Dekatlenek tetrafosforu

• Autorzy: Knapek R.

Warianty tytułu

EN

Tetraphosphorus decaoxide

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dekatlenek tetrafosforu (P4O10) jest białym ciałem stałym o słabym zapachu fosforu. Jest silnie hygroskopijny. Otrzymuje się go przez spalanie fosforu przy wystarczającym dostępie powietrza. Produktem spalania fosforu jest substancja, której skład odpowiada wzorowi P2O5, dlatego określa się ją często nazwą pentatlenek difosforu. W rzeczywistości jednak w stanie gazowym oraz w krystalicznej odmianie heksagonalnej – otrzymywanej przez kondensacje par tego tlenku, mamy do czynienia z dekatlenkiem tetrafosforu. Dekatlenek tetrafosforu jako silny środek odwadniający jest stosowany do produkcji tlenochlorków fosforu, estrów akrylowych, substancji powierzchniowo czynnych i szkła specjalnego. W narażeniu ostrym działa silnie drażniąco na układ oddechowy, skórę i oczy, a ponieważ ma właściwości żrące może powodować oparzenia. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych zarówno o przewlekłym działaniu toksycznym dekatlenku tetrafosforu, jak i o odległych skutkach jego działania toksycznego. Badania toksyczności ostrej inhalacyjnej wykazały zróżnicowaną wrażliwość różnych gatunków zwierząt na ten związek. Dekatlenek tetrafosforu charakteryzuje silna ostra toksyczność inhalacyjna w wypadku narażenia świnek morskich i myszy, a umiarkowana toksyczność inhalacyjna w wypadku narażenia szczurów i królików. Za podstawę wyznaczenia wartości NDS dekatlenku tetrafosforu proponuje się przyjąć wyniki badania epidemiologicznego przeprowadzonego na 131 pracownikach zatrudnionych w okresie od 3 do 46 lat przy przeróbce rudy fosforu. Byli oni narażeni na kwas fosforowy, tlenki fosforu i fluorki oraz lotny pak węglowy. Na stanowiskach pracy mierzono w powietrzu stężenie dekatlenku tetrafosforu, fluorków i lotnego paku węglowego, których stężenia wynosiły odpowiednio: 2,23; 4,21 i 1,04 mg/m3. U pracowników nie obserwowano zmian sprawności wentylacyjnej płuc po narażeniu na dekatlenek tetrafosforu o stężeniu nieprzekraczającym 2,23 mg/m3 w okresie obserwacji wynoszącym od 3 do 7 lat. Stężenie dekatlenku tetrafosforu równe 2,23 mg/m3 przyjęto za wartość NOAEL związku. Przyjmując współczynnik wrażliwości osobniczej dla ludzi równy 2, proponuje się przyjąć stężenie 1 mg/m3 za wartość NDS dekatlenku tetrafosforu. Proponowana wartość jest zgodna z wymaganiami określonymi w dyrektywie 2006/15/WE. Ze względu na silne działanie drażniące dekatlenku tetrafosforu, proponuje się również przyjęcie stężenia 2 mg/m3 za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) związku, zamiast dotychczasowej wartości NDSCh równej 3 mg/m3. Zaleca się także oznakowanie substancji w wykazie NDS literą „C” oznaczającą substancję o działaniu żrącym.

EN

Tetraphosphorus decaoxide (TD) is a white solid with a weak phosphorous odor. It is strongly hydroscopic. Tetraphosphorus decaoxide is used in the production of phosphorus oxychlorides, acrylic esters, surface active substances and special glassware. Tetraphosphorus decaoxide is a strong irritant for the respiratory tract, skin and eyes. It is a corrosive substance. There are no data about chronic toxicity or delayed effects. The proposed maximum exposure limit MAC (TWA) of 1 mg/m3 is based on an epidemiological study of 131 workers employed for 3 to 46 years mining phosphorous ore. No decrease of pulmonary respiration efficiency in the workers was stated during observation the period of 3 to 7 years. The proposed MAC (STEL) value is 2 mg/m3, because tetraphosphorus decaoxide is a strong irritant.

Słowa kluczowe

PL

dekatlenek tetrafosforu; narażenie zawodowe; działanie toksyczne; wartość NDS; wartość NDSCh

EN

tetraphosphorous decaoxide; occupational exposure; toxicity; MAC (TWA); MAC (STEL)

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2007
• Tom: Nr 1 (51)
• Strony: 29--38
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., tab.

Twórcy

autor

Knapek R.

• Instytut Przemysłu Organicznego 43-200 Pszczyna ul. Doświadczalna 21

Bibliografia

• 1.ACGIH (2006) Guide to occupational exposure values.
• 2.CHEMINFO (February 2002) Canadian Centre for Occupational Health and Safty.
• 3.CEC (1992) Occupational exposure limits. Office of Official Publications of the EC. 2985, Grand Duchy of Luxembourg.
• 4.Chemical products synopsis. Phosphorus pentoxide (1985).
• 5.Dutton C.B. i in. (1993) Lung function in workers refining phosphorus rock to obtain elementary phosphorus. J. Occup. Med. Vol. 35, 10, 1028-33.
• 6.Dyrektywa Rady (1991) 91/322 EWG.
• 7.Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy z dnia 1 grudnia 1989 r. DzU 1995, nr 69, poz. 351, z późn. zmianami.
• 8.Gosselin R.E. i in. (1984) Clinical toxicology of commercial products. 5-th ed. Baltimore, Williams and Wilkins.
• 9.Gunter B.J. (1979) Health hazard evaluation determination. Raport No. HHE-79-8-584. Stauffer Chemical Company, Silver Bow.
• 10.Heimann A. (1983) Phosphorus and compounds w encyclopaedia of occupatioml health and safty. Vol. 2 p. 1681, 4.
• 11.HSDB, Hazardous Substance Data Bank (sierpień) 2001 [baza danych].
• 12.Payne M.P., Shillaker R..O., Wilson A.J. (1993) Phosphoric acid, phosphorus pentoxide, phosphorus oxychloride, phosphorous pentachloride, phosphorous pentasulphide, HSE Toxicity Review 30.
• 13.RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (sierpień 2001).
• 14.Toxicologist (1981) Vol. 1, 1, 140.