The loess section in Wąchock as the key site of Vistulian loesses and palaeosols in the Holy Cross Mountains (Poland)

• Autorzy: Dzierżek Jan , Lindner Leszek , Nawrocki Jerzy

Identyfikatory

DOI

10.7306/gq.1527

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Wąchock section (N part of the Holy Cross Mountains) is bipartite, with a sub-loess lower part and a loess upper part. The sub-loess part lying on Lower Triassic sandstones includes fluvial, glacial and ice-dammed lake deposits, TL-dated at 352 ky BP to 157 ±23 ky BP. They represent the Mazovian (MIS 11) (Zbójnian?, MIS 9?) Interglacial and the Odranian Glaciation (MIS 6). The upper part comprises loesses intercalated with palaeosols, which reach a total thickness of 9 m and have TL ages at 148 ±23 ky BP to 15.8 ±8 ky BP. This part of the succession begins with horizon B of a brown soil from the Eemian Interglacial (MIS 5e) with an interstadial black soil from the oldest Vistulian (MIS 5c). Four younger loess horizons from the middle and younger Vistulian occur above; loesses with arctic and tundra palaeosols correspond to younger isotope stages (MIS 5b-MIS 2). The loess and palaeosol horizons distinguished in Wąchock were correlated with loess sections in Poland (Zwierzyniec and Polanów Samborzecki) and western Ukraine (Kolodiiv 3), showing large similitarities of both loesses and palaeosols. Due to this, the Wąchock site is proposed as a one of key sections for Vistulian loess sequences not only in the Holy Cross Mts. region but also in Central Europe. Palaeomagnetic studies of the Wąchock loesses have registerered palaeomagnetic inclinations with values lower than the average values expected in this locality (63°).

Słowa kluczowe

EN

East-Central Europe; loess stratigraphy; soil complexes; TL-dating; palaeomagnetism

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Geological Quarterly
• Rocznik: 2020
• Tom: Vol. 64, No. 2
• Strony: 252--262
• Opis fizyczny: Bibliogr. 58 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Dzierżek Jan

• University of Warsaw, Institute of Geology, Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, Poland

autor

Lindner Leszek

• University of Warsaw, Institute of Geology, Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, Poland

autor

Nawrocki Jerzy

• Maria Curie-Skłodowska University, Faculty of Earth Sciences and Spatial Management, Al. Kraśnicka, 2cd, 20-031 Lublin, Poland
• Polish Geological Institute - National Research Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland

