 (260-263), Tom LXVI, s. 283.
• [21] Szymańska-Dereń M. 2009. Kościoły zrębowe i szkieletowe województwa Lubuskiego, Zielona Góra. Wydawnictwo: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze. ISBN: 978-83-924669-6-3, s. 135, 136, 138.
• [22] Tauszyński K.1997. Budownictwo Ogólne. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, s. 104.
• [23] Ustawa 2003. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. z późniejszymi zmianami, Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20031621568; data dostępu: 01.07.2022.
• [24] Tłoczek I. 1980. Polskie Budownictwo Drewniane, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum, 1980, s. 35-39, ISBN 83-04-00678-2.
• [25] Weczerka H. 1995. Stände und Landesherrschaft in Ostmitteleuropa in der frühen Neuzeit, Marburg, Verlag Herder-Institut. ISBN 3-87969-237-8, s. 166.
• [26] Witwicki M. T. 2007, Kryteria oceny wartości zabytkowej obiektów architektury jako podstawa wpisu do rejestru zabytków, Warszawa, Ochrona Zabytków, Nr 1, s. 77.
• [27] Zabytki północnej części województwa lubuskiego. 2004. Praca zbiorowa pod redakcją J. Lewczuka i B. Skazińskiego, Gorzów Wlkp. – Zielona Góra.
• [28] Zabytki województwa zielonogórskiego. 1998. Praca zbiorowa pod redakcją Peryt-Gierasimczuk, Zielona Góra, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Zielonej Górze, s. 294.
• [29] Ziemia Lubuska. 1950. Praca zbiorowa pod redakcją Sczanieckiego M., Zajchowskiej S., Barciński F. (współautor), Wyd. Instytut Zachodni, Poznań.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).