Wpływ regulacji Skawy na rozwój form korytowych

• Autorzy: Witkowski K. , Wysmołek G.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.030.002

Warianty tytułu

EN

The impact of Skawa river channelization on development of bedforms

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rozwój form korytowych jest ściśle uzależniony od parametrów morfometrycznych koryta oraz wielkości i częstości przepływów wezbraniowych. Regulacja odcinków koryt rzecznych, w zakresie zwężania i prostowania koryta, zabezpieczania brzegów, prowadzi do wykształcenia koryta transportującego. Kształt trasy regulacyjnej uniemożliwia rozwój bogatych form korytowych. W rozszerzeniach dna doliny, w których swobodnie mogą rozwijać się koryta wielonurtowe, powstają zróżnicowane formy korytowe. Porównanie dwóch, pierwotnie wielonurtowych, odcinków koryta dostarcza informacji o możliwościach jego rozwoju w przypadku zniszczenia zabezpieczeń brzegowych.

EN

The development of river channel forms depends from channel pattern and also from magnitude and frequency of floods. The river channelization including straightening bends and decreasing channel width is responsible for formation a channel transport sections. Channelized sections of the Skawa river are characterised by the lack of the channel bedforms unlike to natural, multi–current channel sections where occurs a lot of highly diversified bed forms and gravel clusters. In this paper authors compare river channel forms along two different sections of the Skawa river.

Słowa kluczowe

PL

koryto wielonurtowe; łacha korytowa; mikroformy korytowe; Skawa

EN

multi–current channel; bar; channel microforms; Skawa river

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 30
• Strony: 21--27
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., rys.