Bibliografia

• 1. Boguszewski, B., 2000. Rzeźba i osady czwartorzędu okolic Wąchocka (in Polish). Praca magisterska. Arch. Instytutu Geologii Podstawowej Uniwersytetu Warszawskiego.
• 2. Bradák, B., Újvári, G., Seto, Y., Hyodo, M., Végh, T., 2018. A conceptual magnetic fabric development for the Paks loess in Hungary. Aeolian Research, 30: 20-31.
• 3. Chlebowski, R., Lindner, L., 1975. Relation between heavy mineral composition and source material of main „loess islands” in NW part of Małopolska Upland (in Polish with English summary). Acta Geologica Polonica, 25: 163-178.
• 4. Chlebowski, R., Lindner, L., 1989. Weathering processes of the Pleistocene periglacial environment and origin of loess. Weathering: its Products and Deposits, Processes, 1: 439-456. Theophrastus Publications S.A., Athens, Greece.
• 5. Chlebowski, R., Lindner, L., 1992. Sources of sediments and sedimentary environment of younger loesses in Małopolska Upland (in Polish with English summary). Biuletyn Geologiczny Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, 32: 15-50.
• 6. Chmielewski, W., Konecka-Betley, K., Madeyska, T., 1977. Palaeolithic site Kraków-Zwierzyniec I in the light of the investigations carried out in 1972-1974 (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 305: 13-30.
• 7. Dzierżek, J., 2009. Palaeogeography of selected areas of Poland during the Last Glaciation (in Polish with English summary). Acta Geographica Lodziensia, 95: 1-112.
• 8. Dzierżek, J., Stańczuk, D., 2006. Record and palaeogeographic implications of Pleistocene periglacial processes in the Drohiczyn Plateau, Podlasie Lowland. Geological Quarterly, 50 (2): 219-228.
• 9. Dzierżek, J., Szymanek, M., 2013. Interplenivistulian (MIS 3) environmental changes recorded in sub-till lake deposits at Wildno, Dobrzyń Lakeland (Polish Lowland). Quaternary International, 294: 99-107.
• 10. Dzierżek, J., Lindner, L., Cabalski, K., 2019a. Quaternary valley levels and river terraces in the western part of the Holy cross Mountains. Studia Quaternaria, 36 (2): 109-118.
• 11. Dzierżek, J., Lindner, L., Nawrocki, J., Berowska (Piotrowska), B., 2019b. Wiek luminescencyjny i dane paleomagnetyczne z profilu lessowego Wąchock (północna część Gór Świętokrzyskich) (in Polish). In: Plejstocen i Paleolit przedpola Sudetów. XXVI Stratygrafia Plejstocenu Polski (ed. Z. Jary): 16-19. Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• 12. Ewertowski, M.W., Kijowski, A., Szuman, I., Tomczyk, A.M., Kasprzak L., 2017. Low-altitude remote sensing and GIS-based analysis of cropmarks: classification of past thermal-contraction-crack polygons in central western Poland. Geomorphology, 293: 418-432.
• 13. Fedorowicz, S., Łanczont, M., 2007. Rate of loess accumulation in Europe in the Late Weichselian (Late Vistulian). Geological Quarterly, 51 (2): 193-202.
• 14. Frankowski, Z., Łanczont, M., Bogucky, A., 2007. Vistulian litho- and podosedimentary cycles recorded in the Kolodiiv loess-palaeosol sequence (East Carpathian Foreland, Ukraine) determined by laser grain-size analysis. Geological Quarterly, 51 (2): 147-160.
• 15. Granoszewski, W., 2003. Late Pleistocene vegetation history and climatic changes at Horoszki Duże, eastern Poland: a palaeobotanical study. Acta Palaeobotanica, Suppl. 4: 3-95.
• 16. Jahn, A., 1950. Loess, its origin and connection, with the climate of the glacial epoch (in Polish with English summary). Acta Geologica Polonica, 1: 257-310.
• 17. Jary, Z., 2007. Record of climate changes in Upper Pleistocene less-soil sequences in Poland and western part of Ukraine (in Polish with English summary). Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 1: 5-136.
• 18. Jary, Z., 2009. Periglacial markers within the Late Pleistocene loess-palaeosols sequences in Poland and eastern part of Ukraine. Quaternary International, 198: 124-135.
• 19. Jastrzębska-Mamełka, M., 1985. The Eemian Interglacial and the Early Vistulian at Zgierz-Radunki in the Łódź Plateau (in Polish with English summary). Acta Geographica Lodziensia, 53: 1-75.
