Recepcja idei architektury Bauhausu w przestrzeni Łodzi międzywojennej

• Autorzy: Olenderek Joanna

Identyfikatory

DOI

10.24427/aea-2020-vol12-no1-03

Warianty tytułu

EN

Accepting the idea of bauhaus architecture on interwar lodz

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Łódź, podniesiona w okresie międzywojennym do rangi miasta wojewódzkiego, rozwijała się równie burzliwie, ale znacznie bardziej harmonijnie, co na przełomie XIX i XX wieku, tj. w okresie rewolucji przemysłowej. Oprócz nadania Łodzi rangi administracyjnej, w latach 20. XX wieku erygowano diecezję łódzką i utworzono garnizon wojskowy. Wydarzenia te wpłynęły w zasadniczy sposób na kształtowanie struktury przestrzennej i wznoszenie często nowatorskich, a czasami wręcz awangardowych, obiektów architektonicznych, nawiązujących do zasad propagowanych przez znanych artystów – Władysława Strzemińskiego czy Katarzynę Kobro. Współpraca różnych specjalistów w ramach sztuki budowania odcisnęła znaczące piętno w krajobrazie miasta. Do sztandarowych przykładów obiektów zawierających elementy wywodzące się z idei Bauhausu zaliczyć można m.in. gmach Związku Młodzieży Chrześcijańskiej „Polska YMCA” czy szpital wojskowy, którego patronem został gen. Sławoj Składkowski. O rozległej współpracy środowisk twórczych poza budynkami o charakterze publicznym świadczą również liczne obiekty o przeznaczeniu mieszkalnym. Wśród nich za najważniejsze należy uznać kolonię mieszkalną na Polesiu Konstantynowskim oraz kolonię mieszkalną ZUS. Obu tym projektom towarzyszyły przestrzenie rekreacyjne w postaci największego w ówczesnej Europie rozrywkowego Parku na Zdrowiu czy osiedlowego zieleńca ZUS. Podniesieniu sprawności fizycznej mieszkańców i zagospodarowaniu ich czasu wolnego służył także nowo utworzony Park 3 Maja. Równie istotne z punktu widzenia potrzeby rozwiązywania problemów społecznych szerokiej rzeszy łódzkich rodzin robotniczych były osiedla szeregowych domków jednorodzinnych zrealizowane przez TOR na Marysinie III i S tokach. Powszechny w Łodzi międzywojennej głód mieszkaniowy oraz zmiana oczekiwań lokatorów, wśród których byli urzędnicy miejscy, lekarze, adwokaci czy oficerowie wymagający podniesienia standardów nowo wznoszonych lokali mieszkalnych, sprzyjały rozwojowi kamienic luksusowych, domów czynszowych czy willi miejskich. Równie istotnym problemem był analfabetyzm. Działacze społeczni i władze miejskie włączyli się aktywnie w ogólnopolską akcję budowy szkół powszechnych. W 1939 roku miasto mogło poszczycić się kilkunastoma nowymi szkołami. Do nowatorskich gmachów możemy zaliczyć szkołę przy ulicy Rokicińskiej połączoną z przedszkolem. Również w tym okresie wzniesiono, przynajmniej częściowo, znakomity budynek Wolnej Wszechnicy Polskiej przy ulicy P.O.W. Na ile podane przykłady architektury mogą uchodzić za równie wartościowe jak te, które wyszły spod ręki twórców Bauhausu; czy i na ile można im przypisać cechy nurtu międzynarodowego?

EN

Lodz, which was elevated to the regional centre was developing rapidly – much more orderly however – than between the XIXth and XXth century (during the Industrial Revolution). The Lodz Diocese was founded in the 1920s, as well as a military garrison. These activities influenced the shaping of public space and creation of modern, even avant-garde buildings, drawing upon the rules popularized by known artists, such as Władysław Strzemiński or Katarzyna Kobro. The cooperation of various construction specialists made a large impact on the city space. The main examples of architecture with Bauhaus elements are: The Christian Youth Association building (“Polish YMCA”) and Gen. Sławoj Składkowski Military Hospital. Apartment buildings also benefited from this cooperation: Polesie Konstantynowskie and ZUS apartment complexes. These apartments were provided with the biggest entertainment Park (Park na Zdrowiu or ZUS Park) in Europe at that time. The newly constructed Park 3 Maja also served to increase general health and to spend free time. The solution to accommodate many working men and their families was the construction of terraced houses by TOR in Marysin and Stoki districts. The lack of apartments in the interwar Lodz period and demands for better living conditions (lawyers, doctors, officers) fueled the development of luxurious apartments and villas. The other problem was illiteracy. Social activists and city authorities joined in the country wide primary school construction. In 1939 the city had a dozen new schools. The school (connected to a kindergarten) at Rokicińska St. was modern building. Also in this period, an excellent building of The Free Polish University (Wolna Wszechnica Polska) at P.O.W. Stret. An impressive building at P.O.W. St. was partially constructed. Can the provided examples be as valuable as what the Bauhaus authors created? Can they be accepted into the international trend? The author hopes, that these considerations will enrich the knowledge of the process of shaping Lodz city space.

Słowa kluczowe

PL

Łódź międzywojenna; idea architektury Bauhausu; przestrzenie publiczne; apartamentowiec

EN

interwar Lodz; idea of the Bauhaus Architecture; public space; apartment building

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2020
• Tom: Vol. 12, no. 1
• Strony: 29--50
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., rys.

Twórcy

autor

Olenderek Joanna

• Politechnika Łódzka Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska, Al. Politechniki 6, 90-924 Łódź

Bibliografia

• 1. Brevesciani E. (2003), Archittekturbücher aus der Sammlung Marzona, Modern, Schlebrügge Editor.
• 2. Ginsbert A. (1962), Łódź – Studium monograficzne, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
• 3. Hause N. (1975), „Neues Bauen” 1918 bis 1933. Moderne Architektur in Weimarer Republik, Heinz Moos Verlag, München.
• 4. Jaworska-Maćkowiak C., Maćkowiak T. (1998), Pomniki łódzkie, Urząd Miasta Łodzi, Łódź.
• 5. Moravánsky Á. (2003), Architektur theorie im 20. Jahrhundert. Eine kritische Anthologie, Springer, Wien New York.
• 6. Mowszowicz J. (red.) (1962), Parki Łodzi, Łódź.
• 7. Olenderek J. (2004), Proces kształtowania przestrzeni w Łodzi II RP a awans administracyjny miasta, Wydawnictwo Naukowe PŁ, Łódź.
• 8. Stefański K. (2000), Gmachy użyteczności publicznej dawnej Łodzi, Łódź.
• 9. Strzałkowski J. (1997), Architekci i budowniczowie Łodzi do 1944 roku, Łodź.
• 10. Strzemiński W. (1975), Pisma, Wyd. PAN, Warszawa.
• 11. Wieczorek W. (1965), Biblioteka Publiczna w Łodzi 1917-1937, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).