Charakterystyka geologiczna i historia eksploatacji wapieni górnego dewonu na wzgórzu Wietrznia w Kielcach)

• Autorzy: Złonkiewicz Zbigniew , Fijałkowska-Mader Anna , Król Paweł

Identyfikatory

DOI

10.7306/2025.10

Warianty tytułu

EN

Geological characteristics and history of exploitation of Upper Devonian limestones on Wietrznia Hill in Kielce

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Wietrznia Hill, located in the south-eastern part of Kielce, is the eastern end of the Kadzielnia Klippen Belt. This belt marks the course of the Middle and Upper Devonian outcrops in the southern wing of the Variscan Kielce Syncline. Wietrznia Hill is cut by a system of interconnected excavations, resembling a ravine or canyon 1 km long, 100-300 m wide and 20-50 m deep. From the west, it is formed by three inactive quarries: Wietrznia, Międzygórze and Międzygórze II. The profile, visible in the quarry walls, includes lithologically differentiated Frasnian limestones of the Wietrznia Beds and the Famennian Shales and Marly Limestones Formation. These deposits are strongly tectonized and are affected by karst processes.The history of their exploitation dates back to the 1880s and ended in 1974. The abandoned quarries became recreational areas of Kielce. In 1999, they were included in the Wietrznia Nature Reserve named after Zbigniew Rubinowski. Since 2003, they have been managed by Geopark Kielce and currently by Geonatura Kielce. Since 2012, the Geoeducation Centre has been operating at the south-eastern end of the Międzygórze II quarry.

Słowa kluczowe

PL

Kielce; Wietrznia; wydobycie kamienia; wapienie dolnego dewonu

EN

Kielce; Wietrznia Hill; stone mining; Upper Devonian limestones

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2025
• Tom: Vol. 73, nr 1
• Strony: 108--120
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Złonkiewicz Zbigniew

