Walory geoedukacyjne i geoturystyczne kamieniołomu Zygmuntówka na Czerwonej Górze (Góry Świętokrzyskie)

• Autorzy: Jewuła Karol , Fijałkowska-Mader Anna , Salwa Sylwester

Identyfikatory

DOI

10.7306/2022.1

Warianty tytułu

Geoeducational and geotourist value of the Zygmuntówka (Sigismund) quarry at Czerwona Góra (Holy Cross Mountains)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The geosite Zygmuntówka (Sigismund ) quarry, located at Czerwona Góra near Chęciny in SW part of the Holy Cross Mountains, is the oldest and the most famous among the so-called Chęciny „marble” quarries which provided stones for constructing numerous important buildings in the region and beyond. Upper Permian conglomerates (Czerwona Góra Formation), with a thickness of several tens of metres, outcrop in this area. The conglomerates are clast- and locally mud-supported and consist of light grey and beige carbonate pebbles and cobbles chaotically distributed within the reddish-brown silty-carbonate-ferriferous matrix. The conglomerates represent continental alluvial fan deposits deposited under arid and semiarid climate conditions. The quarry, of a regional rank, is well suited for both geoeducation and geotourism purposes.

Słowa kluczowe

PL

kamieniołom Zygmuntówka; zlepieńce; górny perm-loping; geoedukacja

EN

Zygmuntówka quarry; conglomerates; Upper Permian-Lopingian; geoeducation

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2022
• Tom: Vol. 70, nr 1
• Strony: 25--33
• Opis fizyczny: Bibliogr. 64 poz., fot., map., tab., wykr.

