Budowa geologiczna i stratygrafia formacji preglacjalnej południowego Mazowsza nad dolną Pilicą

Makowska, A.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Budowa geologiczna i stratygrafia formacji preglacjalnej południowego Mazowsza nad dolną Pilicą

Autorzy

Makowska A.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

The geological structure and stratigraphy of the preglacial formation in the southern Mazovia region, lower Pilica river area

Języki publikacji

Abstrakty

W pracy przedstawiono wyniki opracowania profili osadów z 10 kartograficzno-badawczych otworów wiertniczych, wykonanych na południowym Mazowszu, w rejonie Nowego Miasta n. Pilicą. Odwierty o maksymalnej głębokości 80 m przebiły kompleks osadów czwartorzędowych i dotarły do podłoża neogeńsko-paleogeńskiego i mezozoicznego. W dolnej części tego kompleksu występuje formacja preglacjalna, zajmująca ponad połowę jego miąższości. Osady tej formacji poddano badaniom litologiczno-mineralogicznym, palinologicznym i paleomagnetycznym. W wyniku badań określono litologiczny i stratygraficzny skład formacji preglacjalnej, jej wiek oraz paleogeografię analizowanego obszaru w czasie sedymentacji jej osadów. Z badań wynika, że formacja powstawała przez długi okres – od pliocenu po dolną część plejstocenu środkowego, znacznie dłużej niż młodsza glacjalna i postglacjalna część osadów czwartorzędowych.

The paper presents the results of studies of deposits from 10 exploration-mapping boreholes drilled in the southern Mazovia region near Nowe Miasto nad Pilicą. The boreholes, with a maximum depth of 80 m, pierced a complex of Quaternary deposits and reached the Neogene-Paleogene and Mesozoic basement. The lower part of the complex hosts the preglacial formation constituting more than half of its thickness. The deposits were subjected to lithological-mineralogical, palynological and palaeomagnetic investigations. The research enabled identification of the lithology and stratigraphy of the formation, its age and palaeogeography of the study area during the deposition. The research also shows that the formation was being deposited over a long period, starting from the lower Pliocene to the early middle Pleistocene, much longer than the period of deposition of the younger “glacial” and post-glacial parts of the Quaternary sediments.

Słowa kluczowe

preglacjał formacja preglacjalna pliocen plejstocen dolny granica neogen granica czwartorzęd granica czwartorzęd przedglacjalny granica czwartorzęd glacjalny południowe Mazowsze

preglacial preglacial formation Pliocene Lower Pleistocene Neogene boundary Quaternary boundary preglacial Quaternary boundary glacial Quaternary boundary southern Mazovia region

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2015

Tom

T. 202

Strony

7--52

Opis fizyczny

Bibliogr. 84 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Makowska A.

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowego Instytutu Badawczego, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