• 20. Jersak, J., 1965. Stratigraphie et genese des loess des environs de Kunów (in Polish with French summary). Acta Geographica Universitatis Lodziensia, 20: 1-106.
• 21. Jersak, J., 1973. Lithology and straIgraphy of the loess on the Southern Polish Uplands. Acta Geographica Lodziensia 32: 1-139.
• 22. Jersak, J., 1975. Frost fissures in loess deposits. Biuletyn Peryglacjalny, 24: 245-258.
• 23. Kalińska-Nartiša, E., Dzierżek, J., Bińka, K., Borkowski, A., Rydelek, P., Zawrzykraj, P., 2016. Upper Pleistocene palaeoenvironmental changes at the Zwierzyniec site, Central Poland. Geological Quarterly, 60 (3): 610-623.
• 24. Karaszewski, W., 1954. O znalezieniu zęba mamuta pod Wąchockiem (in Polish). Przegląd Geologiczny, 2: 486-487.
• 25. Karaszewski, W., Konecka-Betley, K., Lindner, L., Prószyński, M., 1977. Wąchock - stratigraphic position of Pleistocene deposits with a particular regard to loess complex and fossil soils (in Polish with English summary). In: Przewodnik Sympozjum Terenowego „Czwartorzęd zachodniej części Gór Świętokrzyskich” (eds. L. Lindner and Z. Michalska): 94-102, Warszawa-Kielce, 6-10 czerwca 1977. Wyd. Geol., Warszawa.
• 26. Kemp, R.A., 2001. Pedogenic modification of loess: significance for palaeoclimatic reconstructions. Earth-Science Reviews, 54: 145-156.
• 27. Kukla, G.J., 1977. Pleistocene land-sea correlations I. Europe. Earth-Science Reviews, 13: 307-374.
• 28. Kusiak, J., 1999. Wyniki datowań termoluminescencyjnych dla profilu Wąchock wraz z opisem metody pomiarowej (in Polish). Arch. Instytutu Geologii Podstawowej Uniwersytetu Warszawskiego.
• 29. Kusiak, J., 2007. True and anomalous TL dates from Late Pleistocene loess-palaeosol deposits at the Kolodiiv site (East Carpathian Foreland, Ukraine). Geological Quarterly, 51 (2): 167-172.
• 30. Kusiak, J., Łanczont, M., 2000. New results of TL dating of the loess profile at Polanów Samborzecki with use of the optical filters BG-28 and UG-11. Geochronometria, 19: 1-6.
• 31. Lindner, L., 1967. L'ile loessique de Borkowice prés Przysucha (in Polish with French summary). Acta Geologica Polonica 17: 443-462.
• 32. Lindner, L., 1971. Loess deposits at Oblęgorek near Kielce (in Polish with English summary). Acta Geologica Polonica, 21: 265-278.
• 33. Lindner, L., 1972a. Warunki akumulacji lessów młodszych w zachodniej części regionu świętokrzyskiego (in Polish). Przewodnik Sympozjum Krajowego „Litologia i stratygrafia lessów w Polsce”, 25-30 września 1972, Lublin: 41-42.
• 34. Lindner, L., 1972b. Origin and age in the sandstone rocklets at Mt. Piekło near Niektań (in Polish with English summary). Acta Geologica Polonica, 22: 169-180.
• 35. Lindner, L., 1978. Palaeogeomorphologic evolution of the western part of the Holy Cross region in Pleistocene (in Polish with English summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 48: 479-508.
• 36. Lindner, L., 1980. An outline of chronostratigraphy of the Quaternary in the Góry Świętokrzyskie Mts Region (in Polish with English summary). Kwartalnik Geologiczny, 24 (3): 689-710.
• 37. Lindner, L., 1984. Region świętokrzyski (in Polish). In: Budowa Geologiczna Polski, 1, Stratygrafia, część 3b, Kenozoik, Czwartorzęd (eds. S. Sokołowski and J.E. Mojski): 33-35, 65-73, 113-145, 255-286, 326-330. Wyd. Geol., Warszawa.
• 38. Lindner, L., Dzierżek, J., 2019. Pleistocene deposits in the western part of the Holy Cross Mountains. Studia Quaternaria, 36 (2): 75-85.
• 39. Lindner, L., Madeyska, T., 1980. Loesses section at Wąchock on Kamienna River and an attempt at its correlation with a site Zwierzyniec in Kraków (in Polish with English summary). Przewodnik Seminarium Terenowego Stratygrafia i chronologia lessów oraz utworów glacjalnych dolnego i środkowego Plejstocenu w Polsce SE, 23-29 wrzesień 1980, Lublin: 55-58.
• 40. Lindner, L., Prószyński, M., 1979. Geochronology of the Pleistocene deposits exposed at Wąchock, northern part of the Holy Cross Mts. Acta Geologica Polonica, 29: 121-132.