Twórcy

autor

Jewuła Karol

• Instytut Nauk Geologicznych PAN, ul Senacka 1, 31-002 Kraków

autor

Fijałkowska-Mader Anna

• Instytut Nauk Geologicznych PAN, ul Senacka 1, 31-002 Kraków

autor

Salwa Sylwester

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

• 1. ALEXANDROWICZ Z. 2006 - Framework of European geosites in Poland. Nat. Conserv., 62: 63-87.
• 2. BARCICKI M., SAWICKI B. 2014 - Zlepieniec zygmuntowski jako zjawisko geologiczne, materiał architektoniczny i atrakcja turystyczna. Logistyka, 3: 340-352.
• 3. BEŁKA Z. 1991 - Permian. [W:] Matyja B.A., Radwański A. (red.), Field-Guide of the Geological Excursion to Poland. Institute of Geology, University of Warsaw. Wyd. Uniw. Warsz., Warszawa: 54-61.
• 4. CHOROSZEWSKI W. 1893 - Chęcińskie kopalnie i marmurołomy. [W:] Wielka powszechna encyklopedia ilustrowana, t. 11-12: 546-550. Wyd. S. Sikorski, Warszawa.
• 5. CZARNIECKI S., KOSTECKA A., KWIATKOWSKI S. 1965 - Horridonia horrida (Sowerby) ze zlepieńców cechsztynu rejonu Gałęzic (Góry Świętokrzyskie). Rocz. Pol. Tow. Geol., 35: 467-475.
• 6. CZARNOCKI J. 1916 - Kilka słów o odkryciu utworów karbońskich w Górach Świętokrzyskich. Spraw. Pos. Tow. Nauk. Warsz., 8: 952-975.
• 7. CZARNOCKI J. 1923 - Cechsztyn w Górach Świętokrzyskich. Spraw. Pr. Inst. Geol.,2 (1-2): 151-191.
• 8. CZARNOCKI J. 1948 - Przewodnik 20. Zjazdu Polskiego Towarzystwa geologicznego w Górach Świętokrzyskich w r. 1947. Rocz. Pol. Tow. Geol.,17: 237-299.
• 9. CZARNOCKI J. 1950-Geologia regionu łysogórskiego w związku z zagadnieniem złoża rud żelaza w Rudkach. Pr. Państw. Inst. Geol.: 404.
• 10. CZARNOCKI J. 1952 - Marmury świętokrzyskie. Biul. Państw. Inst. Geol.,80: 27-51.
• 11. CZARNOCKI J., SAMSONOWICZ J. 1915 - Nowe dane o utworach cechsztynu w granicach Gór Świętokrzyskich. Spraw. Tow. Nauk. Warsz., 8: 519-549.
• 12. FIJAŁKOWSKA-MADER A. 2010 - Stop 11. Czerwona Góra - The Upper Permian conglomerates. [W:] Oliwkiewicz-Miklasińska M., Łaptaś A., Trela W., Stempień-Sałek M., Masiak M. (red.), CIMP Poland 2010 General Meeting, September 16th-19thGuidebook of the Holy Cross Mountains field trip. Inst. Nauk Geol. PAN, Warszawa: 55.
• 13. GĄGOLJ., KRÓL P., URBAN J. 2017 - Kartki z dziejów „Marmurów Kielckich”. Kiel. Tow. Nauk., Kielce.
• 14. GĄGOL J., KRÓL P., URBAN J. 2020 - Złoża i kopalnie eksploatowane przez „Marmury Kielckie”. [W:] Gówka J., Szczepański J. (red.), Z dziejów Marmurów Kieleckich (1876-2016). Kiel. Tow. Nauk., Kielce: 137-207.
• 15. GŁAZEK J., ROMANEK A. 1978-1. Jaworznia. [W:] Piątkowski T.S., Wagner R. (red.), Symp. Centr. Europ. Permian. Guide of Excur., Part 2. Zechstein of the Holy Cross Mts. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 41-49.
• 16. GÜRICH G. 1896 - Das Palaeozoicum im Polnischen Mittelgebirges, Breslau.
• 17. JENIKE L. 1878 - Marmury kieleckie. Tygodnik Ilustrowany, 5 (107): 24-25, 29, 32.
• 18. JEWUŁAK., TRELAW., FIJAŁKOWSKA-MADERA. 2020-The Permian-Triassic boundary in continental sedimentary succession at the SE margin of the Central European Basin (Holy Cross Mountains, Poland). Geol. Magazine, 157: 1767-1780.
• 19. JEWUŁA K., TRELA W., FIJAŁKOWSKA-MADER A. 2021 - Sedimentary and pedogenic record of seasonal humidity during the Permian-Triassic transition on the SE margin of Central European Basin (Holy Cross Mountains, Poland). Palaegeogr., Palaeoclim., Palaeoecol.: 1-25, https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2020.110154.
• 20. KAŹMIERCZAK J. 1967 - Morphology and palaeoecology of the productid Horridonia horrida (Sowerby) from Zechstein of Poland. Acta Palaeont. Pol., 12: 239-260.
• 21. KONTKIEWICZ S. 1910 – Marmury kieleckie. Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany, 22: 343-346.
• 22. KOSTECKA A. 1962 - Charakterystyka zlepieńców cechsztyńskich synkliny gałęzicko-bolechowickiej (Góry Świętokrzyskie). Kwart. Geol., 6: 416-435.
