Możliwości pozyskiwania metali ziem rzadkich w Polsce

• Autorzy: Jarosiński A.

Warianty tytułu

EN

The possibilities of the acquisition of rare-earth metals under national conditions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pierwiastki ziem rzadkich zostały zaliczone do grupy 20 krytycznych surowców mineralnych dla gospodarki UE. Można spodziewać się, że popyt na surowce oraz metale ziem rzadkich będzie się zwiększał wraz z rozwojem nowych technologii i produktów high-tech. W przyrodzie pierwiastki ziem rzadkich występują najczęściej w postaci bastnaesytu (Ce,La)FCO3, monacytu (Ce,La,Y)PO4 i ksenotymu (YPO4). Największe zasoby tych pierwiastków występują w Chinach, USA, Australii, Indiach i Rosji. W UE występuje brak źródeł tych surowców. W Polsce potencjalnym źródłem tych metali są surowce wtórne np. fosfogipsy apatytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Perspektywicznym źródłem wtórnym pierwiastków ziem rzadkich wydają się być popioły lotne ze spalania węgla kamiennego. W artykule przedstawiono kryteria podziału metali ziem rzadkich oraz charakterystykę surowców pod kątem ich otrzymywania. Wypowiedziano się na temat możliwości otrzymywania metali ziem rzadkich w warunkach krajowych.

EN

Rare earth metals have been included in the group of 20 critical mineral raw materials for the EU economy. It can be expected that the demand for raw materials and rare earth metals will increase with the development of new technologies and “high-tech” products. In Poland, potential raw material of these metals are secondary materials e.g. apatite phosphogypsum and waste of electric al and electronic equipment (WEEE). In the article, criteria of rare earth metal division, characteristics of raw materials in terms of how they have been obtained are presented. In conclusion, the possibilities of obtaining rare earth metals in domestic conditions is recommended.

Słowa kluczowe

PL

surowce pierwiastków ziem rzadkich; fosfogips apatytowy; popioły lotne; zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (ZSEiE); odzysk

EN

raw materials of rare earth elements; apatite phosphogypsum; waste of electrical and electronic equipment; fly ashes; recovery

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 92
• Strony: 75--88
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Jarosiński A.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

