Sezonowa zmienność fizyko-chemiczna źródeł Babiogórskiego Parku Narodowego

• Autorzy: Malata M.

Warianty tytułu

EN

Seasonal physico-chemical changes of water springs in the Babiogórski National Park

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem niniejszej pracy była ocena sezonowej zmienności składu fizyko-chemicznego oraz wpływu działalności człowieka na wody pięciu źródeł w północnej części Babiogórskiego Parku Narodowego. Podczas prac terenowych zmierzono podstawowe cechy fizyczne wody (pH, temperaturę, EC_25°C), a w laboratorium HGI AGH oznaczono metodami ICP-OES (jony główne) oraz ICP-MS (związki biogenne, mikroelementy). Obszar badań cechują duże zasoby czystej wody o małej mineralizacji (62,64–210,25 mg·dm–3 ). Pod względem składu chemicznego dominują wody HCO₃^––Ca²⁺–Mg²⁺ ze znacznym udziałem jonu siarczanowego. Stwierdzono wyraźny wpływ budowy geologicznej (występowaniem twardych, opornych na wietrznie i mało zasobnych w składniki alkaliczne piaskowców na obszarze alimentacyjnym) na skład chemiczny badanych wód oraz zmienność ich chemizmu w ciągu roku. O wpływie warunków meteorologicznych na wody świadczą małe wartości jonów Ca²⁺, Mg²⁺, HCO_3– w porach wiosennej i letniej (opady deszczu i topnienie pokrywy śnieżnej) w porównaniu z sezonami jesiennym i zimowym. Kolejno stężenia jonów Na⁺ , K⁺ , SO₄^2– (wiosna) wskazują na wpływ opadów atmosferycznych oraz dostawę jonów z pokryw zwietrzelinowo-glebowych. Wpływ roślinności oraz człowieka na skład chemiczny wód źródeł babiogórskich jest niewielki, świadczą o tym niskie stężenia związków biogennych, m.in. NO₃^–.

EN

The aim of this study was to assess the seasonal changes of the physico-chemical composition and human impact on the water of five springs in the north part of Babiogórski National Park. During the field work, the basic physical characteristics of water (pH, temperature, EC_25°C) were measured. The ion concentration determined by means of ICP-OES (major ions) and ICP-MS (nutrients, trace elements) were marked in the hydro-chemical laboratory in the HGI AGH. The study area is characterized by large reserves of clean water with low mineralization (62.64–210.25 mg·dm–3 ). Classification these waters belongs to the HCO₃^––Ca²⁺–Mg²⁺with a significant share of sulfate ion type. It was a distinct influence of the geological structure (presence of hard, resistant to aeration and not very rich in alkaline components of sandstones in the area of alimony) on the studied chemical composition and variability of water chemistry throughout the year. The influence of meteorological conditions on the water provide lower values of Ca²⁺, Mg²⁺, HCO_3– in the time of spring and summer (rainfall and snow melting) compared to autumn and winter season. In turn, concentrations of Na⁺ , K⁺ , SO₄^2– (spring) indicate the influence of rainfall and the supply of ions from the soil. The human impact and influence of vegetation on the chemical composition of water springs Babia Góra is insignificant, testified by the low concentration biogenic compounds, for example NO₃^–.

Słowa kluczowe

PL

Babiogórski Park Narodowy; klimat; cechy fizyczno-chemiczne; źródło

EN

Babiogórski National Park; climate; physico-chemical characteristic; spring

• Wydawca: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 24, No. 1
• Strony: 26--39
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Malata M.

• Katedra Hydrogeologii i Geologii Inż ynierskiej, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Poland