• 23. KOSTECKA A. 1966 - Litologia i sedymentacja cechsztynu synkliny gałęzicko-bolechowickiej. Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN, Oddz. w Krakowie, 38: 1-84.
• 24. KOTAŃSKI Z. 1959 - Przewodnik geologiczny po Górach Świętokrzyskich, cz. 1. Wyd. Geol., Warszawa.
• 25. KOTAŃSKI Z. 1968 - Z plecakiem i młotkiem przez Góry Świętokrzyskie. Wyd. Geol., Warszawa.
• 26. KOWALCZEWSKI Z., RUP M. 1989 - Cechsztyn w Górach Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 362: 5-35.
• 27. KOZIOŁ W., PAWELEC P., CHIDZIK W. 2003 - Koncepcje zagospodarowania wyrobiska kopalni zlepieńca Zygmunówka. [W:] Środulska-Wielgus J., Wielgus K., Panek R. (red.), Kształtowanie krajobrazu terenów poeksploatacyjnych w górnictwie, AGH i PK, Kraków: 318-330.
• 28. KOZŁOWSKA M. 2012-3.14. Perm kamieniołomu Zygmuntówka [W:] Skompski S. (red.), Góry Świętokrzyskie. 25 najważniejszych odsłonięć geologicznych, Wydz. Geologii UW, Warszawa: 94-97.
• 29. KULETA M., ZBROJA S. 2006 - Wczesny etap rozwoju pokrywy permsko-mezozoicznej w Górach Świętokrzyskich. [W:] Skompski S.,Żylińska A. (red.), Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. 77. Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Ameliówka k. Kielc, 28-30.06.2006 r. Państw. Inst. Geol.: 174-178.
• 30. KULETA M., ROMANEK M., ZBROJA S. 1998 - Stratygrafia i rozwój sedymentacji triasu w obszarze rawsko-gielniowskim. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Waszawa.
• 31. KULETA M., ZBROJA S., NAWROCKI J. 2007 - Stop. IV.1. Zgmuntówka quarry. [W:] Szulc J., Becker A. (red.), Pan-European Correlation of the Epicontinental Triassic 4th Meeting. International Workshop on the Triassic of southern Poland, September 3-8, 2007. Fieldtrip Guide: 64-67,Pol. Geol.Soc.,Pol. Geol. Inst., Inst Geol. Sci. Jagiellonian Univ., Kraków.
• 32. KUTEK J., GŁAZEK J. 1972 - The Holy Cross Area, Central Poland in the Alpine cycle. Acta Geol. Pol., 22: 603-654.
• 33. MALEC J. 2013 - Punkt wycieczkowy 3.2. (GŚ 3.2) Kamieniołom w Czerwonej Górze. [W:] Pieńkowski G., Cwojdziński S., Fijałkowska-Mader A., Krzeczyńska M., Krzywicki T., Malec J., Pacuła J., Pochocka-Szwarc K., Rychel J., Salwa S., Szczepanik Z., Szrek P., Wierzbowski A., Woźniak P., Złonkiewicz Z., Georóżnorodność naszego kraju. Przewodnik wycieczkowy (płyta DVD). Państw. Inst. Geol. - PIB.
• 34. MICHALSKI A. 1887 - Krótki zarys geologiczny południowo-wschodniej części guberni kieleckiej. Izw. Geol. Komit., 6: 351-418.
• 35. MIGASZEWSKI Z.M, HAŁAS S., DURAKIEWICZ T. 1996 - Wiek i geneza mineralizacji kalcytowej w Górach Świętokrzyskich w świetle badań litologiczno-petrograficznych i izotopowych. Prz. Geol., 4: 258-261.
• 36. MIGASZEWSKIZ.M., MADER A. 2019 - The Use of Museum Collection for Studying the Origin of “Rose-Like” Calcite in the Holy Cross Mountains (South-Central Poland). Geoheritage, 11: 1307-1314.
• 37. OTERMAN S. 1980 - Stare i nowe dzieje eksploatacji i obróbki wapieni pińczowskich oraz marmurów kieleckich. Pińcz. Zakł. Kamienia Bud., Pińczów.
• 38. PUSCH J.B. 1836 - Geologiczny opis Polski oraz innych krajów na północ od Karpat położonych. Stuttgart i Tybinga. VII Górn.-Hutn. Oddz. Warsz. Tow. Pop. Ros. Przem. Handlu.
• 39. RAJCHEL J. 2005 - Kamienny Kraków. Uczelniane Wyd. Naukowo-Dydaktyczne, Kraków.
• 40. REYNARD E. 2004 - Geosite. [W:] Goudie A.S. (red.), Encyclopedia of geomorphology, vol. 1. Rotledge, London.
• 41. ROEMER F. 1870 - Geologie von Oberschlesien. Breslau.
• 42. RUBINOWSKI Z. 1971 - Rudy metali nieżelaznych w Górach Świętokrzyskich i ich pozycja metalogeniczna. Biul. Inst. Geol., 247: 1-166.
• 43. RUBINOWSKI Z. 1978 - Permian deposits in South-western part of the Holy Cross Mts. [W:] Piątkowski T.S., Wagner R. (red.), Symp. Centr. Europ. Permian. Guide of Excur., Part 2. Zechstein of the Holy Cross Mts. Państw. Inst. Geol.: 20-40.
