The impact of postglacial palaeoenvironmental changes on the properties of sediments in the kettle hole at Jurki (NE Poland)

Karasiewicz, T. M.; Hulisz, P.; Noryśkiewicz, A. M.; Stachowicz-Rybka, R.; Michalski, A.; Dąbrowski, M.; Gamrat, W. W.

doi:10.7306/gq.1346

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

The impact of postglacial palaeoenvironmental changes on the properties of sediments in the kettle hole at Jurki (NE Poland)

Autorzy

Karasiewicz T. M. , Hulisz P. , Noryśkiewicz A. M. , Stachowicz-Rybka R. , Michalski A. , Dąbrowski M. , Gamrat W. W.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Karasiewicz_T_The impact_Geol. Quart._Vol. 61, No 2_2017.pdf

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.7306/gq.1346

Warianty tytułu

Języki publikacji

Abstrakty

This research is focused on a small kettle hole located within the Morąg moraines (Iława Lake District, NE Poland). The study objective was to determine the impact of palaeoenvironmental changes in sedimentation and properties of sediments filling the bottom of the kettle hole. Sedimentological, geochemical, and palaeobotanical studies enabled us to distinguish several development phases of the kettle hole, and cluster analysis performed on physicochemical data yielded seven local geochemical zones (Ju_I/I to Ju_I/VII). The beginning of biogenic sedimentation in the conditions of a small water body, functioning in the Late Glacial period (4.20–4.10 m), was determined on the basis of palaeobotanical research. Sediments deposited in the lake during its further evolution were rich in microelements such as Ca, Na, Mg, and K, and to a smaller extent – Fe and Mn (Ju_I/I–III local geochemical zones). The Late Glacial lacustrine period ended with the accumulation of very silty, pollen-free gyttja, with a stratigraphic hiatus (Ju_I/IV, 3.40–3.20 m). The sediments were enriched with SiO_2ter, which indicates an increased rate of slope erosion, and concretions of Fe-Mn occurring below this layer (Ju_III) provide evidence for lowering of the water level and even desiccation. In the Holocene, the lacustrine period ended with the accumulation of coarse detrital gyttja (3.20–2.60 m). Palaeobotanical data indicate that the next group of sediments were deposited in the Late Subboreal and Subatlantic periods (2.60–0.0 cm, Ju_I/V–VII; sedge peat). Their properties were varied and related to hydrologic conditions, limited denudation, and vegetation succession. There was also a significant change in the trophic conditions of the water and consequently in the sediments of the kettle hole, which changed during the lacustrine period from basic to acid, and strongly acid in the surface layer. This reaction may be related to a change in the water regime as well as to human impact in the environment, which led to the colonization of the peat bog by Sphagnum moss.

Słowa kluczowe

young glacial landscape kettle hole end moraines geochemical analysis biogenic deposits

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Geological Quarterly

Rocznik

2017

Tom

Vol. 61, No. 2

Strony

319--333

Opis fizyczny

Bibliogr. 72 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Karasiewicz T. M.

mtkar@umk.pl

Nicolaus Copernicus University, Faculty of Earth Sciences, Lwowska 1, 87-100 Toruń, Poland

autor

Hulisz P.

Nicolaus Copernicus University, Faculty of Earth Sciences, Lwowska 1, 87-100 Toruń, Poland

autor

Noryśkiewicz A. M.

Nicolaus Copernicus University, Institute of Archaeology, Faculty of History, Szosa Bydgoska 44/48, 87-100 Toruń, Poland

autor

Stachowicz-Rybka R.

Polish Academy of Sciences, Władysław Szafer Institute of Botany, Lubicz 46, 31-512 Kraków, Poland

autor

Michalski A.

Nicolaus Copernicus University, Faculty of Earth Sciences, Lwowska 1, 87-100 Toruń, Poland

autor

Dąbrowski M.

Nicolaus Copernicus University, Faculty of Earth Sciences, Lwowska 1, 87-100 Toruń, Poland

autor

Gamrat W. W.