Twórcy

autor

Witkowski K.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

autor

Wysmołek G.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

Bibliografia

• Bednarczyk T., Radecki-Pawlik A., Słowik-Opoka E., 2003. Wpływ regulacji technicznej rzeki Łososiny na zmianę warunków transportu rumowiska wleczonego dostarczonego do zbiornika Czchów. Acta Scientiarum Polonorum – Formatko Circumiectus 2: 13–24.
• Chełmicki W., Skąpski R., Soja R., 1998–1999. Reżim hydrologiczny rzek karpackich w Polsce. Folia Geographica, Series Geographica-Psyhica 29–30: 67–80.
• Ciołkosz A., Guzik C., Luc M., Trzepacz P., 2011. Zmiany użytkowania ziemi w Karpatach Polskich w okresie 1988–2006. IGiGP UJ, Kraków.
• Church M., 1983. Pattern of instability in a wandering gravel bed river. Modern and ancient fluvial systems: 169–180.
• Giriat D., Kosieradzka K., Roszczęda U., 2008. Mikroformy korytowe typu „cluster bedforms” – występowanie i znaczenie. Landform Analysis 9: 83–87.
• Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R., 1986. Zarys sedymentologii. Wyd. Geologiczne, Warszawa.
• Ingarden R., 1922. Rzeki i kanały żeglowne w b. trzech zaborach i znaczenie ich gospodarcze dla Polski. Ministerstwo Robót Publicznych, Warszawa.
• Kalicki T., 2006. Zapis zmian klimatu oraz działalności człowieka i ich rola w holoceńskiej ewolucji dolin środkowoeuropejskich. Prace Geograficzne IGiPZ Warszawa 204.
• Kędzior A., 1928. Roboty wodne i melioracyjne w Południowej Małopolsce wykonane z inicjatywy Sejmu i Wydziału Krajowego. Lwów.
• Klimaszewski M., 1981. Geomorfologia. PWN, Warszawa.
• Klimek K., 1987. Man`s impact on fluvial processes in the Polish Western Carpathians. Geografiska Annaler 69A: 221–226.
• Klimek K., Malik I., Owczarek P., Zygmunt E., 2003. Climatic and human impact on episodic alluviation in small mountain valleys, The Sudetes. Extreme events and the transformation of landscape Geographia Polonica 76(2).
• Korpak J., Krzemień K., Radecki-Pawlik A., 2008. Wpływ czynników antropogenicznych na zmiany koryt cieków karpackich. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, seria monografia 4: 1–88
• Korpak J., 2012. Morfologia i funkcjonowanie uregulowanego koryta rzeki górskiej (na przykładzie Mszanki) w Gorcach. Przykład opracowania. W: K.Krzemień (red.), Struktura koryt rzek i potoków (studium metodyczne). IGiGP UJ, Kraków: 89–101.
• Kościelniak J., 2004. Zmiany funkcjonowania górskich systemów korytowych w wyniku przeprowadzonych regulacji hydrotechnicznych. W: M.Błaszkiewicz, P.Gierszewski (red.), Rekonstrukcja i prognoza zmian środowiska przyrodniczego w badaniach geograficznych. Prace Geograficzne IGiPZ PAN. IGiPZ PAN, Kraków: 187–207.
• Kukulak J., 1998. Dojrzałość podłużnych profilów dopływów górnej Raby i Skawy w świetle analizy ich spadków. Czasopismo Geograficzne 69(1): 25–42.
• Lach J., 1975. Ewolucja i typologia krajobrazu Beskidu Niskiego z uwzględnieniem gospodarczej działalności człowieka, Prace Monograficzne WSP w Krakowie 16.
• Malarz R., 2002. Powodziowa transformacja gruboklastycznych aluwiów w żwirodennych rzekach Zachodnich Karpat fliszowych (na przykładzie Soły i Skawy). Wyd. Nauk. AP, Kraków.
• Neill C.R., 1973. Hydraulic and Morphologic Characteristics of Athabasca River Near Fort Assiniboine: The Anatomy of a Wandering Gravel River. Alberta Cooperative Research Program in Highway and River Engineering, Edmonton.
• Ostafin K., 2009. Zmiany granicy rolno-leśnej w środkowej części Beskidu Średniego od połowy XIX wieku do 2005 roku. Wyd. UJ, Kraków.
• Radecki-Pawlik A., 2001. Formy korytowe rzeki górskiej. Gospodarka Wodna 5: 210–213.
• Radecki-Pawlik A., 2004. Zmiana warunków hydrodynamicznych wzdłuż koryta potoku górskiego w zróżnicowanej zabudową techniczną małej zlewni karpackiej. Inżynieria Rolnicza 2: 21–33.
• Radecki-Pawlik A., Bencal J., Kowalski M., Radecki-Pawlik B., 2005. Zróżnicowanie warunków hydrodynamicznych i granulometrycznych podczas tworzenia się łachy środkowo-korytowej w potoku górskim o dnie żwirowym. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 4: 115–130.
• Radecki-Pawlik A., 2010. O niektórych, bliskich naturze rozwiązaniach utrzymania koryt rzek i potoków górskich. Gospodarka Wodna 2: 78–85.
• Schumm S.A., 1977. The Fluvial System. Wiley – Interscience, New York.
• Witkowski K., Wysmołek G., 2013. Wpływ wielonurtowej Skawy na działalność człowieka w dnie doliny. Wadoviana. Przegląd Historyczno-Kulturalny 16: 115–138.
• Witkowski K., Wysmołek G., 2014. Prasa regionalna o zdarzeniach powodziowych na ziemi wadowickiej w latach 1945–1972. Wadoviana. Przegląd Historyczno-Kulturalny 17: 130–148.
• Wolman M.G., 1954. A metod of sampling coarse river – bed material. American Geophysical Union, Transactions 35(6): 951–956.
• Wyżga B., 1993. Regulacja koryt karpackich dopływów Wisły – złudzenia i rzeczywistość, Gospodarka Wodna 10.
• Wyżga B., 2001. Impact of the channelization-induced incision of the Skawa and Wisłoka Rivers, southern Poland, on the conditions of overbank deposition. Regulated Rivers: Research & Management 17: 85–100.
• Wyżga B., Zawiejska J., Radecki-Pawlik A., 2008. Określanie wielkości wcięcia się rzek i jego wpływu na hydraulikę przepływów wezbraniowych – przykłady z rzek karpackich. Landform Analysis 9: 402–405.
• Zieliński T., 1998. Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych. W: E. Mycielska (red.), Struktury sedymentacyjne i postedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. WGiSR UW, Warszawa: 195–257.
• Żelazo J., Popek Z., 2002. Podstawy renaturyzacji rzek. SGGW, Warszawa.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.