Źródliska z martwicą wapienną w dolinie potoku Jamne w Gorcach

• Autorzy: Krause R. , Smieja A. , Smieja-Król B. , Stebel A. , Loch J , Jainta E

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/1827

Warianty tytułu

EN

Springs with calcareous tufa in the valley of the Jamne creek in Gorce

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy scharakteryzowano siedlisko przyrodnicze źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati (kod siedliska Natura 2000: 7220) zlokalizowane w granicach obszaru Natura 2000 Ostoja Gorczańska PLH120018, w górnej części doliny potoku Jamne. Opisano roślinność oraz podstawowe parametry siedliskowe takie jak: wysokość n.p.m., ekspozycja, nachylenie terenu, nasłonecznienie, rodzaj podłoża, sposób przepływu wody oraz wydajność wypływu (szacunkowo). W miejscach gdzie była możliwość poboru wody określono jej temperaturę, pH, przewodność elektrolityczną (PE), zawartość wapnia i magnezu (metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej (ASA)). Badane źródliska to obiekty o niewielkich powierzchniach (0,7–80 m2), cechujące się dużym zróżnicowaniem pod względem intensywności wytrącania się martwicy wapiennej, a także stopnia wykształcenia roślinności.

EN

The study gives a detail characteristic of a hard water springs habitat with the communities of Cratoneurion commutati (habitat code of Nature 2000: 7220), localized within Nature 2000 protected area Ostoja Gorczańska PLH120018, in an upper part of the valley of Jamne creek. The vegetation is described along with the main habitat parameters, namely: altitude, exposition, slope gradient, insolation, type of bedrock, water flow regime and the spring outflow efficiency. The temperature, pH, electrical conductivity were measured in the field, the concentrations of Ca and Mg in spring water were measured by Atomic Absorption Spectroscopy (AAS). The investigated headwater areas are small (0.7–80 m2) and highly differentiated by the intensity of calcareous tufa precipitation and the degree of plant cover development.

Słowa kluczowe

PL

martwica wapienna; źródliska; ochrona przyrody; obszar Natura 2000; Gorce

EN

calcareous tufa; spring; nature protection; Nature 2000 protected area; Gorce

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 41
• Strony: 36--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Krause R.

• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach siedziba w Bielsku-Białej, ul. Piastowska 40, 43-300 Bielsko-Biała

autor

Smieja A.

• Śląski Ogród Botaniczny, ul. Sosnowa 5, 43-190 Mikołów

autor

Smieja-Król B.

• Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

autor

Stebel A.

• Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Ostrogórska 30, 41–200 Sosnowiec

autor

Loch J

• Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 590, 34-735 Niedźwiedź

autor

Jainta E

• Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, e-mail: [e-mail]