1. BALIŃSKA-WUTTKE K., 1958 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Skierniewice. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
2. BALIŃSKA-WUTTKE K., 1964 - Badania morfometryczne ziarn piasków plejstoceńskich w dorzeczu Rawki. Biul. Geol. Wydz. Geol., UW., 3.
3. BALIŃSKA-WUTTKE K., 1967 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Głuchów. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
4. BARANIECKA M.D., 1975a - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Otwock. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
5. BARANIECKA M.D., 1975b - Znaczenie profilu z Ponurzycy dla badań genezy i wieku preglacjału Mazowsza. Kwart. Geol., 19, 3: 651-665.
6. BARANIECKA M.D., 1981 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Grójec. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
7. BARANIECKA M.D., 1991 - Profil Różce na tle podstawowych osadów preglacjalnych na południowym Mazowszu. Prz. Geol., 39, 5/6: 254-257.
8. BORÓWKO-DŁUŻAKOWA Z., 1977 - Diagram palinologiczny z profilu Ceteń-Zapole nad Drzewiczką. W: Przewodnik Sympozjum Terenowego pt. „Czwartorzęd zachodniej części regionu świętokrzyskiego” (red. L. Lindner, Z. Michalska). Kielce, 6-10 czerwca 1977 r.: 126-127. Wydaw. Geol., Warszawa.
9. CIUK E., RÜHLE E., 1952 - Dwa przekroje przez dolinę Pilicy pod Białobrzegami. Biul. Inst. Geol., 68: 199-274.
10. GADOMSKA S., 1959 - Osady czwartorzędowe w rejonie Garwolina. Prz. Geol., 7, 12: 555-556.
11. GRONKOWSKA-KRYSTEK B., 1994 - Badania litologiczno-petrograficzne osadów czwartorzędowych dla Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Nowe Miasto n. Pilicą. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
12. INSTRUKCJA w sprawie opracowania i wydania Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 w ujęciu kompleksowym, 1991. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
13. INSTRUKCJA opracowania i wydania Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, 1996. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
14. INSTRUKCJA opracowania i wydania Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000. Wyd. II uzupełnione, 2004. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
15. JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1991 - The Ferdynandów Interglacial in Poland. Geol. Quat., 35, 71: 80.
16. KONDRACKI J., 2002 - Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN SA, Warszawa.
17. KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1966 - Osady preglacjalne dorzecza środkowej Wisły. Pr. Muz. Ziemi, 9: 223-296.
18. KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1976 - Wiek osadów preglacjalnych z Cetenia i Ponurzycy w świetle badań mineralogiczno-petrograficznych. Kwart. Geol., 20, 3: 627-641.
19. KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1987 - Porównanie serii Ochoty z osadami preglacjalnymi (plioceńskimi) centralnej Polski. W: Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce (red. A. Jahn, S. Dyjor): 247-254. Ossolineum. Wrocław.
20. LEWIŃSKI J., 1928 - Utwory preglacjalne i glacjalne Piotrkowa i okolic. Spraw. Tow. Nauk., 21.
21. LEWIŃSKI J., 1929 - Preglacjał i tzw. preglacjalna dolina Wisły pod Warszawą. Prz. Geogr., 9.
22. LEWIŃSKI J., RÓŻYCKI S.Z., 1929 - Dwa profile geologiczne przez Warszawę. Spraw. Tow. Nauk, 22.
23. LINDNER L. (red.), 1992 - Czwartorzęd. Osady, metody badań, stratygrafia. Wydaw. PAE, Warszawa.
24. LINDNER L., 2004 - Zarys stratygrafii plejstocenu regionu świętokrzyskiego w świetle nowych danych. Pr. Inst. Geogr. Akad. Świętokrz., 13: 7-31.
25. LINDNER L., MARCINIAK B., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1991 - Osady interglacjalne w Falęcicach oraz ich znaczenie dla stratygrafii plejstocenu w dorzeczu dolnej Pilicy (Polska środkowa). Ann. Soc. Geol. Poloniae, 61: 231-256.
26. LINDNER L., SIENNICKA A., 1994 - Osady czwartorzędowe w strefie północnej krawędzi doliny Wisły na wschód od Brzeska Nowego (Wyżyna Miechowska). Prz. Geol., 42, 2: 105-112.
27. LISICKI S., 1998 - Interpretacja wyników analizy petrograficznej frakcji żwirowej glin zwałowych w nawiązaniu do ich genezy. Prz. Geol., 46, 5: 410-416.
28. MAKOWSKA A., 1968 - Objaśnienia do Mapy Geologicznej Polski w skali 1:200 000, ark. Radom. Wyd. A i B. Inst. Geol., Warszawa.
29. MAKOWSKA A., 1969 - Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Radom. Wyd. A. Inst. Geol., Warszawa.
