Zmiany koryta potoku Trzebuńka powyżej obniżonej i zrewitalizowanej zapory przeciwrumowiskowej

• Autorzy: Łapuszek M.

Identyfikatory

DOI

10.14597/INFRAECO.2018.1.1.010

Warianty tytułu

EN

Changes of stream channel on Trzebuńka stream upstream lowered and restored check dam

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na potoku Trzebuńka w miejscowości Stróża podjęto i zrealizowano projekt polegający na obniżeniu o 4.0 m i rewitalizacji istniejącej zapory przeciwrumowiskowej, przebudowując jej konstrukcję poniżej tworząc bystrza z głazów osadzonych w konstrukcji betonowej (tzw. „grouted rock”). Całość konstrukcji tworząca 12 małych zbiorniczków na wodę stanowi obecnie rodzaj przepławki dla ryb. W artykule przedstawiono wstępne wyniki analizy przebiegu procesów korytowych na potoku Trzebuńka powyżej przebudowanej zapory. W literaturze światowej opisane są lokalne przypadki zlikwidowanych lub obniżonych i przebudowanych wielu zapór różnej wielkości. Wciąż brakuje jednak odpowiedzi na wiele pytań dotyczących reakcji koryta na taką interwencję. Dyskutowany jest problem tempa przemieszczenia materiału zdeponowanego w zbiorniku i konsekwencji obniżenia bazy erozyjnej dla odcinka koryta powyżej zapory. Po dwóch latach od przebudowy zapory i uwolnieniu rumowiska z czaszy zbiornika, przeobrażenia nowo ukształtowanego koryta powyżej nowej konstrukcji mają przebieg dynamiczny. Wyniki pomiarów koryta Trzebuńki na odcinku o długości 180.0 m powyżej nowej zapory wskazują na zdecydowane migracje boczne koryta (erozja boczna). Dopiero powyżej 200.0 m od korony nowej konstrukcji koryto wykazuje stabilność.

EN

On Trzebuńka stream, in Stróża village, the project of lowering of 4.0 m and restoring the check dam has been executed. The structure downstream was redesigned to form rapids, made of stones embedded in the “grouted rock” construction. Now, the whole construction of 12 small water reservoirs forms a kind of long fish pass. The preliminary results of stream channel evolution on Trzebuńka stream above the restored check dam are presented in the paper. There are described the local cases of check dam liquidation or restoration in the World. However, there are still many questions concerning the response of stream channel to such technical intervention. The problem of rate of sediment displacement in the reservoir and the consequent erosion base reduction for the channel above is discussed. The field measurements and observation show that two years after check dam lowering and emptying the sediment reservoir on Trzebuńka stream the transformation of new formed channel upstream the new structure is dynamic. At the length of 180.0 m upstream the new dam the bank erosion is significant. Just above 200.0 m upstream from the structure the channel is stable.

Słowa kluczowe

PL

potok górski; erozja brzegowa; zapora przeciwrumowiskowa; renaturyzacja

EN

mountain stream; bank erosion; check dam; restoration

• Wydawca: Stowarzyszenie Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2018
• Tom: nr I/1
• Strony: 151--162
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Łapuszek M.

• Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej Politechnika Krakowska ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków, tel. [phone]

Bibliografia

• Burroughs B.A., Hayes D.B., Klomp K.D., Hansen J.F., Mistak J. (2009). Effects of Stronach Dam removal on fluvial geomorphology in the Pine River, Michigan. United States. Geomorphology (110), 96-107.
• Bojarski A., Jeleński J., Jelonek M., Litewka T., Wyżga B., Zalewski J. (2005). Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich. Ministerstwo Środowiska, Departament Zasobów Wodnych, Warszawa.
• Doyle M.W., Stanley E.H., and Harbor J. M. (2003). Channel adjustments following two dam removals in Wisconsin. Water Resources Research (39), 1011-1026.
• Gleick P.H., Cooley H., Cohen M.J., Marikawa M., Morrison J., Palanappn M. (2009). Dams removed or decommissioned in the United States, 1912 to present. The World’s Water 2008-2009. Pacific Institute for Studies in Development, Environment, and Security, Island Press, Washington, DC.
• Hubicki S. (1927). Zabudowa potoków górskich. Nakł. Koła St. Inż. Las, Lwów, Politechnika, część I, II, III.
• Korpak J., Krzemień K., Radecki-Pawlik A. (2008). Wpływ czynników antropogenicznych na zmiany koryt cieków karpackich. Monografia, PAN, Oddział w Krakowie, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, (4), 1-88.
• Książek L., Jednorał A., Strutyński M. (2007). Ocena możliwości zmiany funkcji i przeznaczenia zapory przeciwrumowiskowej na potoku Wieprzówka. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, PAN, Oddział w Krakowie, (4)1, 89-100.
• Paquier A. (2003) What are the problems to be solved by a 1 - D river sediment transport model? Example of RubarBE software. Selected Problems of Water Engineering, Politechnika Krakowska - Cemagref - results of cooperation, 9 - 11 October 2003, seminary, Cemagref Editions 2004, BP 44, 92163 Antony, France, 75-85.
• Ratomski J. (1991). Sedymentacja rumowiska w zbiornikach przeciwrumowiskowych na obszarze Karpat fliszowych. Politechnika Krakowska, Monografia, (123), 1-131.
• Shuman J. R. (1995). Environmental considerations for assessing dam removal alternatives for river Restoration. Regulated Rivers: Research and Management (11), 249-261.
• Stanley E.H., Luebke M.A., Doyle M.W., Marshall D.W. (2002). Short-term changes in channel form and macroinvertebrate communities following low-head dam removal. Journal of the North American Benthological Society (21), 172-187.
• AB OVO Tarliska Górnej Raby. (2011) Opis techniczny TGR-O-R-002-02 (http://www. tarliskagornejraby.pl/download.php?view.11).

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).