Kościół pw. św. Wawrzyńca w Kochanówce na Warmii. Historia budowlana i architektura w świetle pomiarów inwentaryzacyjnych

• Autorzy: Krawiec Iwona

Identyfikatory

DOI

10.17388/WUT.2022.0004.ARCH

Warianty tytułu

EN

Church of Saint Lawrence in Kochanówka, Warmia. Construction History and Architecture in Light of Survey Measurements

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W lipcu 2021 roku odbyły się studenckie wyjazdowe praktyki inwentaryzacyjne zorganizowane przez Zakład Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W ramach zajęć akademickich wykonane zostały pomiary i rysunki inwentaryzacyjne neogotyckiego kościoła pw. św. Wawrzyńca w Kochanówce. Wieś Kochanówka (niem. Stolzhagen) położona jest około 6 km na południe od Lidzbarka Warmińskiego i założona została przez wójta warmińskiego Henryka Lutra pomiędzy 1333 a 1342 rokiem. Lokacja została zatwierdzona na mocy przywileju lokacyjnego wystawionego przez biskupa Jana Stryprocka 5 lutego 1362 roku. Nad rozlokowaną na schemacie owalnicy zabudową wsi, skupioną wokół owalnego placu ze stawami, góruje majestatyczna, gigantyczna bryła neogotyckiego kościoła. Przez ulokowanie budynku na wzgórzu, wprawia on wrażenie jeszcze potężniejszego, a jego sylwetka dostrzegalna jest z okolicznych wsi i miejscowości. Mierzony przez studentów kościół został wybudowany w 1918 roku na planie wydłużonego prostokąta z węższym prezbiterium zakończonym wielobocznie, zakrystią i kruchtą oraz wysoką, wtopioną w korpus główny, zwieńczoną dachem naczółkowym, wieżą. Chociaż obecny kościół powstał zaledwie 100 lat temu, to pierwsze wzmianki o istnieniu w tym miejscu świątyni pochodzą z 2. połowy XIV wieku a we wnętrzu zachował się szereg zabytkowych elementów wyposażenia z wcześniejszej świątyni, która została rozebrana w 1911 roku. Artykuł stanowi podsumowanie prac, jakie zostały przeprowadzone w ramach studenckiej praktyki inwentaryzacyjnej, a także analizą kontekstu przestrzennego i próbą prześledzenia historii budowlanej kościoła, w tym powodów wybudowania tak masywnej świątyni na terenie niewielkiej warmińskiej wsi.

EN

A student away survey measurement work–study program was organized by the Department of Polish Architecture of the Faculty of Architecture of the Warsaw University of Technology in July of 2021. Measurements and survey drawings of the neo–Gothic Church of Saint Lawrence in Kochanówka were developed as a part of related academic activities. The village of Kochanówka (German: Stolzhagen) is located approximately six kilometers south of Lidzbark Warmiński. It was founded by Henryk Luter, a Warmia village head, between 1333 and 1342. Its charter was confirmed by way of a prerogative of incorporation issued by Bishop Jan Stryprocki on February 5, 1362. The majestic, gigantic mass of the neo–Gothic church towers over an oval–plan village concentrated around an oval square with ponds. By locating the building on a hilltop it seems to be even more commanding and its silhouette is visible from neighboring villages and localities. The church as measured by students was erected in 1918 on an extended rectangular plan with a narrow er polygonal chancel, a sacristy and a porch as well as a tall tower melded into the main mass and covered by a pediment roof. Although the present church was created barely one hundred years ago, the first mention of the existence of a church on this site dates from the second half of the 14th century. Today’s interior still includes several historical elements of an earlier Baroque church that was demolished in 1911. The article sums up work performed within the framework of the student survey measurement work–study program as well as an analysis of the spatial context and attempts at tracing the construction history of the church, including reasons for building such a massive church on the grounds of a small Warmia village.

Słowa kluczowe

PL

Warmia; neogotyk; kościół; architektura ceglana; inwentaryzacja architektoniczna

EN

Warmia; neo-gothic; church; masonry architecture; architectural survey

• Wydawca: Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 5
• Strony: 63--85
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., il., rys., zdj.

Twórcy

autor

Krawiec Iwona

• Politechnika Warszawska, Wydział Architektury

• https://orcid.org/0000-0002-9765-8014

Bibliografia

• ŹRÓDŁA PUBLIKOWANE
• [1] Bilz Catrin, Stolzhagen – Heimat und Erinnerung , „Heimatbrief für den Kreis Heilsberg”, 2000, nr 9, s. 4 –17.
• [2] Boetticher Adolf, Die Bau- und Kunstdenkmaler der Provinz Ostrpreussen, t. IV, Das Ermald, Königsberg 1894, s. 250.
• [3] Bosko Janina, Magdziarz Bronisław ks., Rzempołuch Andrzej, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. t. 1, red. Bronisław Magdziarz, Olsztyn 1999, s. 200.
• [4] Chłosta Jan, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.
• [5] Chodkowski Dariusz, Chodkowska Wiesława, Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca w Kochanówce, Karta Ewidencji Zabytków Architektury i Budownictwa, Olsztyn 1997, https://zabytek.pl/ pl/mapa [dostęp: 21.09.2022].
• [6] Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978, s. 69 –71.
• [7] Dehio Georg, Gall Ernst, Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler – Deutschordenland Preussen, München – Berlin 1952, s. 235.
• [8] Kopiczko Andrzej, Historia Parafii i kościoła w Kochanówce, Olsztyn 2012.
• [9] Jodkowski Marek ks., Budownictwo sakralne Diecezji Warmińskiej w latach 1821–1945, Olsztyn 2011.
• [10] Mielke Robert, Die siedlungen der Heimat, Breslau 1926, s. 64, 68.
• [11] Olczyk Aniela, Sieć parafialna biskupstwa warmińskiego, Lublin 1961, s. 76.
• [12] Rocznik Diecezji Warmińskiej, Olsztyn 1974, s. 229.
• [13] Szeligowska Maria, Szewczyk Jarosław, Dawne wsie i miasteczka o rozplanowaniu koncentrycz- nym w Polsce. Część 1. Diagnoza, „Architecturae et Artibus”, 2019, nr 4, s. 40 –41.
• [14] Zaborski Bogdan, O typowych kształtach wsi w Polsce, Warszawa 1946, mps, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/Content/7051/PDF/GPIM-RM000004_zaborski.pdf [dostęp: 11.11.22].
• ŹRÓDŁA NIEPUBLIKOWANE
• [15] Zbiory Zakładu Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Zbiór Pomiarów: – Inwentaryzacja kościoła pw. św. Wawrzyńca w Kochanówce, 2021, sygn. 3843 –3854.
• [16] Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie: – Acta Visitationis , 7 s. 82; 18 s. 38; 31 s. 109; 41 s. 107; 90 s.12; 61 S. 91; – Codex Diplomaticus Warmiensis , t. II, s. 336 –337, t. III s. 397, 1864.
• [17] Archiwum Państwowe w Olsztynie: – Urząd Konserwatora Zabytków Sztuki i Historii Prowincji Prus Wschodnich, sygn. 42/367/0/-/334.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).