Changes of the Phragmitetea Class Vegetation in the Bystra Valley, Eastern Poland

• Autorzy: Kulik M. , Bochniak A. , Baryła R. , Warda M. , Wyłupek T.

Warianty tytułu

PL

Zmiany roślinności z klasy Phragmitetea w dolinie Bystrej, wschodnia Polska

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of the study was to analyse the vegetation changes of the Phragmitetea class in the valley of the Bystra river in Eastern Poland after a period of 41 years, identify the direction of plant communities succession, and to analysis of changes based on the average values of Ellenberg’s indicators calculated for particular reed communities. The studies were conducted in the years 1973 and 2014 in the valley of the Bystra river, on grasslands of an area of approx. 30 ha belonging to farmers from the following localities: Nałęczów (2.5 ha), Łąki (2.7 ha), Wąwolnica (4.9 ha), Mareczki (3.0 ha), Rogalów (2.3 ha), Zawada (1.6 ha), Bartłomiejowice (3.3 ha), Chmielnik (0.9 ha), Góra (1.1 ha), Szczuczki (1.4 ha), Łubki (2.4 ha) and Nowy Gaj (3.6). The Bystra river (Eastern Poland) starts in Czesławice and flows from the east to the west, emptying into the Vistula at Bochotnica. It is fed by several streams, the largest of which is the Czerka river. The mouths of these streams and the numerous springs form pools of stagnant water where rush communities of the Phragmitetea class occur. 44 phytosociological relevés were performed in 1973 and 41 in 2014 according to the Braun-Blanquet (1964) method. The floristic diversity after a period of 41 years was identified based on the phytosociological structure and mean number of species in the particular relevés of the phytocoenoses under study. Changes of the climatic (L – light, T – temperature, K – continentality) and edaphic (F – moisture, R – reaction, N – nitrogen content) conditions were assessed using ecological indicator values by Ellenberg et al. (1992). The Caricetum gracilis association (57% of the patches) was the dominant plant community from the Phragmitetea class in the valley of the Bystra river in 1973 and 2014. The other communities included Phragmitetum australis, Glycerietum maximae and Phalaridetum arundinaceae. The plant communities from the Phragmitetea class are characterised by a high resistance to anthropogenic pressure because most of the patches of the analysed associations in the Bystra valley survived in unchanged form for 41 years. Most changes in the vegetation cover of the rush communities resulted from the abandonment, which first leads to reduced floristic diversity manifested in the dominance of characteristic species and disappearance of low plants. In the second stage, secondary succession can occur, manifested in a greater abundance of shrubs and trees, which was observed after 41 years in the Bystra valley in the form of communities of the Alnion glutinosae alliance. Other changes in the plant communities occurred as a result of changes in habitat conditions (lower values of Ellenberg’s indices) and systematic utilisation, which led to the more frequent occurrence of species from the Molinio-Arrhenatheretea class.

PL

Celem badań była ocena zmian roślinności z klasy Phragmitetea w dolinie rzeki Bystrej we wschodniej Polsce po 41 latach, kierunków sukcesji w zbiorowiskach roślinnych oraz analiza zmian na podstawie średnich wartości liczb Ellenberga obliczonych dla poszczególnych zbiorowisk szuwarowych. Badania zostały przeprowadzone w latach 1973 i 2014 w dolinie rzeki Bystrej, na trwałych użytkach zielonych o powierzchni około 30 ha, należących do rolników z następujących miejscowości: Nałęczów (2,5 ha), Łąki (2,7 ha), Wąwolnica (4,9 ha), Mareczki (3,0 ha), Rogalów (2,3 ha), Zawada (1,6 ha), Bartłomiejowice (3,3 ha), Chmielnik (0,9 ha), Góra (1,1 ha), Szczuczki (1,4 ha), Łubki (2,4 ha) i Nowy Gaj (3,6). Rzeka Bystra wypływa w Czesławicach i płynie z kierunku wschodniego na zachód, wpadając do Wisły w Bochotnicy. Zasilana jest kilkoma strumieniami, z których największy to rzeka Czerka. Ujścia tych cieków oraz liczne źródliska tworzą rozlewiska, w których występują zbiorowiska szuwarowe z klasy Phragmitetea. Metodą Braun-Blanqueta (1964) wykonano 44 zdjęcia fitosocjologiczne w 1973 roku i 41 – w 2014. Zmienność florystyczną w okresie 41 lat określono na podstawie struktury fitosocjologicznej i średniej liczby gatunków występujących w poszczególnych zdjęciach badanej fitocenozy. Zmiany warunków klimatycznych (L – światło, T – temperatura, K – kontynentalizm) i edaficznych (F – wilgotność, R – kwasowość, N – zawartość azotu) oceniono posługując się ekologicznymi liczbami wskaźnikowymi Ellenberga i in. (1992). Dominującym zbiorowiskiem roślinnym z klasy Phragmitetea w dolinie rzeki Bystrej w latach 1973 i 2014 był zespół Caricetum gracilis (57% płatów). Do pozostałych zbiorowisk należały Phragmitetum australis, Glycerietum maximae i Phalaridetum arundinaceae. Zbiorowiska roślinne z klasy Phragmitetea charakteryzują się dużą odpornością na antropopresję, ponieważ większość płatów analizowanych zespołów w dolinie Bystrej przetrwało w niezmienionej formie przez 41 lat. Większość zmian szaty roślinnej zbiorowisk szuwarowych spowodowana była zaniechaniem użytkowania, które w pierwszej kolejności prowadzi do zmniejszenia różnorodności florystycznej, przejawiającej się dominacją gatunku charakterystycznego i ustępowaniem niskich roślin. W kolejnym etapie może nastąpić sukcesja wtórna, której wyrazem jest większy udział krzewów i drzew, co zaobserwowano po 41 latach w dolinie Bystrej w postaci zbiorowisk związku Alnion glutinosae. Pozostałe przekształcenia zbiorowisk roślinnych nastąpiły w wyniku zmian warunków siedliskowych (zmniejszenie wartości wskaźników Ellenberga) oraz systematycznego użytkowania, co wpłynęło na częstsze występowanie gatunków z klasy Molinio-Arrhenatheretea.