Bibliografia

• 1. Beczała T., Ciborowski T., Czylok A., Jonderko T., Tyc A. 2010. Zjawiska wytrącania martwic wapiennych w strefach źródliskowych Pogórza Cieszyńskiego. Sesja terenowa C. W: Szelerewicz M., Urban J. (red.). Materiały 44 Sympozjum Speleologicznego. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika. Wisła, 8-10.10.2010 r. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, 31–35.
• 2. Chen J., Zhang D. D., Wang S., Xiao T, Huang R. 2004. Factors controlling tufa deposition in natural waters at waterfall sites. Sedimentary Geology 166, 353–366.
• 3. Czylok A. Tyc A., Stebel A. 2003. Osobliwości przyrodnicze źródeł z martwicami wapiennymi na Pogórzu Cieszyńskim. Przyroda Górnego Śląska, 34, 22–23.
• 4. Gerlach T., Niemirowski M. 1968. Charakterystyka geomorfologiczna dolin Jaszcze i Jamne. W: Medwecka-Kornaś A. (red.). Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach. Studia Naturae. Ser. A, nr 2, 11–22.
• 5. Interpretation Manual of European Union Habitats – EUR28 2013 European Commision DG Environment. Nature ENV B.3. ss. 144.
• 6. Kornaś J., Medwecka-Kornaś A. 1967. Zespoły roślinne Gorców. Cz. I. Naturalne i na wpół naturalne zbiorowiska nieleśne. Fragm. Flor. et Geobot. Ann. XIII. P.2, 174–297.
• 7. Kozak M. 2008. Zarzyczka górska (Cortusa matthioli L.) w Gorcach (Karpaty Zachodnie). Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody. 27.3, 31–40.
• 8. Krause R., Wika S. 2009. Zróżnicowanie roślinności źródliskowej z klasy Montio-Cardaminetea w zachodniej części Beskidów Zachodnich. Materiały Opracowania 10, 1–91.
• 9. Loch J., Staszyńska K. 2011. (red.). Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 „Ostoja Gorczańska”. Projekt PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach” (realizacja w latach 2007-2011). Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, ss. 111.
• 10. Matuszkiewicz W. 2011. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa, ss. 537.
• 11. Medwecka-Kornaś A., Kornaś J. 1968. Zbiorowiska roślinne dolin Jaszcze i Jamne. W: Medwecka-Kornaś A. (red.). Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach. Studia Naturae. Ser. A. nr 2, 49–91.
• 12. Merz-Preiβ M., Riding R., 1999. Cyanobacterial tufa calcification in two freshwater streams: ambient environment, chemical thresholds and biological processes. Sedim. Geol. 126, 103–124.
• 13. Niemirowska J. Niemirowski M. 1968. Stosunki hydrograficzne zlewni potoków Jaszcze i Jamne. W: Medwecka-Kornaś A. (red.). Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach. Studia Naturae. Ser. A. nr 2, 39–48.
• 14. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. 2014, poz. 1713).
• 15. Parusel J.B. 2008. Monitoring of the habitat of petrifying springs with tufa formation in the Cieszyńskie Źródła Tufowe Natura 2000 site (Cieszyńskie Foothills, southern Poland). Scripta Facultatis Rerum Naturalium Universitatis Ostraviensis, 186, 301–308.
• 16. Parusel J.B. 2010. 7220 Źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati. W: Mróz W. (red.). 2010. Monitoring siedlisk przyrodniczych. Przewodnik metodyczny. Cz. I. GIOŚ, Warszawa, 174–188.
• 17. Podgórska D. 2012. Sedymentacja współczesnych martwic wapiennych w rejonie Bielska-Białej. W: Szulc J., Wróblewski W. (red.). Materiały 46 Sympozjum Speleologicznego. Góra Świętej Anny 19-21.10.2012 r. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika. Kraków, s. 47.
• 18. Podgórska D., Wróblewski W., Motyka J. 2013. Fizykochemiczna charakterystyka wód wybranych źródeł Pogórza Cieszyńskiego. W: Tyc A., Gradziński M. (red.). Materiały 47 Sympozjum Speleologicznego. Olsztyn, 17-20.10.2013 r. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika. Kraków, s. 66.
• 19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014, poz. 1409).
• 20. Sikora W., Żytko K. 1968. Warunki geologiczne dolin Jaszcze i Jamne. W: Medwecka-Kornaś A. (red.). Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach. Studia Naturae. Ser. A. nr 2, 23–38.
• 21. Smieja A., Smieja-Król B. 2007. Springs with active calcium carbonate precipitation in the Polish part of the Tatra Mountains. W: A. Tyc, K. Stefaniak (ed.), Karst and Cryokarst. Univ. of Silesia Faculty of Earth Sciences, Univ. of Wrocław Zoological Institute, Sosnowiec-Wrocław, 219–226.
• 22. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627 z późn. zm.).
• 23. Valachovič M. 2001. Montio-Cardaminetea. W: Valachovič M. 2001. (red.) Rastlinné spoločenstvá Slovenska. 3. Vegetácia mokradí. Vegetácia Slovenska. VEDA. Vyd. Slov. Akad. Vied. Bratislava, 297–344.
• 24. Wołejko L. 2004. Źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati. W: Herbich J. (red.). Wody słodkie i torfowiska. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T. 2., 172–177.
• 25. Zarządzenie Nr 38/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 31 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Cieszyńskie Źródła Tufowe PLH240001 (Dz. Urz. Woj. Śl. 2014, poz. 118)..
• 26. 26. Zechmeister H., Mucina L. 1994. Vegetation of European springs. High-rank syntaxa of the Montio-Cardaminetea. Journal of Veget. Science. 5, 385–402.
• 27. 27. http://natura2000.gdos.gov.pl/