30. MAKOWSKA A., 1973 - Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Skierniewice. Wyd. B. Inst. Geol., Warszawa.
31. MAKOWSKA A., 1974a - Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Skierniewice. Wyd. A. Inst. Geol., Warszawa.
32. MAKOWSKA A., 1974b - Objaśnienia do Mapy Geologicznej Polski w skali 1:200 000, ark. Skierniewice. Wyd. A i B. Inst. Geol., Warszawa.
33. MAKOWSKA A., 1976 - Staroplejstoceńskie osady organogeniczne w Ceteniu i ich związek z serią preglacjalną południowego Mazowsza. Kwart. Geol., 20, 3: 597-622.
34. MAKOWSKA A., 1978 - Eoplejstocen. W: Stratygrafia osadów czwartorzędowych Niziny Mazowieckiej oraz jej południowego i zachodniego obrzeżenia (red. M.D. Baraniecka i in.). Biul. Inst. Geol., 306: 5-113.
35. MAKOWSKA A., 1994 - Opis profili wierceń do arkusza Nowe Miasto n. Pilicą SMGP 1:50 000 [rękopis].
36. MAKOWSKA A., SKOMPSKI S., 2013 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Białobrzegi. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
37. MAKOWSKA A., SKOMPSKI S., 2013 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Białobrzegi. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
38. MAMAKOWA K., 1996 - Nowe dane z profilu Podgórze. SMGP 1:50 000, ark. Białobrzegi (profil B1). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
39. MARKS L., 2010 - Pozycja chronostratygraficzna granicy neogen/czwartorzęd. Biul. Państw. Inst. Geol., 438: 93-99.
40. MOJSKI J.E., 2005 - Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Tab. 3: 47. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
41. MORAWSKI W., 1979 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Warszawa Zachód. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
42. MORAWSKI W., SARNACKA S., 1989 - Ukształtowanie podłoża czwartorzędu na terenie Warszawy i okolic. Kwart. Geol., 33, 3/4: 479-494.
43. MORAWSKI W., STUCHLÍK L., 1987 - Preglacjał Mirowa i Opaczy w Warszawie. W: Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce: 147-164. Ossolineum, Wrocław.
44. NAWROCKI J., 1994 - Wyniki badań paleomagnetycznych utworów plejstocenu (?) z otworu Sacin (arkusz Nowe Miasto n. Pilicą SMGP 1:50 000). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
45. PIWOCKI M., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1995 - Litostratygrafia i poziomy sporowo-pyłkowe neogenu na Niżu Polskim. Prz. Geol., 43, 11: 916-927.
46. PIWOCKI M., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1997 - Neogene of the Polish Lowland - lithostratigraphy and polen-spore zones. Geol. Quart., 41, 1: 21-40.
47. RADŁOWSKA C., 1963 - Rzeźba północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Pr. Geogr. PAN, 38.
48. RÓŻYCKI S.Z., 1961 - Wiek preglacjału niżowego w świetle wstępnego opracowania palinologicznego profilu z Ochoty w Warszawie. W: Prace o plejstocenie Polski środkowej. T. 1: 35-39. Wydaw. Geol., Warszawa.
49. RÓŻYCKI S.Z., 1967 - Plejstocen Polski środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. Wyd. 1. PWN, Warszawa.
50. RÓŻYCKI S.Z., 1972 - Plejstocen Polski środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. Wyd. 2. PWN Warszawa.
51. RÜHLE E., 1952 - Przewodnik 25 Zjazdu PTG (okolice Warki, Kozienic i Puław). Warszawa.
52. RÜHLE E., 1954 - Profil czwartorzędu w Garwolinie i Gończycach. Biul. Inst. Geol., 69: 259-264.
53. RÜHLE E., 1956 - Profil geologiczny osadów interglacjalnych w Olszewicach koło Tomaszowa Mazowieckiego i w Łańcuchowie nad Wieprzem. Biul. Inst. Geol., 100.
54. RUSZCZYŃSKA-SZENAJCH H., 1966a - Stratygrafia plejstocenu i paleogeomorfologia rejonu dolnej Pilicy. Stud. Geol. Pol., 22: 1-97.
55. RUSZCZYŃSKA-SZENAJCH H., 1966b - Stratygrafia osadów plejstoceńskich w Pacewie nad Pilicą. Acta Geol. Pol., 16, 3: 301-311.
56. SAMSONOWICZ J., LEWIŃSKI A., MAŁKOWSKI S., 1927 - Przewodnik geologiczny po Warszawie i okolicy. Kasa im. J. Mianowskiego, Warszawa.
57. SARNACKA Z., 1966 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Góra Kalwaria. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
58. SARNACKA Z., 1976 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Piaseczno. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
59. SARNACKA Z., 1980a - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Warszawa Wschód. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
60. SARNACKA Z., 1980b - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Magnuszew. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
