Rolnicza przestrzeń produkcyjna i bilans glebowej materii organicznej w województwie podkarpackim

• Autorzy: Buczek Jan

Identyfikatory

DOI

10.15584/pjsd.2024.28.1.3

Warianty tytułu

EN

Agricultural production area and soil organic matter balance in the podkarpackie voivodeship

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono ocenę potencjału środowiskowego rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz regionalnego zróżnicowania bilansu glebowej materii organicznej w latach 2019-2020, na tle warunków siedliskowych w województwie podkarpackim. Podkarpacie jest regionem o zmiennym potencjale warunków środowiskowych co wpływa na przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Największą zmiennością elementów środowiskowych charakteryzujących rolniczą przestrzeń produkcyjną odznaczała się rzeźba terenu. Mniejszą zmienność wykazywała jakość i przydatność rolnicza gleb i agroklimat, a najmniejszą warunki wodne. Bilans glebowej materii organicznej w województwie podkarpackim wykazał, że w 14 powiatach następowała degradacja glebowej materii organicznej w zakresie od -0,01 do -0,38 t∙ha^-1 natomiast w pozostałych 7 powiatach stopień reprodukcji materii organicznej wynosił od 0,05 do 1,09 t∙ha^-1. Intensyfikacja produkcji roślinnej sprzyjała mineralizacji glebowej substancji organicznej i występowaniu zdecydowanie ujemnego jej bilansu w 4 powiatach zlokalizowanych w środkowo-wschodniej części województwa podkarpackiego, gdzie w celu jego zrównoważenia niezbędne byłoby coroczne przyorywanie słomy w ilości od 1,29 do 1,81t∙ha^-1. Obecnie szerzej postrzega się rolniczą przestrzeń produkcyjną, która oprócz funkcji produkcyjnych pełni również funkcje krajobrazowe i ochronne, jako istotne dla rozwoju obszarów wiejskich. Dlatego też należy tak gospodarować rolniczą przestrzeń produkcyjną aby spowolnić degradację jej czynników środowiskowych.

EN

The article presents an assessment of the environmental potential of agricultural production areaand regional differentiation of soil organic matter balance (2019-2020) against the background of habitat conditions in the Podkarpackie Voivodeship. Podkarpackie is a region with variable potential of environmental conditions, which affects the spatial differentiation of the level of development of agriculture and rural areas. The greatest variability of environmental elements characterizing agricultural production areawas noted in the terrain. Lower variability was demonstrated by the quality and agricultural suitability of soils, agroclimate, and the lowest by water conditions. The soil organic matter balance in the Podkarpackie Voivodeship showed that in 14 districts, soil organic matter degradation occurred in the range from -0.01 to -0.38 t∙ha^-1, while in the remaining 7 districts, the degree of organic matter reproduction ranged from 0.05 to 1.09 t∙ha^-1. The intensification of crop production favoured the mineralisation of soil organic matter and the occurrence of a definitely negative balance in 4 districtslocated in the central-eastern part of the Podkarpackie Voivodeship, where in order to balance it, annual ploughing of straw in the amount of1.29 to 1.81 t∙ha^-1 would be necessary.Currently, agricultural production area is perceived more broadly, which, in addition to production functions, also performs landscape and protective functions, as important for the development of rural areas. Therefore, agricultural production areashould be managed in such a way as to slow down the degradation of its environmental factors.

Słowa kluczowe

PL

rolnicza przestrzeń produkcyjna; bilans glebowej materii organicznej; regionalne zróżnicowanie; województwo podkarpackie; retardacja

EN

agricultural production area balance soil organic matter; regional differentiation Podkarpackie Voivodeship; retardation

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej w Rzeszowie, Oddział Południowo-Wschodni ; Polskie Towarzystwo Gleboznawcze Oddział w Rzeszowie
• Czasopismo: Polish Journal for Sustainable Development
• Rocznik: 2024
• Tom: T. 28, nr 1
• Strony: 37--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., tab.

