Europejska Autonomia Strategiczna i Europejska Suwerenność Strategiczna (2017-2022). Cz. II

• Autorzy: Żurawski vel Grajewski Przemysław

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0016.0858

Warianty tytułu

EN

European Strategic Autonomy and European Strategic Sovereignty (1917-2022). Part II

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule odniesiono się do najświeższych pomysłów integracyjnych w dziedzinie bezpieczeństwa europejskiego - inicjatywy PESCO z 2017 roku, Europejskiej Autonomii Strategicznej promowanej przez Francję i Europejskiej Suwerenności Strategicznej wysuniętej przez Niemcy. Wskazano motywy działania obu państw oraz ich cele polityczne. Zawarto w nim także wnioski płynące z obu części tekstu, wyjaśniające dlaczego zbudowanie skutecznej europejskiej potęgi, zdolnej do prowadzenia mocarstwowej polityki zagranicznej, wspartej wiarygodną opcją odwołania się do użycia sił zbrojnych o wysokich zdolnościach bojowych, możliwych do spożytkowania w skali strategicznej, jest nieprawdopodobne.

EN

The article refers to the most recent integration ideas in the field of European security - the PESCO initiatives in 2017, the European Strategic Autonomy promoted by France and the European Strategic Sovereignty - by Germany. The author discusses the motifs of both states as well as their political goals. He also presents the conclusions drawn on the basis of the arguments presented in both parts of the article, explaining why it is improbable to built an effective European power, which would be capable of conducting power-state foreign politics with a credible potential to refer to the use of the armed forces that are of high combat capability and possible to use on a strategic scale.

Słowa kluczowe

PL

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa UE; PESCO; Europejska Inicjatywa Interwencyjna; Europejska Autonomia Strategiczna; europejska suwerenność strategiczna

EN

Common Foreign and Security Policy of the European Union; PESCO; European Intervention Initiative; European Strategic Autonomy; European Strategic Sovereignty

• Wydawca: Wojskowy Instytut Wydawniczy
• Czasopismo: Kwartalnik Bellona
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 2
• Strony: 83--128
• Opis fizyczny: Bibliogr. 124 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Żurawski vel Grajewski Przemysław