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

• https://orcid.org/0000-0003-2525-996X

autor

Fijałkowska-Mader Anna

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

• https://orcid.org/0000-0003-2601-725X

autor

Król Paweł

• Muzeum Narodowe w Kielcach, pl. Zamkowy 1, 25-010 Kielce

• https://orcid.org/0000-0002-8050-4430

Bibliografia

• 1. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, 1.I. 1960, cz. III. Centr. Urząd Geol., Warszawa.
• 2. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, 1.I. 1965, cz. III. Centr. Urząd Geol., Warszawa.
• 3. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, I. 1966, cz. III. Centr. Urząd Geol., Warszawa.
• 4. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, I. 1967, cz. III. Centr. Urząd Geol., Warszawa.
• 5. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, 1.I. 1968, cz. III. Centr. Urząd Geol., Wyd. Geol., Warszawa.
• 6. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, 1.I. 1969, cz. III. Centr. Urząd Geol., Wyd. Geol., Warszawa.
• 7. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, I. 1970, cz. III. Centr. Urząd Geol., Wyd. Geol., Warszawa.
• 8. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, I. 1971, cz. III. Centr. Urząd Geol., Wyd. Geol., Warszawa.
• 9. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, 1.I. 1972, cz. IV. Centr. Urząd Geol., Wyd. Geol., Warszawa.
• 10. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, 1.I. 1973, cz. IV. Centr. Urząd Geol., Wyd. Geol., Warszawa.
• 11. BLANS Zasobów Kopalin Użytecznych w Polsce, I. 1974, cz. IV. Centr. Urząd Geol., Wyd. Geol., Warszawa.
• 12. FILONOWICZ P. 1973 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Kielce. Inst. Geol., Warszawa.
• 13. KALINA D. 2023 - Inwestycje rodziny Zagajskich na terenie Kielc. Świętokrzyskie. Środowisko - Dziedzictwo kulturowe – Edukacja regionalna, 33 (37): 98-104.
• 14. KRÓL P. 2023 - Zakłady Wapienne „Międzygórze” w Kielcach. Studia Muzealno-Historyczne, 15: 99-133.
• 15. LAMARCHE J. 1999 - Evolution tectonique et role de la Zone Teisseyre-Tornquist. Importance des structures héritées dans la formation des bassins et la déformation del’Europe centrale. Ph.D. Thesis. Univ. Pierre et Marie Curie, Paris.
• 16. LAMARCHE J., LEWANDOWSKI M., MANSY J.L., SZULCZEWSKI M. 2003 - Partitioning pre-, syn- and post-Variscan deformation in the Holy Cross Mountains, easternVariscan foreland. [W]: McCann T., Saintot A. (red.), Tracing Tectonic Deformation Using the Sedimentary Record. Geol. Soc., London, Spec. Publ., 208: 159-184.
• 17. MACIĄGOWSKI M. 2008 – Przewodnik po żydowskich Kielcach. Wyd. Austeria, Kraków-Budapeszt.
• 18. MIGASZEWSKI Z. 1990 - Synsedymentacyjne utwory hydrotermalne dewonu środkowego i górnego Gór Świętokrzyskich. Pr. Państw. Inst. Geol., 129: 1-55.
• 19. NARKIEWICZ M. 1991 - Procesy dolomityzacji mezogenetycznej na przykładzie żywetu i franu Gór Świętokrzyskich. Pr. Państw. Inst. Geol., 82: 1-54.
• 20. NARKIEWICZ M., RACKI G., SKOMPSKI S., SZULCZEWSKI M. 2006 - Zapis procesów i zdarzeń w dewonie i karbonie Gór Świętokrzyskich. [W:] Skompski S., Żylińska A. (red.), Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. 77. Zjazd Nauk. Pol. Tow. Geol., Ameliówkak. Kielc, 28-30.06.2006 r. Państw. Inst. Geol., 51-77.
• 21. PAJĄK J.Z, SZCZEPAŃSKI J. 2013 - Początki przemysłu kieleckiego. Studia Muzealno-Historyczne, 5: 11-29.
• 22. RACKI G. 1993 - Evolution of the bank to reef complex in the Devonian of the Holy Cross Mountains. Acta Paleont. Pol., 37 (2-4): 87-182.
• 23. SZANIAWSKI R, LEWANDOWSKI M. 2009 - Paleomagnetic age constrains indicate post-Variscan origin of massive breccia in Wietrznia quarry (Holy Cross Mts., central Poland). Geool. Quart., 53 (1): 3-26.
• 24. SZULCZEWSKI M. 1971 - Upper Devonian conodonts, stratigraphy and facial development in the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 23: 15-59.
• 25. URBAN J. (red.) 1996 - Jaskinie regionu świętokrzyskiego. Pol. Tow. Przyj. Nauk o Ziemi, Warszawa.
• 26. URBAN J. 2007 - Permian to Triassic paleokarst of the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mts, Central Poland. Geologia, 33 (1): 5-50.
• 27. URBAN J. 2013 - Zapis lądowych etapów historii geologicznej Gór Świętokrzyskich w osadach i formach krasowych - wybrane przykłady. Biul. Państw. Inst. Geol. 454: 77-102.
• 28. URBAN J., KASZAA., OCHMAN K., MALEC J.2011- Jaskinie Kadzielni. Wyd. Oficyna Poligraf. APLA sj, Kielce.
• 29. VIEREK A. 2007a - Transitional reef-to-basin facies of Lower Frasnian limestones determined by microfacies analysis (Wietrznia, Holy Cross Mts., Poland). Facies, 53: 141-155.
• 30. VIEREK A.2007b- Storm-dominated deposition on a Frasnian carbonate platform margin (Wietrznia, Holy Cross Mts., Poland). Geol. Quart., 51 (3): 307-318.
• 31. ZŁONKIEWICZ Z. 2009a - Zjawiska geologiczne w rezerwacie przyrody nieożywionej Wietrznia im. Zbigniewa Rubinowskiego w Kielcach. [W:] Trela W., Złonkiewicz Z. (red.), Perspektywy rozwoju geoparków w regionie świętokrzyskim. Kiel. Tow. Nauk., Oddz. Świętokrz. Pol. Tow. Geogr., Kielce: 87-104.
• 32. ZŁONKIEWICZ Z. 2009b - Zjawiska geologiczne w rezerwacie przyrody nieożywionej Wietrznia im. Zbigniewa Rubinowskiego; http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/pgi-os/wiedza/Wietrznia

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).