• 44. RUBINOWSKI Z., SZLAGOWSKI A. 1981 - Problem II. Punkt 3. Sitkówka-Czerwona Góra. Marmurołom Zygmuntówka; zlepieńce permu. [W:] Przewodnik 53. Zjazdu PTG, Kielce, 6-8 września 1981. Wyd. Geol., Warszawa: 166-169.
• 45. SIEMIRADZKI J. 1922 - Geologia ziem polskich. T. I, Lwów: 535.
• 46. SOBOLEW D. 1911 - O famennskom jaruse Kelecko-Sandomirskogo Kriazha. Geol. Miner. Ross., 13(1-2): 35-41.
• 47. STUPNICAK E., STEMPIEN-SAŁEK M. 2001 - Poznajemy Góry Świętokrzyskie. Wycieczki Geologiczne. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 48. SZANIAWSKI H. 1963 - Próba nowego podziału cechsztynu synkliny gałęzickiej. Kwart. Geol., 7: 510-511.
• 49. SZULC J. 2015 - Posthercyńska mobilność tektoniczna regionu świętokrzyskiego w zapisie sedymentologicznym utworów triasu i permu - diagnoza, Część 2. [W:] Skompski S. (red.), Ekstensja i inwersja powaryscyjskich basenów sedymentacyjnych - 84. Zjazd Naukowy Pol. Tow. Geol, Chęciny, 9-11 września 2015 r. Mat. konfer. Państw. Inst. Geol.-PIB: 17-27.
• 50. SZULCZEWSKI M. 1995 - Depositional evolution of the Holy Cross Mts.,PolandintheDevonian and Carboniferous - areview. Geol. Quart., 39: 471-488.
• 51. ŚWIĘCICKI H. 1874 - Opis marmurów krajowych, mianowicie przesłanych na wystawy w Moskwie i Wiedniu. Pamiętnik Kielecki na rok zwyczajny 1874: 47-55.
• 52. TOMCZYK H., TOMCZYKOWA E., PAJCHLOWA M. 1962 – Wycieczka II B. [W:] ŻakowaH. (red.), Przewodnik 35. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Kielce 16-19 września 1962. Pol. Tow. Geol.: 1443-152.
• 53. URBAN J. 2007 - Permian to Triassic paleokarst of the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mts., Central Poland. Kwart. AGH, Geologia, 33: 5-50.
• 54. URBAN J. 2013 - Zapis lądowych etapów historii geologicznej Gór Świętokrzyskich w osadach i formach krasowych - wybrane przykłady. Biul. Państw. Inst., Geol., 454: 77-102.
• 55. WAGNER R. 1988 - Ewolucja Basenu cechsztyńskiego w Polsce. Kwart. Geol., 32: 33-52.
• 56. WAGNER R. 1994 - Stratygrafia osadów i rozwój basenu cechsztyńskiego na Niżu Polskim. Pr. Państw. Inst. Geol., 146.
• 57. WARDZYNSKI M. 2011 - The Quarries, the “Marble”and the Centre of Stonemasonry and Sculpture in Chęciny Turing the Modern Era, in the former Commonwealth of Two nations. [W:] Van Belle J.-L. (red.),Actes du 17e Colloque International de Glyptographie a Cracovie, 5-9 julliet 2010: 379-412.
• 58. WELKE A. 1873 - Marmury powiatu kieleckiego. Gazeta Kielecka, 27: 106-107, 28: 110-111.
• 59. WIERZBOWSKI H. 1997 - Regionalne interpretacje geologiczne na podstawie badań pstrego piaskowca z wypełnień krasowych okolic Chęcin. Prz. Geol., 45: 707-710.
• 60. WIMBLEDON W.A.P., ISHCHENKO A.A., GERASIMENKO N.P., DRANDAKI I., KARIS L.O., SUOMINEN V., JOHANSSON C.E., FREDEN C. 2001 - Geosites - an IUGS initiative: science supported by conservation. [W:] Barettino D., Wimbledon W.A.P., Gallego E. (red.), Geological heritage: its conservation and management. III Intern. Symposium ProGEO, Madrid (Spain): 69-95.
• 61. WOŁOSZYNSKA E., WOŁOSZYNSKI M. 2010 - Góry Świętokrzyskie. Przewodnik turystyczny. Wyd. Muza SA, Warszawa.
• 62. ZBROJA S.,KULETA M., MIGASZEWSKIZ.M. 1998-Nowedane o zlepieńcach z kamieniołomu „Zygmuntówka” w Górach Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 379: 41-59.
• 63. ZIEGLER P.A. 1989 - Evolution of Laurussia. KluvierAcad. Publ., Dordrecht, Boston, London.
• 64. ŻUK T., MAŁOLEPSZY Z., SZYNKARUK E. 2018 - Analogue GPR study of the Permian fanglomerates from Zygmuntówka Quarry near Chęciny, Holy Cross Mountains, southern Poland, for construction of a training image for multiple point simulations. Geol. Quart., 62: 755-766.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).