Perspektywy adaptacji obiektów sakralnych na przykładzie wielkokubaturowych kościołów archidiecezji częstochowskiej

• Autorzy: Repelewicz Aleksandra

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0054.6409

Warianty tytułu

EN

Perspectives of sacred buildings adaptation on the example of large churches of the Czestochowa Archdiocese

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Największe budynki kościołów były wznoszone w Polsce w czasach komunistycznych, kiedy uzyskanie pozwolenia na budowę kościoła wymagało pokonania wielu trudności. Kiedy w końcu otrzymano pozwolenie na budowę, często budowano kościoły bardzo duże "na wszelki wypadek", bojąc się braku następnych pozwoleń. Dzisiaj kościoły te są zwykle zbyt duże jak na potrzeby współczesnych użytkowników. Problem ogromnych kościołów, których w Polsce jest bardzo dużo, przedstawiono na przykładzie archidiecezji częstochowskiej, gdzie istnieje 8 kościołów o powierzchni użytkowej 1000 m2 lub więcej: sześć w Częstochowie, jeden w Zawierciu i jeden w Radomsku. Pięć z nich jest dwupoziomowych. Po zmianie granic i zmniejszeniu obszarów parafii liczba parafian jest często zbyt mała, aby pokryć koszty utrzymania budynków: ogrzewania, oświetlenia i innych bieżących opłat. Jest to poważny problem dla administratorów tych obiektów. Znalezienie rozwiązania tej sytuacji jest dużym wyzwaniem. Niezbędne wydaje się poszukiwanie możliwości wykorzystania tych ogromnych przestrzeni na inne cele, które nie byłyby sprzeczne z podstawową rolą kościoła parafialnego. W pracy przedstawiono istniejące już w niektórych kościołach rozwiązania oraz możliwości zagospodarowania części pomieszczeń na inne potrzeby lokalnych społeczności.

EN

The largest church buildings were erected in Poland during the communist when there were many difficulties in obtaining planning permission for churches. When a building permit was finally granted, extremely large buildings were often built, "just in case" as it were. Today, these buildings are usually too large for their users. The problem of large churches, of which there are a great many in Poland, will be discussed with particular reference to the Archdiocese of Czestochowa, where there are 8 churches with a usable ground floor area of nearly 1000 m2 or more: six in Czestochowa, one in Zawiercie and one in Radomsko. Five of them have two levels. After redrawing the boundaries and a subsequent reduction in the parish area, the number of parishioners is too low to cover the cost of their maintenance (heating, lighting, ongoing maintenance) and repairs. This is a serious problem for the administrators of these facilities. Finding a way out of this situation is a major challenge. It is necessary to look for opportunities to use these huge spaces for other purposes, which do not conflict with a parish church's fundamental role. Already existing solutions in some churches and potential opportunities to develop some of the premises for other needs of local communities are presented in the paper.

Słowa kluczowe

PL

budynek sakralny; kościół; architektura sakralna; adaptacja; sekularyzacja; archidiecezja częstochowska

EN

sacred building; church; sacral architecture; adaptation; secularization; Archdiocese of Częstochowa

• Wydawca: Fundacja Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa
• Czasopismo: Inżynieria i Budownictwo
• Rocznik: 2024
• Tom: R. 80, nr 4
• Strony: 227--231
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Repelewicz Aleksandra

• Politechnika Częstochowska, Wydział Budownictwa

• https://orcid.org/0000-0003-3578-7547

Bibliografia

• [1] Sznajder A., Wlaźlak P.W.: ”Postanowiono załatwić odmownie...”, Budownictwo sakralne w diecezji częstochowskiej (1957-1989). Wybór dokumentów. Katowice-Częstochowa-Rzeszów 2008.
• [2] Siwek S.: Budownictwo sakralne - ciąg dalszy. Tygodnik Powszechny nr 2/1986.
• [3] Okólnik nr 3 Urzędu ds. Wyznań z dn. 27.02.1957 nr 1-2/3/57 w sprawie budownictwa obiektów sakralnych i kościelnych oraz zaopatrywania tych obiektów w materiały budowlane.
• [4] Sowińska J.: Forma i sacrum. Współczesne kościoły Górnego Śląska. Warszawa 2006, s. 118.
• [5] http://biqdata.wyborcza.pl/koscioly-na-wsi-i-w-miastach (dostęp 27.12.2023).
• [6] Repelewicz A.: Largest sacral object in Archdiocese of Czestochowa - assumptions and reality. IOP Conference Series: Material Science and Engineering. Vol. 45, 2017, s. 8.
• [7] https://czestochowa.wyborcza.pl/czestochowa/7,48725,23692541,jak-zmieniala-sie-liczba-mieszkancow-od-wykres.html (dostęp 29.12.2023).
• [8] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rzeczypospolitej-polskiej-2022,2,22.html (dostęp 29.12.2023).
• [9] https://www.money.pl/gospodarka/ile-kosztuje-utrzymanie-kosciola-proboszcz-ujawnil-budzet-swojej-parafi (dostęp 29.12.2023).
• [10] https://stanislaw-zory.pl/historia.html (dostęp 29.12.2023).
• [11] Kurek J.: Laicyzacja sacrum. Współczesna adaptacja świątyń do nowych funkcji. Przestrzeń i Forma, nr 15, 2011, ss. 225-234.
• [12] Rusnak M.: Adaptacja budynków sakralnych na cele muzealne w Polsce. Historia i skala zjawiska. Architecrus 3(43) 2015.
• [13] Doroz-Turek M.: Wartość sacrum w wybranych adaptacjach zdesakralizowanych kościołów i założeń klasztornych, [w:] Ochrona wartości w procesie adaptacji obiektów zabytkowych, Warszawa, PKN ICOMOS, 2015, s. 85-103.
• [14] Białkiewicz A.: O zmianach użytkowania obiektów sakralnych. Kraków, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2016.
• [15] Szumiński K.: Kryteria, jakie powinny spełniać współczesne prace projektowe przekształcające formę i program użytkowy zabytkowej architektury sakralnej w świetle wybranych przykładów z Europy. Ochrona dziedzictwa kulturowego 11 (2021).
• [16] Kucza-Kuczyński K.: Zawód-architekt: O etyce zawodowej i moralności architektury. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2015, s. 156.