Ocena podatności na degradację zbiornika retencyjnego Przebędowo

• Autorzy: Sojka M , Korytowski M. , Jaskuła J. , Waligórski B.

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/76776

Warianty tytułu

EN

Assessment of vulnerability to degradation of the Przebędowo reservoir

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy dokonano oceny podatności na degradację zbiornika retencyjnego Przebędowo, który został oddany do eksploatacji w 2014 roku. Zbiornik Przebędowo zlokalizowany jest w zlewni rzeki Trojanki (Strugi Goślińskiej), która uchodzi do rzeki Warty w km 218+500. Pole powierzchni zbiornika wynosi 12,03 ha, a pojemność całkowita 0,162 mln m3. Zbiornik Przebędowo charakteryzuje się wydłużonym kształtem, jego długość wynosi 1450 m, a szerokości maksymalna 120 m. W pierwszym etapie pracy przeprowadzono analizę potencjalnego dopływu związków biogennych ze zlewni do zbiornika oraz dokonano oceny podatności zbiornika na degradację. W drugim etapie dokonano oceny jakości wody rzeki Trojanki zasilającej zbiornik i następnie obliczono ładunki azotu i fosforu dopływające do zbiornika. Ładunki azotu i fosforu wprowadzane do zbiornika porównano wielkościami ładunków dopuszczalnych (Łdop.) i niebezpiecznych (Łnieb.) określone wg modelu hydraulicznego Vollenweidera. Pozwoliło to na określenie kategorii zagrożenia zbiornika. Przeprowadzone badania wykazują, że zbiornik Przebędowo jest silnie podatny na degradację. Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że wynika to przede wszystkim z geometrii zbiornika: kształtu, wydłużonej linii brzegowej i niskiej głębokości średniej. Analiza wykazała również, że ze względu na wysoki udział użytków rolnych w zlewni bezpośredniej, istnieje potencjalne zagrożenie wymywania związków biogennych do zbiornika Przebędowo.

EN

The paper presents the results of the assessment pertaining to the Przebędowo reservoir, opened for exploitation in 2014, in terms of vulnerability to degradation. The reservoir is located in the catchment of Trojanka River (Struga Goślińska). Trojanka falls into the river Warta at km 218 + 500. The construction of the reservoir was completed in 2014. The surface area of the reservoir is 12.03 hectares and its total volume is 0.162 million m3. The reservoir has an elongated shape, its length is 1450 m and its maximum width is 120 m. In the first stage of the work, the potential inflow of biogenic compounds from the catchment area was analyzed and the reservoir vulnerability to degradation was assessed. In the second stage, the water quality of the Trojka River was evaluated and the nitrogen and phosphorus loads were calculated. Nitrogen and phosphorus loads flowing into the reservoir were compared with the allowable and critical values calculated according to the hydrological model of Vollenweider. This comparison permitted the classification of the reservoir vulnerability to degradation. The Przebędowo reservoir was found to be highly vulnerable to degradation. The obtained results show that this state is mainly due to the geometry of the reservoir: shape, elongated coastline and low average depth. Moreover, a high share of arable land in the catchment area increases the potential risk associated with the inflow of biogenic compounds into the reservoir.

Słowa kluczowe

PL

zlewnia nizinna; zbiornik retencyjny; eutrofizacja; podatność na degradację

EN

lowland catchment; reservoir; eutrophication; degradation vulnerability

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 18, nr 5
• Strony: 118--125
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Sojka M

• Instytut Melioracji, Kształtowania Środowiska i Geodezji, Wydział Inżynierii Środowiska i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Piątkowska 94, 60-649 Poznań

autor

Korytowski M.

• Instytut Melioracji, Kształtowania Środowiska i Geodezji, Wydział Inżynierii Środowiska i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Piątkowska 94, 60-649 Poznań

autor

Jaskuła J.

• Instytut Melioracji, Kształtowania Środowiska i Geodezji, Wydział Inżynierii Środowiska i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Piątkowska 94, 60-649 Poznań

autor

Waligórski B.

• Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, ul. Piekary 17, 61-823 Poznań

