Typologia i waloryzacja małych form architektury sakralnej w krajobrazie ziemi wodzisławskiej

• Autorzy: Pukowiec K. , Pytel S.

Warianty tytułu

EN

Typology and valorization of the small sacred architecture objects in the landscape of the Wodzisław area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Religijność to cecha charakteryzująca ludność Górnego Śląska. Jej odzwierciedleniem jest stan i liczba zabytków sakralnych. Przeprowadzone badania objęły 107 obiektów małej architektury sakralnej, poprzez którą autorzy rozumieją: rzeźby świętych, krzyże pokutne, krzyże przydrożne, kapliczki przydrożne murowane, kaplice drewniane oraz kolumny maryjne. Celem pracy jest stworzenie typologii i waloryzacji miejsc występowania zabytków sakralnych na obszarze ziemi wodzisławskiej. Autorzy przypisali obiektom punkty według odpowiednio dobranych kryteriów, co pozwoliło na stworzenie mapy waloryzacyjnej. Najwyższe wartości punktowe prezentują miejscowości, w których występują duże ośrodki kultu religijnego. Największe natężenie zabytków sakralnych zauważalne jest w centrum Wodzisławia Śląskiego oraz w Pszowie, mieście do którego zmierzają liczne pielgrzymki. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne stanowią nieodłączny elementy krajobrazu ziemi wodzisławskiej. Stoją w każdej miejscowości przy drogach, wśród pól uprawnych, przy kościołach, szpitalach, cmentarzach. Niosą treści o przeszłości regionu i są symbolem religijności jego mieszkańców.

EN

Religiousness is a characteristic feature of people from Upper Silesia. This is reflected by the condition and number of sacred monuments. Research that was carried out, covered 107 objects of small sacred architecture, which, in authors understanding include: sculptures of saints, conciliation crosses, roadside crosses, stone roadside chapels, wooden chapels and Marian columns. The aim of this article is to create typology and valorization of places in Wodzislaw area where such monuments occur. The authors awarded points to sacred monuments according to a set criteria, which allowed to create a valorization map. The highest amount of points present places that are centres of religious cult. The biggest intensity of sacral monuments occurrence is noticed in the center of Wodzisław Śląski and in Pszów - the city which attracts many pilgrimages. Chapels, sculptures and roadside crosses are inseparable elements of Wodzisław area landscape. There are plenty of them in every town, near roads, in fields, next to churches, hospitals and graveyards. They carry a message about the past of the region and they symbolize the religiousness of its people.

Słowa kluczowe

PL

architektura sakralna; waloryzacja; zabytki sakralne

EN

church architecture; indexation; religious monument

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 21
• Strony: 103--113
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., ryc., tab., fot.

Twórcy

autor

Pukowiec K.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

autor

Pytel S.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Dąbrowska-Budziło K., 2001: Wartości niematerialne krajobrazu kulturowego. Krajobraz kulturowy – idee, problemy, wyzwania. Wydział Nauk o Ziemi UŚ, Oddział Katowicki Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Sosnowiec: 24-29.
• Dąbrowska-Budziło K., 2002: Treść krajobrazu kulturowego w jego kształtowaniu i ochronie. Treść i krajobraz – określenie pojęć. Zeszyty naukowe. Architektura nr 46. Politechnika Krakowska, Kraków: 63-69.
• Kondracki J., 2009: Geografia regionalna Polski. Wyd. III, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kornecki M., 1993: Sztuka sakralna. Zarząd Jurajskich Parków Krajobrazowych, Kraków.
• Małecki M., 2000: Krzyże Pokutne na Ziemi Wodzisławskiej i Pszczyńskiej. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa.
• Matuszczak J., 1960: Stan badań nad sakralnym budownictwem drewnianym na Górnym Śląsku. Biuletyn 18. Śląski Instytut Naukowy, Katowice.
• Porwoł P., 2002: Tropem figur św. Jana Nepomucena. Muzeum w Wodzisławiu Śląskim, Wodzisław Śląski.
• Porwoł P., 2005: Małe formy architektury sakralnej. Kapliczki – figury – krzyże. Muzeum w Wodzisławiu Śląskim, Wodzisław Śląski.
• Sanocka-Bury M., 2002: Zabytkowe kościoły drewniane w krajobrazie Górnego Śląska. Problemu ochrony i kształtowania krajobrazu Górnego Śląska na tle doświadczeń z innych regionów Polski. Wydział Nauk o Ziemi UŚ. Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Sosnowiec: 87-95.
• Szczęsny K. i inni, 1993: Średniowieczne krzyże pokutne i komemoratywne na Górnym Śląsku [w:] O sztuce Górnego Śląska i przyległych ziem małopolskich. Wydawnictwo Oddziału Górnośląskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Katowice: 41-49.
• Szołtysek M., 2005: Górny Śląsk. Przewodnik po regionie. Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała.
• Thullie Cz., 1965: Zabytki architektoniczne Ziemi Śląskiej na tle rozwoju architektury w Polsce. Wydawnictwo Śląsk, Katowice.