• [1] Całus-Moszko, J. i Białecka, B. 2013. Analiza możliwości pozyskiwania pierwiastków ziem rzadkich z węgli kamiennych i popiołów lotnych z elektrowni. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 29, z. 1, s. 67–80.
• [2] Całus-Moszko, J. i Białecka, B. 2012. Potencjał i zasoby metali ziem rzadkich w świecie oraz w Polsce, Artykuł przeglądowy. Prace Naukowe GIG Górnictwo i Środowisko z. 4, s. 61–72.
• [3] Charewicz, W.,1990 – Pierwiastki ziem rzadkich. Surowce, technologia, zastosowania. Warszawa: WNT.
• [4] Cholewa i in. 2013 – Cholewa, M., Jarosiński, A. i Kulczycka, J. 2013. Możliwości pozyskiwania surowców nieenergetycznych z elektroodpadów w Polsce. Kraków: Wyd. AGH, s. 145–159.
• [5] Emsley, J. 1997. Chemia, przewodnik po pierwiastkach. Warszawa: PWN.
• [6] Góralczyk, S. i Uzunow, E. 2013. The recovery of yttrium and europium compounds from waste materials. Archives of Environmental Protection z. 3, s. 107–114.
• [7] Habashi, F. 1984. The Recovery of the lanthanides from phosphate rock. Department of Mining and Metallurgy, Quebec City.
• [8] Jarosiński, A. 2001. Zasady kompleksowego zagospodarowania złoża wtórnego na przykładzie gospodarczego wykorzystania fosfogipsu apatytowego. Zeszyty Naukowe Inżynieria i technologia chemiczna, Kraków: Wyd. PK.
• [9] Kashiwakura i in. 2013 – Kashiwakura, S., Kumagai, Y., Kubo, H. i Wagastuma, K. 2013. Disssolution of rare earth elements from coal fly ash particles in a dilute H2SO4 solvent. Open Journal of Physical Chemistry z. 3, s. 69–75.
• [10] Kierczak, J. i Chudy, K. 2014. Mineralogical, chemical and leaching characteristics of coal combustion botton ash from power plant located in northern Poland. Polish Journal of Environmental Studies z. 5, s. 1627–1635.
• [11] Kowalczyk, J. i Mazanek C. 1989. Metale ziem rzadkich i ich związki. Warszawa: WNT.
• [12] Kucharski, M. 2010. Recykling metali nieżelaznych. Kraków: Wyd. AGH.
• [13] Kulczycka, J. i Radwanek-Bąk, B. Bezpieczeństwo podaży surowców nieenergetycznych i ich znaczenie w rozwoju gospodarki Unii Europejskiej i Polski [W:] Galwas B.,Wyżnikowski B., red. 2014. Czy kryzys światowych zasobów? Warszawa, PAN, Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”.
• [14] Kozłowski i in. 2013 – Kozłowski, J., Mikłasz, W., Lewandowski, D. i Czyżyk, H, 2013. Nowe technologie oraz nowe konstrukcje maszyn i urządzeń do wzbogacania i metalurgicznego przerobu surowców mineralnych. Analiza jakościowa i ilościowa złomu zespolonego wybranych grup i rodzajów sprzętu elektrycznego i elektronicznego występującego w Polsce. Gliwice: Wyd. Instytut Metali Nieżelaznych, s. 115–125.
• [15] Patent pn. „Sposób utylizacji kineskopów i/lub monitorów oraz odzyskiwania związków itru i europu z luminoforów otrzymanych z usuniętej warstwy luminescencyjnej utylizowanych kineskopów i/lub monitorów”, nr P-200095, 2008.
• [16] Podbiera-Matysik i in. 2012 – Podbiera-Matysik, K., Gorazda, K. i Wzorek, Z. 2012. Kierunki zastosowania i pozyskiwania metali ziem rzadkich. Czasopismo Techniczne z. 1, s. 1–11.
• [17] Radwanek-Bąk, B. 2011. Zasoby kopalin Polski w aspekcie oceny surowców krytycznych Unii Europejskiej. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 27, z. 1, s. 5–19.
• [18] Report on Critical Raw Materials for the UE. Report of the Ad-hoc Working Group on defining critical raw materials. 2014.
• [19] Seredin, V.V. i Dai, S. 2012. Coal deposits as potential alternative sources for lanthanides and yttrium. International Journal of Coal Geology z. 94, s. 67–93.
• [20] Smakowski, T. 2011. Surowce mineralne – krytyczne czy deficytowe dla gospodarki UE i Polski. Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN z. 81, s. 59–68.
• [21] Smakowski i in. 2015 – Smakowski, T., Galos, K. i Lewicka, E. red. 2015. Bilans Gospodarki Surowcami Mineralnymi Polski i Świata 2013, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Państwowy Instytut Geologiczny–Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2015.
• [22] Witkowska-Kmita, B. red. 2015. Surowce krytyczne i strategiczne w Polsce, Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Warszawa.
• [23] Wirth i in. 2005 – Wirth, H., Kulczycka, J., Kowalski, Z., Kijkowska, R., Jarosiński, A. i Pawłowska-Kozińska, D. 2005. Możliwości otrzymywania tlenków metali ziem rzadkich i anhydrytu z fosfogipsu apatytowego. Odzysk – technologie i możliwości. Kraków: Wyd. IGSMiE PAN.
• [24] Wojnarowska i in. 2013 – Wojnarowska, A., Baron, J., Kandefer, S. i Żukowski, W. 2013. Charakterystyka procesu spalania odpadów elektronicznych w reaktorze z pęcherzowym złożem fluidalnym. Przemysł Chemiczny t. 92, z. 6, s. 997–1005.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.