20 lat ochrony radiologicznej w polskich kopalniach – system monitoringu i kontroli narażenia

• Autorzy: Wysocka M. , Skubacz K. , Michalik B. , Chmielewska I. , Bonczyk M.

Warianty tytułu

EN

20 years of radiological protection in Polish mines – exposure control and monitoring system

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Narażenie radiacyjne spowodowane ekspozycją na naturalne izotopy promieniotwórcze, a w szczególności na krótkożyciowe produkty rozpadu radonu, jest znaczącym składnikiem narażenia, zarówno w środowisku naturalnym, jak i miejscach pracy. W artykule przedstawiono podstawy prawne systemu kontroli narażenia radiacyjnego, funkcjonującego w polskim górnictwie. Omówiono wkład poszczególnych źródeł zagrożenia radiacyjnego do dawki, na jaką narażeni są górnicy. Przedstawiono stan zagrożenia radiacyjnego w 2012 r., na tle dwudziestoletniej statystyki. Pokazano skalę zagrożeń, wynikającą z obecności poszczególnych źródeł zagrożenia radiacyjnego, przy uwzględnieniu nominalnego czasu pracy.

EN

The radiation risk caused by the exposure to natural radionuclides, especially to short-lived radon progeny, is the significant component of the radiation hazard, both in the natural environment and working environment of people. The effective dose, due to the exposure to radon and radon progeny, exceeds 50% of the average dose for a man from all sources of the ionising radiation. In Polish mining industry the radiation hazard, caused by natural radioactivity is one among many other natural hazards The most important source of natural radiation is radon and its progeny. Another source of radiation hazard in coal mines is radium (izotopes of 226Ra and 228Ra), present in underground brines. Sediments, precipitated out from underground waters, may have enhanced radium content and may cause the increase of external gamma radiation dose rate. In the case of accidental ingestion or inhalation can cause internal contamination. It is estimated that in the single coal mine the amount of sediments with elevated content of radium may be as high as several thousand tons per year. Radium bearing waters do not pose a radiation risk as a result of ingestion because of their high salinity. Investigation of that the problem of radiation hazard in Polish hard coal underground mines started in early 1970’s. At the end of 1980’s first regulations were issued. Now monitoring and mitigation measures are obligatory not only for active mines but also for mines, excluded from the exploitation, and used for other purposes as museums, balneotherapy spas etc. Such solution is unique in non-uranium mining. The Central Mining Institute is involved in research of natural radioactivity in coal mines for over 30 years. The results of measurement are stored in databases and are a valuable source of information both for the authorities responsible for the safety of miners, as well as for researchers. The article presents the state of radiation hazard in 2012, against the background of twenty years of statistics. The scale of the risks due to the presence of various sources of radiation hazard, taking into account the nominal time miners was presented.

Słowa kluczowe

PL

narażenie radiacyjne; promieniotwórczość naturalna; radon; pochodne radonu; dawka skuteczna

EN

radiation risk; natural radioactivity; radon; radon derivatives; effective dose

• Wydawca: Wyższy Urząd Górniczy
• Czasopismo: Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 10
• Strony: 3--10
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz.

Twórcy

autor

Wysocka M.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

autor

Skubacz K.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

autor

Michalik B.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

autor

Chmielewska I.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

autor

Bonczyk M.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

Bibliografia

• 1. Dekret z dnia 6 maja 1953 r. – Prawo górnicze (Dz. U. z 1978 r. Nr 4, poz. 12, z późn. zm.).
• 2. Lebecka J. Tomza I., Skowronek J., Skubacz K., Chałupnik S.: Monitoring of Radiation Exposure from Different Natural Sources in Polish Coal Mines. Proceedings of Int. Conf. on Occupational Safety in Mining, vol. 2, Toronto 1985.
• 3. Lebecka J., Skowronek I., Tomza I., Michalik B., Chałupnik S., Skubacz K.: A thermoluminescent monitor of low radon – daughter concentrations in air. Journ. of Appl. Radiation and Isotopes, vol. 39, No. 9, 1988, s. 987–992.
• 4. Michalik B.: Promieniotwórcze skażenie środowiska powodowane działalnością podziemnych zakładów górniczych. Prace Nauk. GIG: Studia–Rozprawy–Monografie, nr 883, Katowice 2011.
• 5. Michalik B., Skubacz K., Chałupnik S., Wysocka M., Krajewski P.: Zasady kontroli zagrożenia radiacyjnego w kopalniach. Wiadomości Górnicze nr 1, 2013, s. 28–33.
• 6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz. U. Nr 139, poz. 1169, z późn. zm.).
• 7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 94, poz. 841, z późn. zm.).
• 8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 września 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 219, poz. 2227).
• 9. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 20, poz. 168).
• 10. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie podstawowych wymagań dotyczących terenów kontrolowanych i nadzorowanych (Dz. U. Nr 131, poz. 910).
• 11. Tomza I.: Analiza naturalnej promieniotwórczości wód w kopalniach węgla kamiennego. Dokumentacja Głównego Instytutu Górnictwa 15/19 o symbolu 01.4.13.03.09. Katowice 1978 [niepublik.].
• 12. Tomza I. (red.): Bilans radu odprowadzanego z wodami kopalnianymi do zbiorników i cieków powierzchniowych na terenie GOP. Wyd. GIG, Katowice 1987.
• 13. Tomza I., Lebecka J.: Radium Bearing Waters in Coal Mines. Proceedings of Int. Conf. on Radiation Hazard in Mining. Golden, Colorado, USA 1981, s. 945–949.
• 14. Tomza I., Lebecka J., Pluta I.: Promieniotwórczość wód występujących w karbońskich utworach GZW. Prace Nauk. GIG. Seria dodatkowa 1986.
• 15. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 264, z późn. zm.).
• 16. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2014 r. poz. 613, ze zm.).