Nicolaus Copernicus University, Faculty of Earth Sciences, Lwowska 1, 87-100 Toruń, Poland

Bibliografia

1. Apolinarska, K., Woszczyk, M., Obremska, M., 2012. Late Weichselian and Holocene palaeoenvironmental changes in northern Poland based on the Lake Skrzynka record. Boreas, 41: 292-307.
2. Bałaga, K., Chodorowski, J., 2006. Pollen analysis from fossil podzol soils within a dune at Kaczórki (Middle Roztocze, Poland). Acta Palaeobotanica, 46: 245-254.
3. Berglund, B.E., Ralska-Jasiewiczowa, M., 1986. Pollen analysis and pollen diagrams. In: Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaeohydrology (ed. B.E. Berglund): 455-496. John Wiley and Sons, Chichester.
4. Bilotta, G.S., Brazier, R.E., Haygarth, P.M., 2007. Processes affecting transfer of sediment and colloids, with erosion. Hydrological Process, 21: 135-139.
5. Blott, S.J., Pye, K., 2001. Gradistat: a grain size distribution and statistics package for the analysis of unconsolidated sediments. Earth Surface Processes and Landforms, 26: 1237-1248.
6. Błaszkiewicz, M., 2008. Wytapianie się pogrzebanych brył martwego lodu w późnym glacjale i wczesnym holocenie a zdarzenia ekstremalne (in Polish). Landform Analysis, 8: 9-12.
7. Błaszkiewicz, M., 2011. Timing of the final disappearance of permafrost in the central European Lowland, as reconstructed from the evolution of lakes in N Poland. Geological Quarterly, 55 (4): 361-374.
8. Borówka, R.K., 1992. The pattern and magnitude of denudation in intraplateau sedimentary basins during the Late Vistulian and Holocene (in Polish with English summary). Seria Geografia, 54. Wydawnictwo UAM, Poznań.
9. Bronk Ramsey, C., 2009. Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon, 51: 337-360.
10. Cohen, A.S., 2003. Paleolimnology: the History and Evolution of Lake Systems. Oxford University Press, New York.
11. Cooper, C.M., Knight, S.S., 1990. Nutrient trapping efficiency of a small sediment detention reservoir. Agricultural Water Management, 18: 149-158.
12. Drexler, J.Z., Bedford, B.L., Scognamiglio, R., Siegel, D.I., 1999. Fine-scale characteristics of groundwater flow in a peatland. Hydrological Processes, 13: 1341-1359.
13. Dyakowska, J., 1959. Podręcznik palynologii (in Polish). Metody i problemy. Wyd. Geol., Warszawa.
14. Folk, R.L., Ward, W.C., 1957. Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology, 27: 3-26.
15. Forysiak, J., 2015. Geomorphological diversity of peatland basins in the Łódź region and its significance for the accumulation of biogenic sediments. Bulletin of Geography, Physical Geography Series, 8: 59-70.
16. Franz, S.O., Schwark, L., Bruchmann, C., Scharf, B., Klingel, R., Van Alstine, J.D., Cagatay, N., Ulgen, U.B., 2006. Results from a multi-disciplinary sedimentary pilot study of tectonic Lake Iznik (NW Turkey) - geochemistry and paleolimnology of the recent past. Journal of Paleolimnology, 35: 715-736.
17. Fraser, C.J., Roulet, N.T., Lafleur, P.M., 2001. Groundwater flow patterns in a large peatland. Journal of Hydrology, 246: 142-154.
18. Frielinghaus, M., Vahrson, W.G., 1998. Soil translocation by water erosion from agricultural cropland into wet depressions (morainic kettle holes). Soil and Tillage Research, 46: 23-30.
19. Gamrat, W.W., Andrzejewski, L., Krześlak, I., 2014. Postglacjalne zmiany środowiska przyrodniczego na Wysoczyźnie Dobrzyńskiej zapisane na profilu osadów biogenicznych w Piotrkowie (in Polish). Landform Analysis, 25: 3-11.
20. Gorham, E., Rochefort, L., 2003. Peatland restoration: a brief assessment with special reference to Sphagnum bogs. Wetlands Ecology and Management, 11: 109-119.
