Fajansarnia w Jedlni (1840–1873) – historia, działalność i produkcja na przykładzie obiektów zachowanych w zbiorach muzealnych

• Autorzy: Wolska-Pabian Karolina

Warianty tytułu

EN

The faience factory in Jedlnia 1840-1873. History, activity and production on the example of objects preserved in museum collections

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Manufaktura fajansu w Jedlni założona została ok. 1840 r. przez generała Aleksandra Bezaka, który dobra jedlińskie otrzymał jako nagrodę za tłumienie Powstania Listopadowego. Szybko okazało się, że znajdujące się w okolicy złoża gliny nie nadają się do produkcji fajansu. Problemy z dostępem do surowca oraz znalezieniem dzierżawcy i administratora reprezentującego na miejscu interesy Bezaka niemal doprowadziły do zamknięcia wytwórni około 1846 r. Krokiem milowym miało zapewne być zatrudnienie Fryderyka Janslina, doświadczonego ceramika, jednak jego wpływ nie jest widoczny w stylistyce znanych nam obecnie przykładów fajansu z Jedlni. Ostatecznie fabryka upadła po pożarze w 1873 r. Jej wyroby zdobione były malowaną naszkliwnie, często od szablonu, dekoracją malarską w typie ludowym. Głównymi motywami były kompozycje kwiatowe lokalnie występujących gatunków roślin.

EN

The faience factory in Jedlnia was founded around 1840 by General Aleksander Bezak, who received the Jedlnia estate as a reward for suppressing the November Uprising (Polish-Russian War 1830-31). It soon turned out that the clay deposits in the area were not suitable for the production of faience. Problems with access to the good quality clay and finding a tenant representing the interests of the general Bezak on site almost led to the closure of the factory around 1846. A milestone was probably to be the employment of Fryderyk Janslin, an experienced ceramicist supposedly from England, but his influence is not visible in the style of the currently known examples of Jedlnia faience. Eventually, the factory has been liquidated after a fire in 1873. The products were decorated with overglaze painting, often from a template, with a folk-type painting decoration. The main motifs were floral compositions from locally occurring plant species.

Słowa kluczowe

PL

Jedlnia; fajans delikatny; motyw kwiatowy; dekoracja ludowa; Fryderyk Janslin

EN

Jedlnia; delicate faience; floral motif; folk-type decoration; Fryderyk Janslin

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
• Czasopismo: Szkło i Ceramika
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 74, nr 1
• Strony: 45--49
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., fot.

Twórcy

autor

Wolska-Pabian Karolina

• Muzeum Narodowe w Warszawie

• https://orcid.org/0000-0001-9936-2295

Bibliografia

• Polski fajans w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku, katalog oprac. U. Jastrzembska, Malbork 2004.
• E. Kowecka, Wytwórnie i produkcja ceramiki szlachetnej w regionie sandomiersko-kieleckim w XIX wieku, Wrocław 1968.
• J. Moniewski, Fabryka fajansu w Jedlini 1840–1873, Radom 1992, mps.
• M. Starzewska, Jerżewska M., Polski fajans, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk, 1978.
• M. Starzewska, Fajansarnia w Lubartowie 1840–1850, Lublin 1985.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 185. http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 218. http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/
• K. Wolska-Pabian, Wytwórnie ceramiki regionu świętokrzyskiego w XIX w. na przykładzie wybranych obiektów ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, „Szkło i Ceramika” 2022, nr 4.