Słowa kluczowe

EN

Ellenberg indicators; rush communities; vegetation transformation

PL

wskaźniki Ellenberga; zbiorowiska szuwarowe; przekształcenia roślinności

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2018
• Tom: Tom 20, cz. 2
• Strony: 1049--1065
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Kulik M.

• University of Life Sciences in Lublin

autor

Bochniak A.

• University of Life Sciences in Lublin

autor

Baryła R.

• University of Life Sciences in Lublin

autor

Warda M.

• University of Life Sciences in Lublin

autor

Wyłupek T.

• University of Life Sciences in Lublin

Bibliografia

• 1. Baryła, R. & Urban, D. (1999). Directions in grass community changes due to reduction and renunciation the agricultural performance following the example of Poleski National Park meadows. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis, 197, Agricultura (75), 25-29
• 2. Baryła, R. (1964). Zbiorowiska roślinne w dolinie rzeki Żółkiewki. Annales UMCS sec. E, 19, 229-262.
• 3. Baryła, R. (1970). Zbiorowiska roślinne w dolinie rzeki Giełczwi i Radomirki.Annales UMCS sec. E, 25, 167-186.
• 4. Braun-Blanquet, J. (1964). Plant sociology. The study of plant communities. Ed. 3. Wien-New York: Springer Publishing, 865.
• 5. Czyż, H., Kitczak, T., Sarnowski A. (2012). Walory florystyczne, użytkowe i przyrodnicze użytków zielonych na terasie zalewowym doliny Warty. Rocznik Ochrona Środowiska, 14, 329-336.
• 6. Czyż, H., Malinowski, R., Kitczak, T., Przybyszewski, A. (2013). Charakterystyka chemiczna gleb i szaty roślinnej użytków zielonych w dolinie ujścia Warty. Rocznik Ochrona Środowiska, 15, 694-713.
• 7. Denisiuk, Z. (1980). Łąki turzycowe Wielkopolski (klasa Phragmitetea). Studia Naturae, A 20, 1-140.
• 8. Dzwonko, Z. (2007). Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Botaniki UJ, 304.
• 9. Ellenberg, H., Weber, H.E., Dull, R., Wirth, V., Werner, W., PauliBen, D. (1992). Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobotanica, 18, 258.
• 10. Fijałkowski, D. (1966). Zbiorowiska roślinne lewobrzeżnej doliny Bugu w granicach województwa lubelskiego. Annales UMCS sec. C, 21, 247-312.
• 11. Grzegorczyk, S. & Grabowski, K. (2010). Wpływ zaniechania rolniczego użytkowania obiektu Bezledy na zmiany w ich składzie gatunkowym. Łąkarstwo w Polsce, 13, 57-63.
• 12. Grzelak, M. (2004). Zróżnicowanie fitosocjologiczne szuwaru mozgowego Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Libb. 1931 na tle warunków siedliskowych w wybranych dolinach rzecznych Wielkopolski. Roczniki AR Poznań Rozprawy Naukowe, 354, 138.
• 13. Grzelak, M., Gaweł, E., Murawski, M., Runowski, S., Knioła, A. (2015). Charakterystyka przyrodniczo-użytkowa zbiorowisk ze związku Phragmition iMagnocaricion w dolinie Noteci Bystrej. Fragmenta Agronomica, 32(3), 24-31.
• 14. Grzywna, A. & Urban, D. (2008). Zróżnicowanie florystyczne i fitosocjologiczne zbiorowisk szuwarowych dolin Ochoży i Bobrówki. Woda-Środowisko- Obszary Wiejskie, 8(1), 109-116.
• 15. Jahn, A. (1956). Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd. Warszawa: Prace Geograficzne IG PAN, 7, 453.
• 16. Jonsson, M. & Malmqvist, B. (2000). Ecosystem process rate increases with animal species richness: evidence from leaf-eating, aquatic insects. Oikos, 89, 519-523.
• 17. Kamiński, J. (2004). Wpływ wykaszania na zmiany w zbiorowisku łąki turzycowej zarastającej trzciną. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 4(1), 471-477.
• 18. Kostrakiewicz-Gierałt, K. (2014). Are Deschampsia caespitosa (L.) Beauv. tussocks safe sites for seedling recruitment in the succession of wet meadows. Polish Journal Ecology, 62(4), 707-721.
• 19. Kozłowska, T. & Burs, W. (2013). Transformation of meadow communities due to the changes in soil moisture of meadow habitats. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 58(4), 7-11.