21. Hirsch, F., Schneider, A., Nicolay, A., Błaszkiewicz, M., Kordowski, J., Noryśkiewicz, A.M., Tyszkowski, S., Raab, A., Raab, T., 2015. Late Quaternary landscape development at the margin of the Pomeranian phase (MIS 2) near Lake Wygonin (Northern Poland). Catena, 124: 28-44.
22. IUSS Working Group WRB, 2015. World Reference Base for Soil Resources 2014. International Soil Classification System for Naming Soils and Creating Legends for Soil Maps. World Soil Resources Reports No. 106. FAO, Rome.
23. Jäger, H., Achermann, M., Waroszewski, J., Kabała, C., Malkiewicz, M., Gärtner, H., Dahms, D., Krebs, R., Egli, M., 2015. Pre-alpine mire sediments as a mirror of erosion, soil formation and landscape evolution during the last 45 ka. Catena, 128: 63-79.
24. Kalettka, T., Rudat, C., 2006. Hydrogeomorphic types of glacially created kettle holes in North-East Germany. Limnologica, 36: 54-64.
25. Karasiewicz, M.T., 2006a. Maximum range and layout of the marginal zone of the Vistulian ice sheet during the Pomeranian phase in the vicinity of lake Narie. Quaestiones Geographicae, 25A: 27-37.
26. Karasiewicz, M.T., 2006b. Morfogeneza obszaru w okolicy Morąga (in Polish). Dokumentacja Geograficzna, 32: 129-134.
27. Karasiewicz, M.T., Hulisz, P., Świtoniak, M. eds., 2012. Postglacjalna historia zagłębienia bezodpływowego w rezerwacie Retno (Pojezierze Brodnickie) (in Polish). Wydawnictwa Naukowe UMK, Toruń: 1-161.
28. Karasiewicz, M.T., Hulisz, P., Świtoniak, M., 2014a. Wpływ procesów denudacji na właściwości osadów wypełniających zagłębienia między krętymi wałami z erozji wód subglacjalnych w okolicy Zbójna (Pojezierze Dobrzyńskie) (in Polish). Landform Analysis, 25: 29-42.
29. Karasiewicz, M.T., Hulisz, P., Noryśkiewicz, A.M., Krześlak. I., Świtoniak, M., 2014b. The record of hydroclimatic changes in the sediments of a kettle-hole in a young glacial lands cape (north-central Poland). Quaternary International, 328-329: 264-276.
30. Kleeberg, A., Neyen, M., Schkade, U.-K., Kalettka, T., Lischeid, G., 2015. Sediment cores from kettle holes in NE associated phosphorus, from intensively farmed grasslands. Environmental Science and Pollution Research, 23: 7409-7424.
31. Kochanowska, R., Pieńkowski, P., Podlasiński, M., 1998. Characteristics of intrafield water holes in Western Pomerania in relation to differention of the Young-glacial landscape and human impact. Journal of Water Land Development, 2: 85-101.
32. Kowalewski, G., 2014. Alogeniczne i autogeniczne składowe zarastania jezior: hipoteza wahań poziomu wody (in Polish). Studia Limnologica et Telmatica, Monographiae, I: 1-191.
33. Krześlak, I., Andrzejewski, L., Gamrat, W., Kupniewska, A., 2014. Późnoglacjalna i holoceńska ewolucja torfowiska w Dzikowie (Kotlina Toruńska) w świetle badań paleogeograficznych (in Polish). Landform Analysis, 25: 95-103.
34. Kupryjanowicz, M., Filbrandt-Czaja, A., Noryśkiewicz, A.M., Noryśkiewicz, B., Nalepka, D., 2004. Tilia L - Lime. In: Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps (eds. M. Ralska-Jasiewiczowa, M. Latałowa, K. Wasylikowa, K. Tobolski, E. Madeyska, H.E.Jr. Wright and Ch. Turner): 217-224. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
35. Küster, M., Ruchhöft, F., Lorenz, S., Janke, W., 2011. Geoarchaeological evidence of Holocene human impact and soil erosion on a till plain in Vorpommern (Kuhlenhagen, NE-Germany). Quaternary Science Journal, 60: 455-463.
36. Lamentowicz, M., Tobolski, K., Mitchell, E.A.D., 2007. Palaeoecological evidence for anthropogenic acidification of a kettlehole peatland in northern Poland. The Holocene, 17: 1185-1196.