Twórcy

autor

Buczek Jan

• Zakład Produkcji Roślinnej, Kolegium Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• 1. Brock C., Oberholzer H.R., Franko U. 2017. Soil organic matter balance as a practical tool for environmental impact assessment and management support in arable farming. European Journal of Soil Science. 68, 951-952.
• 2. Czudec A. 2007. Ekspertyza dotycząca województwa podkarpackiego. Ekspertyzy do Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Tom II. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
• 3. Dudzińska M. 2011. Czynniki oceniające rolniczą przestrzeń produkcyjną. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Nr 1. 173-185.
• 4. Falkowski J., Kostrowicki J. 2005. Geografia rolnictwa świata, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• 5. Fotyma M., Mercik S. 1995. Chemia rolna. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• 6. Kopiński J., Kuś J. 2011. Wpływ zmian organizacyjnych w rolnictwie na gospodarkę glebową materią organiczną. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 2. 9-29.
• 7. Kopiński J., Matyka M. 2014. Stan obecny i przewidywane zmiany produkcji rolniczej w Polsce w perspektywie roku 2030. Studia i Raporty IUNG-PIB. Zeszyt 40 (14). 45-58.
• 8. Krasowicz S. 2019. Regionalne zróżnicowanie uwarunkowań konkurencyjności polskiego rolnictwa. Studia i Raporty IUNG-PIB. Zeszyt 59 (13). 93-108.
• 9. Krasowicz S., Igras J. 2003. Regionalne zróżnicowanie wykorzystania potencjału rolnictwa w Polsce. Pamiętnik Puławski. 132. 233-251.
• 10. Kukuła S., Krasowicz S. 2006. Regionalne zróżnicowanie polskiego rolnictwa w świetle badań IUNG-PIB. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa-Państwowy Instytut Badawczy. Puławy.
• 11. Kuś J., Kopiński J. 2012. Gospodarowanie glebową materią organiczną we współczesnym rolnictwie. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego. Nr 2. 5-26.
• 12. Kuś J., Madej A. 2002. Regionalne zróżnicowanie produkcji rolnej w województwie podlaskim. Pamiętnik Puławski. Nr 130/II. 425-434.
• 13. Łabętowicz J., Kadecki A., Wasilewski Z. 2003. Waloryzacja obszarów wiejskich na potrzeby inwestycji środowiskowych. Rozprawy naukowe i monografie. Nr. 10 Wydawnictwo IMUZ Falenty.
• 14. Pałosz T. 2009. Rolnicze i środowiskowe znaczenie próchnicy glebowej i metodyka jej bilansu. Rocznik Ochrony Środowiska. Tom 11. 328-338.
• 15. Pan Y., Lin Y., Yang R. 2022. Agricultural production space suitability in China: spatial pattern, influencing factors and optimization strategies. International Journal of Environmental Research and Public Health. 19 (21), 13812.
• 16. Pikuła D. 2013. Aktualne trendy w gospodarowaniu glebową materią organiczną. Studia i Raporty IUNG-PIB. Zeszyt 34 (8). 91-106.
• 17. Pikuła D. 2015. Aspekty środowiskowe gospodarowania materią organiczną w rolnictwie. Studia Ekonomiczne i Regionalne. Vol. 8 (2). 98-112.
• 18. Rakowska J. 2013. Klasyfikacje obszarów - kryteria, definicje, metody delimitacji. Studium metodyczno-statystyczne. Wydawnictwo Wieś Jutra. Warszawa.
• 19. Siebielec G. 2017. Stały monitoring gleb użytków rolnych Polski. Studia i Raporty IUNG-PIB. Zeszyt 51 (5). 57-72.
• 20. Stuczyński T., Budzyńska K., Gawrysiak I., Zalewski A. 2000. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski. Biuletyn Informacyjny IUNG. Nr 12. 4-17.
• 21. Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Rocznik Statystyczny Województwa Podkarpackiego w 2020 roku. 1-96.
• 22. Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Rolnictwo w województwie podkarpackim w 2019 roku. 1-90.
• 23. Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Województwo Podkarpackie. Podregiony, powiaty, gminy 2019. 1-334.
• 24. Witek T. 1981. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Puławy.
• 25. Witek T., Górski T., Kern H., Żukowski B., Budzyńska K., Filipiak K., Fiut M., Strzelec J. 1994. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin. Suplement. IUNG Puławy. A (57). 1-248.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).