• 20. Kryszak, A., Kryszak, J., Grynia, M. (2005). Floristic diversity of flooded meadows. Grassland Science in Europe, 10, 264-267.
• 21. Kryszak, A., Kryszak, J., Grynia, M. (2006). Zróżnicowanie geomorfologiczne terenów zalewanych doliny Warty a występowanie zbiorowisk łąkowo- szuwarowych. Annales UMCS sec. E, 61, 285-292.
• 22. Kulik, M. (2014). Changes of biodiversity and species composition of Molinia meadow depending on use method. Polish Journal of Environmental Studies, 23(3), 773-782.
• 23. Kulik, M. (2018). Ocena zmian w zbiorowiskach łąkowych w aspekcie zachowania siedlisk pobagiennych. Rozprawy Naukowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, 392, 105.
• 24. Kulik, M., Baryła, R., Urban, D., Grzywaczewski, G., Bochniak, A., Różycki, A., Tokarz, E. (2017). Vegetation and Birds Species Changes in Meadow Habitats in Polesie National Park, Eastern Poland. Rocznik Ochrona Środowiska, 19, 211-229.
• 25. Matuszkiewicz, W. (2008). Przewodnik do oznaczania zbiorowiska roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 536.
• 26. Mirek, Z., Piękoś-Mirkowa, H., Zając, A., Zając, M. (2002). Flowering plants and pteridophytes of Poland a checklist. Kraków: Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 442.
• 27. Myśliwy, M. & Bosiacka, B. (2009). Disappearance of Molinio-Arrhenatheretea meadows diagnostic species in the Upper Płonia river valley (NW Poland). Polish Journal of Environmental Studies, 18(3), 513-519.
• 28. Nekrosiene, R. & Skuodiene, R. (2012). Changes in floristic composition of meadow phytocenoses, as landscape stability indicators, in protected areas in Western Lithuania. Polish Journal of Environmental Studies, 21(3), 703-711.
• 29. Reder, J., Superson, J., Król, T. (2010). Etapy rozwoju osadnictwa zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego i ich zapis w osadach dna doliny Bystrej. Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis 93, Studia Geographica I, 126-136.
• 30. Riis, T. & Biggs, B.J.F. (2003). Hydrologic and hydraulic control of macrophyte establishment and performance in streams. Limnology and Oceanography, 4(8), 1488-1497.
• 31. Shushpannikova, G. (2014). Formation and degradation of meadows under the impact of hay harvesting and grazing in the Vychegda and Pechora flood- plains. Russian Journal of Ecology, 45(1), 33-37.
• 32. Stypiński, P. & Grobelna, D. (2000). Directions of succession of plant communities on the degraded and taken out from utilisation former grassland. Łąkarstwo w Polsce, 3, 151-157.
• 33. Szydłowska, J. (2010). Charakterystyka florystyczna runi oraz ocena fitoindykacyjna warunków siedliskowych wybranych łąk śródleśnych. Rocznik Ochrona Środowiska, 12, 299-312.
• 34. Warda, M., Stamirowska-Krzaczek, E. (2009). Fitoindykacyjna ocena siedlisk występowania zbiorowisk trawiastych z klasy Phragmitetea. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 542(2), 569-576.
• 35. Wyłupek, T. (2005). Waloryzacja fitocenoz szuwarowych i łąkowych nadmiernie uwilgotnionych siedlisk doliny Wieprza w Roztoczańskim Parku Narodowym. Łąkarstwo w Polsce, 8, 215-226.
• 36. Wyłupek, T., Ziemińska-Smyk, M., Czarnecki, Z. (2015). Floristic diversity and agricultural value of Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Lib. 1931 in the selected river valleys of the Zamość region. Acta Agrobotanica, 68(2), 109-113.
• 37. Ziemnicki, S. & Pałys, S. (1963). Erozja a stosunki wodne doliny rzeki Bystrej. Annales UMCS sec. E, 18, 73-95.
• 38. Ziemnicki, S. & Pałys, S. (1977). Erozja wodna w dolinie rzeki Bystrej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 193, 43-71.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).