Bibliografia

• Alexandrowicz, W.S. (1978). The northern slope of Babia Góra Mt. as a huge rock slump. Studia Geomorphologica Carpatho- Balcanica, 12, 133-148.
• Alexandrowicz, W.S. (2004). Zarys budowy geologicznej Babiej Góry. W W. Wołoszyn, A. Jaworski i J. Szwagrzyk (red.), Babiogórski Park Narodowy Monografia Przyrodnicza. (strony 87-107). Kraków: Wydawnictwo Komitetu Ochrony Przyrody PAN.
• Bajda, T., Manecki, M., Matusik, J. i Rzepa, G. (2011). Elementy Hydrogeochemii. W T. Bajda, M. Manecki, J. Matusik i G. Rzepa (red.), Geochemia – Materiały do ćwiczeń dla studentów kierunku ochrona środowiska. (strony 66-76). Kraków: Wydawnictwo AGH.
• Holeksa, J. i Szwagrzyk, J. (2002). Szata roślinna. W D. Ptaszycka- Jackowska (red.), Światy Babiej Góry. (strony 41-95). Zawoja: Wydawnictwo Grafikon.
• Kownacki, A., Dumnicka, E., Kwadrans, J., Gałas, J. i Ollik, M. (2006). Benthic communilties in relations to environmental factors in small high mountain pounds threatened by air pollutants. Boreal Environment Research, 11(6), 481-492.
• Książkiewicz, M. (red.) (1968). Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny (PIG).
• Książkiewicz, M. (1983). Zarys geologii Babiej Góry. K. Zabierzowski (red.), Park Narodowy na Babiej Górze. Przyroda i człowiek. (strony 25-39). Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Zakładu Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN.
• Łajczak, A. (2004a). Wody Babiej Góry. W W. Wołoszyn, A. Jaworski i J. Szwagrzyk (red.), Babiogórski Park Narodowy. Monografia Przyrodnicza. (strony 153-177). Kraków: Wydawnictwo Komitetu Ochrony Przyrody PAN.
• Łajczak, A. (2004b). Pokrywa Śnieżna Babiej Góry. W W. Wołoszyn, A. Jaworski i J. Szwagrzyk (red.), Babiogórski Park Narodowy Monografia Przyrodnicza. (strony 179-196). Kraków: Wydawnictwo Komitet Ochrony Przyrody PAN.
• Macioszczyk, A. (1987). Hydrogeochemia. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne.
• Miechówka, A i Niemyska-Łukaszuk, J. (2004). Gleby Babiej Góry. W W. Wołoszyn, A. Jaworski i J. Szwagrzyk (red.), Babiogórski Park Narodowy Monografia Przyrodnicza. (strony 197-212). Kraków: Wydawnictwo Komitetu Ochrony Przyrody PAN.
• Niedźwiedź, T. (1981). Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu w dorzeczu górnej Wisły. (Rozprawa habilitacyjna). Kraków: Uniwersytet Jagieloński w Krakowie.
• Obrębska-Starkel, B. (1963). Klimat Babiej Góry. W W. Szafer (red.), Babiogórski Park Narodowy. (strony 45-69). Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe – Oddział Kraków.
• Obrębska-Starkel, B. (1983). Klimat Babiej Góry. W K. Zabierzowski (red.), Park Narodowy na Babiej Górze. Przyroda i człowiek. (strony 41-62). Warszawa- Kraków: Wydawnictwo Zakładu Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN.
• Obrębska-Starkel, B. (2004). Klimat Babiej Góry. W W. Wołoszyn, A. Jaworski i J. Szwagrzyk (red.), Babiogórski Park Narodowy Monografia Przyrodnicza. (strony 137-151). Kraków: Wydawnictwo Komitetu Ochrony Przyrody PAN.
• Pasternak, K. (1983). Wody powierzchniowe. W K. Zabierzowski (red.), Park Narodowy na Babiej Górze. Przyroda i człowiek. (strony 63-78). Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Zakładu Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN.
• Postawa, A. (2005). Zarys Aktualnych Warunków Hydrogeologicznych Babiogórskiego Parku Narodowego. Współczesne Problemy Hydrogeologii. Toruń: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Rzychoń, D. i Worsztynowicz, A. (2008). What affects the nitrogen retention in Tatra Mountains lakes catchments in Poland? Hydrology and Earth System Science, 12, 415-424. doi:10.5194/hess-12-415-2008.
• Wolanin, A. (2013). Właściwości f zykochemiczne wody potoków tatrzańskich w okresie kwiecień-listopad 2011 roku. Prace Geograficzne, 133 (1), 49-60. doi: 10.4467/20833113PG.13.010.1100
• Wysocka-Czubaszek, A. i Wojno, W. (2014). Sezonowa zmienność chemizmu wody w małej rzece w zlewni zurbanizowanej. Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 63 (1), 64-76.
• Wójcik, S. (2012). Zróżnicowanie i sezonowa zmienność chemizmu wybranych źródeł zlewni Potoku Olczyńskiego w Tatrach. Prace Geograficzne, 128 (1), 61-75. doi: 10.4467/20833113PG.12.006.0355.
• Wójcik, A., Rączkowski, W., Mrozek, T., Nescieruk, P., Marciniec, P. i Zimnal, Z. (2010). Mapa geologiczno-turystyczna Babiogórskiego Parku Narodowego 1:13 000.Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny (PIG).
• Ziętara, T. (2004). Rzeźba Babiej Góry. W W. Wołoszyn, A. Jaworski i J. Szwagrzyk (red.), Babiogórski Park Narodowy Monografia Przyrodnicza. (strony 109-135). Kraków: Wydawnictwo Komitetu Ochrony Przyrody PAN.
• Żelazny, M., Wolanin, A. i Płaczkowska, E. (2009). Przestrzenne zróżnicowanie i sezonowe zmiany cech fizyczno-chemicznych wód potoków Kościeliskiego i Chochołowskiego w Tatrach Zachodnich. W R. Bogdanowicz, J. Fac-Beneda. (red.), Zasoby i ochrona wód. Obieg wody i materii w zlewniach rzecznych. (strony 461-467). Gdańsk: Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.
• Żelazny, M., Wolanin, A. i Płaczkowska, E. (2013). Hypsometric factors for differences in chemical composition of spring waters of the Tatra National Park. Polish Journal of Environmental Studies, 22 (1), 289-299.
• PN C-04638/02:1989. Bilans jonowy wody. Sposób obliczania bilansu jonowego wody. Warszawa: PKN.