Ocena przydatności wapieni z rowu Kleszczowa (złoże węgla brunatnego Bełchatów – pole Szczerców) jako potencjalnych sorbentów SO2 stosowanych w energetyce – problemy dokumentowania geologicznego

• Autorzy: Hycnar E. , Mucha J. , Ratajczak T. , Wasilewska-Błaszczyk M.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0012.6876

Warianty tytułu

EN

The assessment of usefulness of limestones from the Kleszczów Graben (Bełchatów lignite deposit – Szczerców field) as potential SO2 sorbents in the power industry – problems of geological documenting

• Konferencja: Kongres surowcowy = Raw materials congress : 5. Konferencja: Złoża kopalin - aktualne problemy prac poszukiwawczych, badawczych i dokumentacyjnych = 5th Conference: Natural resources - current problems of prospection, exploration and documentation ; 28. Konferencja: Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi = 28th Conference: Updates and prospects of mineral resources management / pod red. nauk. Stanisława Z. Mikulskiego
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Występujące w zboczach rowu Kleszczowa wapienie wieku jurajskiego są jedną z najważniejszych kopalin towarzyszących w złożu węgla brunatnego Bełchatów. W ostatnich latach zaistniała potrzeba rozpoznania ich przydatności jako sorbentów SO2. Podczas ich dokumentowania napotkano wiele trudności. Wapienie charakteryzują się znaczną zmiennością litologiczną, są to skały zarówno odznaczające się wysoką twardością i zwięzłością, jak i słabo zwięzłe czy nawet pylaste. W ich partiach stropowych występują procesy krasowe, a niżej położone są z kolei objęte wtórnymi procesami mineralizacyjnymi, spośród których najsilniej jest zaawansowany proces silifikacji. Widoczne są również efekty innych procesów przeobrażeniowych, takich jak: kompakcja, cementacja, procesy rozpuszczania i rekrystalizacji kalcytu, które przyczyniły się do znacznego urozmaicenia składu mineralnego i chemicznego wapieni, zróżnicowania parametrów fizykochemicznych i fizykomechanicznych określających ich przydatność do gospodarczego wykorzystania jako sorbentów SO2. Inne problemy związane z dokumentowaniem wapieni w złożu Bełchatów są związane z ich mniejszym znaczeniem w porównaniu z kopaliną główną, co powoduje, że ich rozpoznanie jest skromne, cechuje się większym interwałem poziomym otworów wiertniczych, zdecydowanie większymi i silnie zróżnicowanymi długościami próbek pobranych z rdzeni wiertniczych. Na obecnym etapie rozpoznania kopaliny towarzyszącej możliwe jest jedynie wstępne oszacowanie zasobów wapieni jako potencjalnych sorbentów SO2. Doprecyzowanie oszacowań będzie możliwe po skonstruowaniu modelu 3D parametrów kryterialnych oraz opracowaniu scenariusza eksploatacji.

EN

Jurassic limestones of the Kleszczów Graben are among the most important accompanying raw materials in the Bełchatów lignite deposit. In recent years, there has been a need to recognize their suitability as SO2 sorbents for use in the energy industry. The limestones are characterized by high lithological variability. They show both high hardness and compactness, and are weakly concise or even silty. At the top parts, they are subjected to karst processes. The lower parts are affected by secondary mineralization processes, among which the silicification process is most advanced. The effects of other transformation processes, such as compaction, cementation, dissolution and recrystallization of calcite are also visible. These processes contributed to a significant diversification of the mineral and chemical composition of limestone, and differentiation of physico-chemical and physical-mechanical parameters responsible for assessing the suitability for their commercial use as a raw material for the production of SO2 sorbents. Other problems associated with documenting the limestones in the Bełchatów deposit are related to their lesser importance compared to the main mineral. Its degree of exploration is low, characterized by a lower density of exploratory boreholes and significantly longer average lengths of samples collected from drill cores. At the present stage of the accompanying mineral exploration, only a preliminary estimation of limestone resources as potential SO2 sorbents is possible. The precise estimation will be possible after constructing a 3D model of criterion parameters and developing an extraction scenario.

Słowa kluczowe

PL

kopalina towarzysząca; wapienie jurajskie; sorbenty SO2; odsiarczanie; statystyka; dokumentowanie geologiczne

EN

accompanying minerals; Jurassic limestone; SO2 sorbents; desulphurization; statistics; geological documentation

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 472
• Strony: 311--319
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., rys., tab., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Hycnar E.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Mucha J.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Ratajczak T.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków

autor

Wasilewska-Błaszczyk M.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• 1. Alsthrom Propywe-Reactivity index. Alsthrom Propywer 1995.
• 2. CIUK E., 1968 – Types of brown coal deposits within coal bearing formation of continental Tertiary of Poland. W: XXIII Inter. Geol. Congr. Prague.
• 3. HYCNAR E., 2016 – Structural-textural nature and sorption properties of limestones from the Mesozoic–Neogene contact zone in the Bełchatów deposit. Miner. Res. Manag., 31, 4: 75–94.
• 4. HYCNAR E., 2018 – The structural and textural characteristics of limestones and the effectiveness of SO2 sorption in fluidized bed conditions. Miner. Res. Manag., 34, 1: 5–24.
• 5. HYCNAR E., MUCHA J., WASILEWSKA–BŁASZCZYK M., RATAJCZAK T., 2018 – Documentation of accompanying minerals on the example of limestones from the Bełchatów lignite deposit (central Poland). W: Proc. of 18th International Multidisciplinary Scientific Geoconference SGEM 2018. Albena, Bulgaria, 30 June–8 July 2018: 327–334. Exploration and Mining.
• 6. RATAJCZAK T., HYCNAR E., 2017 – Kopaliny towarzyszące w złożach węgla brunatnego. T. I. Geologiczno-surowcowe aspekty zagospodarowania kopalin towarzyszących. Wydaw. Inst. GSMiE PAN, Kraków.
• 7. RATAJCZAK T., MUCHA J., HYCNAR E., WASILEWSKA-BŁASZCZYK M., JOŃCZYK W., 2015 – Wapienie jurajskie w złożu węgla brunatnego Bełchatów – aktualny stan ich rozpoznania jako sorbentów mineralnych. Gór. Odkryw., 56, 2: 26–33.
• 8. STATGRAPHICS® Centurion XVII User Manual, Statpoint Technologies, Inc., 2014.