61. SARNACKA Z., 1982 - Stratygrafia i charakterystyka litologiczna osadów czwartorzędowych rejonu doliny Wisły na południe od Warszawy. Biul. Inst. Geol., 337: 143-198.
62. SARNACKA Z., 1988 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Warka. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
63. SARNACKA Z., KRYSOWSKA-IWASZKIEWICZ M., 1974 - Utwory eoplejstoceńskie okolic Magnuszewa na południowym Mazowszu. Biul. Inst. Geol., 268: 165-183.
64. SAWICKI L., 1934 - Budowa geologiczna oraz morfologia okolic Warszawy. Ziemia, 4, Warszawa.
65. SKOMPSKI S., 1962 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Gąbin. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
66. SKOMPSKI S., 1992, 1993 - Opis wierceń. Notatki terenowe do arkusza Nowe Miasto n. Pilicą. SMGP 1:50 000 [rękopisy].
67. SKOMPSKI S., 2004 - Fauna interglacjału ferdynandowskiego z Podgórza koło Wyśmierzyc nad Pilicą. Prz. Geol., 52, 6: 516-518.
68. SKOMPSKI S., MAKOWSKA A., JAKUBICZ B., 2006 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Nowe Miasto n. Pilicą. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
69. SKOMPSKI S., MAKOWSKA A., JAKUBICZ B., 2013 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Nowe Miasto n. Pilicą. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
70. STACHURSKA A., 1961 - Profil preglacjału Ochoty w Warszawie w świetle analizy palinologicznej. W: Prace o plejstocenie Polski środkowej. INQUA VI Th Congr. Intern. Poland 1961. Report 2. Łódź.
71. STUCHLIK L., 1975 - Charakterystyka palinologiczna osadów preglacjalnych z Ponurzycy (rejon Otwocka). Kwart. Geol., 19, 3: 667-678.
72. STUCHLIK L., 1978 - Palinologiczna charakterystyka osadów starszego czwartorzędu z profili wiertniczych koło Grójca. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
73. TKACZYK A., 1992 - Dokumentacja badań geoelektrycznych (dla) ark. Nowe Miasto (669) i Białobrzegi (670) SMGP 1:50 000. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB (nr. 1424/94), Warszawa.
74. WAGNER R. (red.), 2008 - Tabela stratygraficzna Polski. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
75. WINTER H., 1994 - Orzeczenie dotyczące wyników analizy pyłkowej z profili: Ceteń 8, Ceteń 9, Sacin, Kolonia Łojków, Wysokin, Wólka Ligęzowska. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
76. WINTER H., 1997 - Późnotrzeciorzędowa i wczesnoplejstoceńska flora północno-wschodniej i środkowej Polski i jej znaczenie dla palinostratygrafii [pr. doktor.]. Narod. Arch. Geol. PIG- -PIB, Warszawa.
77. WINTER H., 2015 - Dynamika zmian klimatycznych w pliocenie i plejstocenie dolnym oraz granica neogen/czwartorzęd w osadach z południowego Mazowsza (środkowa Polska) na podstawie danych palinologicznych. Pr. Państw. Inst. Geol., 202: 53-106.
78. WORONKO B., ŻARSKI M., BUJAK L., 2007-Pozycja stratygraficzna osadów dolnego plejstocenu w południowej części Niziny Południowo podlaskiej - dyskusja merytoryczna. Biul. Państw. Inst. Geol., 425: 87-104.
79. WORONKO B., BUJAK L., 2008 - Próba rekonstrukcji warunków środowiska górnego preglacjału we wschodniej Polsce. W: XV Konf. Stratygrafii Plejstocenu Polski pn. „Plejstocen Tatr i Podhala - zlodowacenia tatrzańskie”. Zakopane, 1-5 września 2008 r.: 72-73. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
80. WORONKO B., BUJAK L., 2010 - Mikrorzeźba powierzchni ziaren kwarcowych frakcji piaszczystej osadów preglacjalnych serii kozienickiej, jako wskaźnik warunków transportu i depozycji w południowej części Niziny Mazowieckiej. Biul. Państw. Inst. Geol., 438: 137-154.
81. ZAGWIJN H.W., 1989 - The Netherlands during the Tertiary and the Quaternary: A case history of Coastal Lowland evolution. Geologie en Mijnbouw, 68: 107-120.
82. ŻARSKI M., 1991 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Dęblin. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
83. ŻARSKI M., 1996 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 i objaśnienia, ark. Kozienice. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
84. ŻARSKI M., 2008 -Sytuacja geologiczna osadów preglacjalnych na południowym Mazowszu. W: Konf. pt. „Osady z pogranicza czwartorzędu i neogenu, paleogenu źródłem informacji o wpływie podłoża na litologię osadów na Niżu Polskim”. Warszawa, 9-10 grudnia, 2008 r.: 34-35. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-8676de1f-98fb-4d6f-a02d-163be27c5ab0