Zespół kościelno-klasztorny trynitarzy w Beresteczku: historia, pierwotny kształt, stan zachowania

• Autorzy: Sobczyńska-Szczepańska Mirosława

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK61BERESTECHKO

Warianty tytułu

EN

Trinitarian church-monastery complex in Berestechko: history, original shape, state of preservation

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Zespół kościelno-klasztorny trynitarzy w Beresteczku należał do największych kompleksów zakonnych na Wołyniu. Kościół z lat 1711–1726, w latach siedemdziesiątych i na początku lat osiemdziesiątych XVIII wieku otrzymał wysokiej klasy artystycznej nowe wyposażenie oraz polichromię, dzięki którym jego wnętrze zyskało jednorodny, rokokowy charakter. Po kasacie w roku 1832 nieużytkowany gmach klasztoru popadł w ruinę i został rozebrany na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku. Kościół potrynitarski pełnił funkcję świątyni parafialnej do podpalenia przez banderowców w roku 1944. Po II wojnie światowej mieścił się w nim magazyn, który po kilku latach został przeniesiony, ponieważ nadwyrężony pożarem dach groził zawaleniem. Mimo że w 1963 budowla została wpisana na listę zabytków architektury, na początku lat osiemdziesiątych z jej dachu zerwano blachę. W wyniku interwencji Benedykta Gajewskiego, geografa pochodzącego z Beresteczka, w roku 1988 decyzją władz obwodu wołyńskiego rozpoczął się remont świątyni, w którego ramach wykonano jedynie nową konstrukcję dachu i pokryto ją papą oraz odnowiono prawą wieżę fasady. W roku 2001, w przededniu 350. rocznicy bitwy pod Beresteczkiem, dach został pokryty blachą, co jednak z powodu braku obróbek blacharskich i rynien nie zabezpieczyło murów przed zawilgoceniem. Tylko natychmiastowy remont może zapobiec dalszej degradacji budowli.

EN

The Trinitarian church and the adjacent monastery in Berestechko formed one of the largest religious building complexes in Volhynia. The temple, built between 1711 and 1726, in the 1770s and early 1780s received new furnishings and polychromy of a high artistic level, thanks to which its interior gained a homogenous, rococo character. After the suppression of the monastery in 1832, its unused building fell into ruin and was demolished in the 1880s. The former Trinitarian church served as a parish church to be set on fire by the Banderites in 1944. After the Second World War, it housed a warehouse which was moved after a few years because the roof, damaged by fire, threatened to collapse. Despite the fact that the building was placed on the list of architectural monuments in 1963, in the early 1980s the metal sheet was torn from its roof. In 1988, as a result of the intervention of Benedict Gajewski, a geographer from Berestechko, by the decision of the authorities of the Volhynia region, the renovation of the temple began. Nevertheless, only a new roof construction was made and covered with tar paper and the right tower of the facade was renovated. In 2001, on the eve of the 350ᵗʰ anniversary of the Battle of Berestechko, the roof was covered with sheet metal, which however, due to the lack of flashings and a guttering system, did not protect the walls from moisture. Only an immediate renovation can prevent further degradation of the building.

Słowa kluczowe

PL

architektura sakralna; Beresteczko; trynitarze; ochrona dziedzictwa

EN

sacral architecture; Berestechko; Trinitarians; heritage conservation

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 61
• Strony: 45--59
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., fot.

Twórcy

autor

Sobczyńska-Szczepańska Mirosława

• Instytut Nauk o Sztuce, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• 1. Biblioteka i Archiwum Konwentu Bonifratrów w Krakowie, nr A-181, fragment księgi wydatków klasztoru trynitarzy w Beresteczku za lata 1781–1783.
• 2. Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka, fondas 9, nr 678: Protocollum Conventus Berestecensis Ordinis Discalceatorum SS. Trinitatis Redemptionis Captivorum […], 1691–1815.
• 3. Российский Государственный Исторический Архив, фонд 821, oпись 125, дело 2839: Дело о продаже на слом зданий упраздненного Берестечского монастыря [тринитаров] […]. План зданий Берестечского монастыря, 1859–1883.
• 4. Gajewski Benedykt, Beresteczko, Szkice i materiały z dziejów miasteczka, Brzozów 1993.
• 5. [Krzyszkowski I.], Nabożeństwo wiernych katolików dla użycia pobożnego, w domu i w kościołach, a mianowicie w kościele wileńsko-antokolskim xx. Trynitarzów, Wilno 1843.
• 6. Ланшина Людмила, 300 років від початку спорудження Троїцького костелу в м. Берестечко Горохівського району Волинської області (1711), [w:] Календар знаменних і пам’ятних дат Волині на 2011 рік, red. Є. Ковальчук, Е. Ксендзук, Луцьк 2010.
• 7. Mańkiewicz Józef, Beresteczko 1508–1958, Krosno 2006.
• 8. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Wołyniu, Łuck 1929.
• 9. Ostrowski Jan K., Izaak Babel w Beresteczku, [w:] Mowa i moc obrazów. Prace dedykowane Profesor Marii Poprzęckiej, red. Maria Szewczyk, Joanna Pomorska, Warszawa 2005.
• 10. Rewski Zbigniew, Prace konserwatorskie. Województwo wołyńskie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1938, t. 6, z. 2, s. 225.
• 11. [Sikorski] Marianus a S. Stanislao, Hypomnema Ordinis Discalceatorum Sanctissimae Trinitatis Redemptionis Captivorum […], Varsoviae 1753.
• 12. Sobczyńska-Szczepańska Mirosława, Architektura trynitarzy bosych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Katowice 2017.
• 13. Sobczyńska-Szczepańska Mirosława, Malarz Joseph Prechtl. Przyczynek do monografii artysty, „Biuletyn Historii Sztuki” 2018, t. 80, nr 1, s. 49–86.
• 14. Sobczyńska-Szczepańska Mirosława, Wybrane źródła do dziejów skasowanych klasztorów trynitarzy w zasobie Rosyjskiego Państwowego Archiwum Historycznego w Sankt Petersburgu, „Hereditas Monasteriorum” 2014, nr 4.
• 15. Wawszczak Zbigniew, Na ratunek kresowej świątyni, „Nowiny. Magazyn Krosno, Przemyśl, Rzeszów, Tarnobrzeg” 15–17 III 1991, nr 53 (12 917); 5 II 1992, nr 25 (13 139). Wawszczak Zbigniew, Uratować kościół (I–II), „A–Z” 25 VII 1990, 26 VII 1990.
• 16. Wawszczak Zbigniew, W sprawie kościoła w Beresteczku, „A–Z” 12 XII 1990.
• 17. http://vf-ndc-oasu.ucoz.ru/news/u_berestechku_miscevij_carok_zazikhnuv_na_kulturnu_spadshhinu_vandal_rujnue_pam_jatki_i_samostijno_provodit_rozkopki/2012-05-23-221 (dostęp: 19 IV 2020).
• 18. http://www.volynpost.com/news/4352-u-berestechku- -kandydat-u-mery-rujnuie-istorychni-pamiatky- -arheology (dostęp: 19 IV 2020).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).