37. Lamentowicz, M., Obremska, M., Mitchell, E.A.D., 2008. Autogenic succession, land-use change, and climatic influences on the Holocene development of a kettle hole mire in Northern Poland. Review of Palaeobotany and Palynology, 151: 21-40.
38. Lamentowicz, M., Forysiak, J., Balwierz, Z., Kloss, M., Kittel, P., Żurek, S., Pawlyta, J., 2009. Multiproxy study of anthropogenic and climatic changes in the last two millennia from a small mire in central Poland. Hydrobiologia, 631: 213-230.
39. Major, M., 2009. Charakter i funkcjonowanie zagłębień bezodpływowych w krajobrazie strefy młodoglacjalnej (Pomorze Zachodnie, górna Parsęta) (in Polish). Wydawnictwo Poznańskiego TPN, Poznań: 1-176.
40. Malkiewicz, M., Waroszewski, J., Bojko, O., Egli, M., Kabala, C., 2016. Holocene vegetation history and soil development reflected in the lake sediments of the Karkonosze Mountains (Poland). The Holocene, 26: 890-905.
41. Markiewicz, M., Mendyk, Ł., Gonet, S.S., 2015. Soil organic matter status in agricultural soil sequence of former shoreline of disappearing Sumowskie Lakes, North-Eastern Poland. Polish Journal of Soil Science, 48: 65-78.
42. Mendyk, Ł., Markiewicz, M., Bednarek, R., Świtoniak, M., Gamrat, W.W., Krześlak, I., Sykuła, M., Gersztyn, L., Kupniewska, A., 2015. Environmental changes of a shallow kettle lake catchment in a young glacial landscape (Sumowskie Lake catchment), North-Central Poland. Quaternary International, 413: 116-131.
43. Nalepka, D., Walanus, A., 2003. Data processing in pollen analysis. Acta Palaeobotanica, 43: 125-134.
44. Niewiarowski, W., 1989. Wahania poziomu jezior w późnym glacjale i holocenie na przykładzie jezior Pojezierza Brodnickiego (in Pollsh). Studia i Materiały Oceanologiczne, 56: 277-288.
45. Niewiarowski, W. ed., 1995. Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie (in Polish). Oficyna Wydawnicza Turpress, Toruń.
46. Noryśkiewicz, B., 1987. History of vegetation during the Late-Glacial and Holocene in Brodnica Lake District in the light of pollen analysis of Lake Strażym deposists. Acta Palaeobotanica, 27: 283-304.
47. Noryśkiewicz, A.M., 2006. Historia cisa w okolicy Wierzchlasu w świetle analizy pyłkowej (in Polish with English summary). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
48. Noryśkiewicz, A.M., 2013. Vegetation and settlenent history of the Chełmno Land in Late Holocene. Palynological study (in Polish with English summary). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
49. Podlasińska, J., 2012. Zróżnicowanie i chemizm osadów małych zbiorników wodnych w krajobrazie młodoglacjalnym (in Polish). Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Szczecin.
50. Podlasiński, M., 2013. Wpływ denudacji antropogenicznej na zróżnicowanie pokrywy glebowej i jej przestrzenną strukturę w rolniczym krajobrazie morenowym (in Polish). Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.
51. Ralska-Jasiewiczowa, M., Goslar, T., Madeyska, T., Starkel, L. eds., 1998. Lake Gościąż, Central Poland. A Monographic Study (Part 1). W. Szafer Institute of Botany, Kraków.
52. Roszkówna, L., 1955. Endmorains of the western Mazurian lake country (in Polish with English summary). Studia Societatis Scientiarum Toruniensis, 2: 35-95.
53. Sinkiewicz, M., 1998. Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski Północnej (in Polish). Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń: 1-103.
54. Smolska, E., 2005. Znaczenie spłukiwania w modelowaniu stoków młodoglacjalnych (na przykładzie Pojezierza Suwalskiego) (in Polish). WGiSR UW Warszawa: 1-146.