Bibliografia

• 1. Bajkiewicz-Grabowska E. 2002. Obieg materii w systemach rzeczno-jeziornych. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• 2. Bartoszek L., Czech D. 2014. Podatność na degradację zbiornika zaporowego Solina, Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, t. XXXi, z. 61 (4/14), 35–54
• 3. Berkowska E., Pauluch Z. 1992. Degradacja jezior Informacja, Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz nr. (44), 1–6.
• 4. Bieroński J. 2014. Zbiorniki małej retencji – problemy funkcjonowania. Problemy Ekologii Krajobrazu, 17(17), 101–110.
• 5. Cooke G.D., Welch E.B., Peterson S.A., Nichols S.A. 2005. Restoration and Ma- nagement of Lakes and Reservoirs, CRC Press, Taylor & Francis Group, Boca Raton.
• 6. Dąbrowska J., Lejcuś K., Kuśnierz M., Czamara A., Kamińska J., Lejcuś I. 2016. Phosphate dynamics in the drinking water catchment area of the Dobromierz Reservoir. Desalination and Water Treatment, 57(53), 25600–25609.
• 7. Górniak A. 2006. Ekosystem zbiornika Siemianówka w latach 1990–2004 i jego rekultywacja. Zakład Hydrobiologii, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
• 8. Gruca-Rokosz R. 2013. Stan troficzny zbiornika zaporowego Rzeszów. Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, 60(3), 279–291.
• 9. Jachniak E., Jaguś A. 2011. Uwarunkowania i nasilenie eutrofizacji zbiornika Tresna. Nauka Przyroda Technologie, 5(4), 1–7.
• 10. Jodłowski A., Gutkowska E. 2012. Ocena stanu troficznego wód Zbiornika Sulejowskiego na podstawie indeksu Carlsona. Inżynieria i Ochrona Środowiska, 15(4), 341–352.
• 11. Kondracki J. 2002. Geografia Regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• 12. Kornaś M., Grześkowiak A. 2011. Wpływ użytkowania zlewni na kształtowanie jakości wody w zbiornikach wodnych zlewni rzeki Drawa. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 11, 125–137.
• 13. Korytowski M., Waligórski B. 2017. Ocena zmienności stanów wód w zbiorniku Przebędowo i wód gruntowych w terenie bezpośrednio przyległym w pierwszym roku eksploatacji. Inżynieria Ekologiczna, 18(1), 175–182.
• 14. Kubiak J., Tórz A. 2005. Eutrofizacja. Podstawowe problemy ochrony wód jeziornych na Pomorzu Zachodnim. Słupskie Prace Biologiczne, 2, 17–36.
• 15. Kudelska D., Cydzik D., Soszka H. 1994. Wytyczne monitoringu podstawowego jezior. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa.
• 16. Miazga M. 2013. Ocena naturalnej podatności na degradację oraz jakość wód zbiornika Wapienica. Acta Geographica Silesiana, 13, 43–49.
• 17. Oszczapińska K., Szczykowska J. 2016. Problematyka małej retencji na przykładzie zbiornika wodnego Dojlidy. (red. Kropiwiec K, Szala M.) w: Wybrane zagadnienia z zakresu ochrony środowiska i energii odnawialnej, 283–298, Wydawnictwo Naukowe TYGIEL sp. z o.o., Lublin.
• 18. Pęczuła W., Suchora M. 2011. Analiza przyczyn występowania złej jakości wody w zbiorniku retencyjnym w Kraśniku w pierwszych latach jego funkcjonowania. Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 54, 321–332.
• 19. Przybyła C., Kozdrój P., Sojka M. 2014. Ocena jakości wód w lateralnych zbiornikach Jutrosin i Pakosław w pierwszych latach funkcjonowania. Inżynieria Ekologiczna, 39, 123–135.
• 20. Skoczko I., Szatyłowicz E. 2015. Zastosowanie współczynnika Schindlera do oceny podatności na degradację zbiorników małej retencji. Budownictwo i Inżynieria Środowiska, 6, 137–143.
• 21. Sojka M., Jaskuła J., Wicher-Dysarz J. 2016. Ocena ładunków związków biogennych wymywanych ze zlewni rzeki Głównej w latach 1996–2009. Rocznik Ochrona Środowiska, 18(1), 815–830.
• 22. Szczykowska J. Siemieniuk A. 2011. Zanieczyszczenie zbiorników retencyjnych na terenach rolniczych oraz jakości ich wód. Inżynieria Ekologiczna Nr 26, 103–111.
• 23. Szczykowska J., Siemieniuk A., Wiater J. 2013. Problemy ekologiczne zbiorników małej retencji na Podlasiu. Ekonomia i Środowisko, 4(47), 234–244.
• 24. Szczykowska J., Siemieniuk A., Wiater J. 2016. Zanieczyszczenia fosforem jako bariera jakości wód zbiorników małej retencji na Podlasiu. Inżynieria Ekologiczna, 48, 202–207.
• 25. Traczewska T.M. 2012. Problemy ekologiczne zbiorników retencyjnych w aspekcie ich wielofunkcyjności. European Symposium Anti- Flood Defences–Today’s Problems, 1–8.
• 26. Wiatkowski M., Rosik-Dulewska C., Kuczewski K., Kasperek R. 2013. Ocena jakości wody zbiornika Włodzienin w pierwszym roku funkcjonowania. Rocznik Ochrona Środowiska, 15, 2666–2682.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).