• 41. Lindner, L., Marks, L., Nita, M., 2016. Climatostratigraphy of interglacials in Poland: Middle and Upper Pleistocene lower boundaries from a Polish perspective. Quaternary International, 292: 113-123.
• 42. Łanczont, M., Bogucky, A., 2007. High-resolution terrestrial archive of climatic oscillations during Oxygen Isotope Stage 5-2 in the loess-palaeosol sequence at Kolodiiv (East Carpathian Foreland, Ukraine). Geological Quarterly, 51 (2): 105-126.
• 43. Łanczont, M., Madeyska, T., Bogucki, A., Mroczek, P., Hołub, B., Łącka, B., Fedorowicz, S., Frankowski, Z., Standzikowski, K., 2015. Środowisko abiotyczne paleolitycznej ekumeny strefy pery- i meta karpackiej (in Polish). In: Paleolityczna ekumena strefy pery- i metakarpackiej (eds. M. Łanczont and T. Madeyska): 55-458. UMCS, Lublin.
• 44. Łącka, B., Łanczont, M., Madeyska, T., Bogutsky, A., 2007. Geochemical composition of Vistulian loess and micromorphology of interstadial palaeosols at the Kolodiiv site (East Carpathian Forelad, Ukraine). Geological Quarterly, 51 (2): 127-146.
• 45. Mamakowa, K., 1989. Late Middle Polish glaciation, Eemian and Early Vistulian vegetation at Imbramowice near Wrocław and the pollen stratigraphy of this part of the Pleistocene in Poland. Acta Palaeobotanica, 29: 11-176.
• 46. Marks, L., Dzierżek, J., Janiszewski, R., Kaczorowski, J., Lindner, L., Majecka, A., Makos, M., Szymanek, M., Tołoczko-Pasek, A., Woronko, B., 2016. Quaternary stratigraphy and palaeogeography of Poland. Acta Geologica Polonica, 66: 403-427.
• 47. Marks, L., Makos, M., Szymanek, M., Woronko, B., Dzierżek, J., Majecka, A., 2019. Late Pleistocene climate of Poland in the mid-European context. Quaternary International, 504: 24-39.
• 48. Maruszczak, H., 1991. Stratigraphical differentiation of Polish loesses (in Polish with English summary). In: Main Sections of Loesses in Poland I (ed. H. Maruszczak): 13-35. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
• 49. Maruszczak, H., 2001. Stratigraphic scheme of loesses and paleosols in Poland (in Polish with English summary). In: Main Sections of Leosses in Poland II (ed. H. Maruszczak): 17-29. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
• 50. Nawrocki, J., Polechońska, O., Boguckij, A., Łanczont, M., 2006. Paleowind directions in the youngest loess in Poland and western Ukraine as derived from anisotropy of magnetic susceptibility measurements. Boreas, 35: 266-271.
• 51. Nawrocki, J., Bogucky, A., Łanczont, M., 2007. Palaeomagnetic studies of the loess-palaeosol sequence from the Kolodiiv section (East Carpathian Foreland, Ukraine). Geological Quarterly, 51 (2): 161-166.
• 52. Piotrowska, B., 2007. Zapis paleo- i petromagnetyczny lessu w Wąchocku (in Polish). Praca magisterska. Uniwersytet Jagielloński. Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Kraków.
• 53. Prószyńska-Bordas, H., 1983. Termoluminescencyjne wskaźniki wieku jako narzędzie rekonstrukcji paleogeograficznej (in Polish). Rozprawa doktorska, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego.
• 54. Racinowski, R., 2007. Heavy minerals in the key Late Pleistocene loess-palaeosol section at Kolodiiv (East Carpahian Foreland, Ukraine). Geological Quarterly, 51 (2): 185-188.
• 55. Sawicki, L., 1952. Les conditions climatiques de la période de l'accumulation du loess supérieur aux environs de Cracovie (in Polish with French summary). Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 66: 5-52.
• 56. Singer, B.S., 2014. A Quaternary geomagnetic instability time scale. Quaternary Geochronology, 21: 29-52.
• 57. Studencki, M., 1993. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski - arkusz Starachowice (in Polish). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 58. Środoń, A., Gołąbowa, M., 1956. Pleistocene flora at Bedlno (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 100: 7-44.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).