55. Stachowicz-Rybka, R., 2011. Flora and vegetation changes on the basis of plant macroremains analysis from an early Pleistocene lake of the Augustów Plain, NE Poland. Acta Palaeobotanica, 51: 39-104.
56. Starkel, L., Pazdur, A., Pazdur, M.F., Wicik, B., Więckowski, K., 1998. Lake-level changes and palaeohydrological reconstructions during the Holocene. In: Lake Gościąż, Central Poland, a Monographic Study, Part 1 (eds. M. Ralska-Jasiewiczowa, T. Goslar, T. Madeyska and L. Starkel): 225-229. Instytut Botaniki PAN, Kraków.
57. Stockmarr, J., 1971. Tablets with spores of absolute pollen analysis. Pollen et Spores, 13: 615-621.
58. Szoszkiewicz, K., Jusik, Sz., Zgoła, T., 2010. Guide for identification of macrophytes for assessment of the ecological state of freshwaters (in Polish with English summary). Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.
59. Szwarczewski, P., 2008. Uwagi o wieku późnoglacjalnych i holoceńskich osadów organicznych i tempie ich akumulacji na przykładzie okolic Sejn (in Polish). Polish Academy of Science Kraków, Geobotanical Guidebooks, 30: 183-194.
60. Szwarczewski, P., Kupryjanowicz, M., 2008. Etapy rozwoju zagłębień bezodpływowych w okolicach Sejn (in Polish). Polish Academy of Science Kraków, Geobotanical Guidebooks, 30: 195-205.
61. Środoń, A., 1991. Lipa w minionych krajobrazach Polski (in Polish). In: Lipy „Tilia cordata Mill.”, „Tilia platyphyllos Scop.” (ed. W. Bałaga): 9-19. Arcadia, Kórnik-Poznań.
62. Świtoniak, M., 2014. Use of soil profile truncation to estimate influence of accelerated erosion on soil cover trans formation in young morainic landscapes, North-Eastern Poland. Catena, 116: 173-184.
63. Świtoniak, M., 2015. Issues relating to classification of colluvial soils in young morainic areas (Chełmno and Brodnica Lake District, northern Poland). Soil Science Annual, 66: 57-66.
64. Świtoniak, M., Mroczek, P., Bednarek, R., 2016. Luvisols or Cambisols? Micromorphological study of soil truncation in young morainic landscapes - case study: Brodnica and Chełmno Lake Districts (North Poland). Catena, 137: 583-595.
65. Timmermann, T., Succow, M., 2001. Kesselmoore. In: Landschafts-okologische Moorkunde. 2. Aufl (eds. M. Succow and H. Joosten): 379-390. E.Schweizerbart, Stuttgart.
66. Tobolski, K., 2003. Torfowiska na przykładzie Ziemi Świeckiej (in Polish). TPDW, Świecie.
67. Twardy, J., Żurek, S., Forysiak, J. eds., 2010. Torfowisko Żabieniec, warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach (in Polish). Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
68. Van Loon, A.J., Błaszkiewicz, M., Degórski, M., 2012. The role of permafrost in shaping the Late Glacial relief of northern Poland. Netherlands Journal of Geosciences, 91: 223-231.
69. Wacnik, A., 2009. Galindowie i Krzyżacy - oddziaływania na lokalną roślinność w rejonie Miłek i Staświn (Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Północno-wschodnia Polska) (in Polish). Wiadomości Botaniczne, 53: 21-34.
70. Wacnik, A., 2012. Vegetation changes caused by agricultural societatis in the Great Mazurian Lake District. Acta Palaeobotanica, 52: 59-104.
71. Więckowski, K., 1989. A new method of coring in deep lakes with rod operated samplers. Boreas, 18: 357-358.
72. Wysota, W., Noryśkiewicz, B., 2011. Geomorphology and vegetation history of the Rypienica channel, the Dobrzyń Lakeland, North Poland. Bulletin of Geography, Physical Geography Series, 4: 71-88.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-87cef24c-163f-4ed5-a57d-291022bfeeab