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000-0002-3427-3141

Bibliografia

• [1] Abott R., France Orders Six More NH90 Helicopters For Troop Transport, „Defence Daily” [online], 1.07.2016, https://www.defensedaily.com/france-orders-six-more-nh90-helicopters-for-troop-transport/international/.
• [2] Airbus Helicopters delivers the first NH90 and the first two HAD-E Tigers to the Spanish Ministry of Defense, Airbus [online], 18.12.2014, https://www.airbushelicopters.com/website/en/press/Airbus%20Helicopters%20delivers%20the%20first%20NH90%20and%20the%20first%20two%20HAD-E%20Tigers%20to%20the%20Spanish%20Ministry%20of%20Defense_1646.html/.
• [3] d’Alançon F., États-Unis : l’unilatéralisme débridé de Donald Trump, La Croix [online], 5.02.2019, https://www.la-croix.com/Monde/Ameriques/Etats-Unis-lunilateralisme-debride-Donald-Trump-2019-02-05-1201000276/.
• [4] Amos J., EU orders next-generation Galileo satellites, BBC News [online], 20.01.2021, https://www.bbc.com/news/science-environment-55742422/.
• [5] Arteaga F. et al., Autonomía estratégica europea e intereses de España, Real Instituto Elcano [online], 2.11.2021, https://www.realinstitutoelcano.org/analisis/autonomia-estrategica-europea-e-intereses-de-espana/.
• [6] AUKUS: UK, US and Australia launch pact to counter China, BBC News [online], 16.09.2021, https://www.bbc.com/news/world-58564837/.
• [7] Battaglia M., Quale autonomia strategica per l’Europa? Ecco la posizione italiana, „Formiche” [online], 3.02.2021, https://formiche.net/2021/02/dibattito-autonomia-strategica-europea/.
• [8] Bret C., France-Russie, des relations passionnelles, Telos [online], 14.01.2020, https://www.telos-eu.com/fr/politique-fran-caise-et-internationale/france-russie-des-relations-passionnelles.html/.
• [9] Bravo Navarro C., Member States Advocate for the Relaunching of the Undeployed EU Battlegroups, Finabel. European Army Interoperability Centre [online], 4.06.2021, https://finabel.org/member-states-advocate-for-the-relaunching-of-the-undeployed-eu-battlegroups/.
• [10] Brzozowski A., Post-Afghanistan, EU defence moves closer towards military coalitions, EURACTIV [online], 2.09.2021, https://www.euractiv.com/section/defence-and-security/news/post-afghanistan-eu-defence-moves-closer-towards-military-coalitions/.
• [11] Budzisz M., Berlin proponuje Waszyngtonowi - będziemy waszym najlepszym sojusznikiem, wPolityce.pl [online], 29.10.2020, https://wpolityce.pl/swiat/524304-niemcy-najlepszym-europejskim-sojusznikiem-usa/.
• [12] Budżet UE: 16 mld euro na program kosmiczny, który ma sprzyjać wiodącej pozycji UE w sektorze kosmicznym po 2020 r., Komisja Europejska [online], 6.06.2018, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/IP_18_4022/.
• [13] Bundeswehra. Nowe helikoptery uziemione, bo brakuje dokumentacji, „Deutsche Welle” [online], 27.11.2019, https://www.dw.com/pl/bundeswehra-nowe-helikoptery-uziemione-bo-brakuje-dokumentacji/a-51442679/.
• [14] Council Conclusions on Security and Defence, Brussels, 17 June 2020, (OR. en), 8910/20, CSDP/PSDC 304, CFSP/PESC 509, COPS 196, POLMIL 74, CIVCOM 93, General Secretariat of the Council, No. prev. doc.: 8792/20, s. 3, Council of the European Union [online], 17.06.2020, https://www.consilium.europa.eu/media/44521/st08910-en20.pdf/.
• [15] Council Decision establishing Permanent Structured Cooperation, (PESCO) and determining the list of Participating Member States, 8 December 2017 (OR. en), 14866/17, CORLX 548, CFSP/PESC 1063, CSDP/PSDC 667, FIN 752, 14866/17 JU/jk, DGC 1C, ss. 14+6, Council of the European Union [online], 8.12.2017, https://www.consilium.europa.eu/media/32000/st14866en17.pdf/.
• [16] Conclusions of the European Council of 19/20 December 2013, European Council, December 20, 2013. Retrieved December 27, 2020.
• [17] Czapiewski T., Szkocka Egzekutywa - nowy model rządu w Zjednoczonym Królestwie, w: Władza wykonawcza w Polsce i Europie, M. Drzonek, A. Wołek (red.), Kraków 2009.
• [18] Delcker J., Europe faces defense spending challenge, Politico [online], 14.12.2017, https://www.politico.eu/article/europe-defense-spending-challenge-new-transatlantic-order/.
• [19] Discours du Président Emmanuel Macron sur la stratégie de défense et de dissuasion devant les stagiaires de la 27ème promotion de l’école de guerre, Elysée [online], 7.02.2020, https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2020/02/07/discours-du-president-emmanuel-macron-sur-la-strategie-de-defense-et-de-dissuasion-devant-les-stagiaires-de-la-27eme-promotion-de-lecole-de-guerre/.
• [20] Doktryna Makrona: rozmowa z prezydentem Francji, Grand Continent [online], 16.11.2020, https://legrandcontinent.eu/pl/2020/11/16/macron . Omówienie: German defense minister: Europe still depends on US for security, „Deutsche Welle” [online], 17.11.2020, https://www.dw.com/en/german-defense-minister-europe-still-depends-on-us-for-security/a-55626599/.
• [21] Dura M., Problemy z serwisowaniem fińskich śmigłowców NH-90, Defence24 [online], 26.01.2015, https://defence24.pl/sily-zbrojne/problemy-z-serwisowaniem-finskich-smiglowcow-nh-90/.
• [22] Dyner A.M., Polityka Rosji wobec Libii, „Biuletyn PISM” 2019, nr 6(1754).
• [23] Eder F., Gehrke L., German defense minister warns Europeans: Don’t detach from NATO, Politico [online], 21.10.2021, https://www.politico.eu/article/germany-defense-minister-annegret-kramp-karrenbauer-eu-nato/.
• [24] Emmott R., EU to aim for rapid deployment force without U.S. help by 2025, document says, Reuters [online], 16.11.2021, https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/eu-aim-rapid-deployment-force-without-us-assets-by-2025-document-says-2021-11-16/.
• [25] Emmanuel Macron warns Europe: NATO is becoming brain-dead, „The Economist” [online], 7.11.2019, https://www.economist.com/europe/2019/11/07/emmanuel-macron-warns-europe-nato-is-becoming-brain-dead/.
• [26] Emmanuel Macron apeluje o stworzenie „europejskiej armii”. „Musimy bronić się przed USA, Rosją i Chinami”, „Wprost” [online], 6.11.2018, https://www.wprost.pl/polityka/10166467/emmanuel-macron-apeluje-o-stworzenie-europejskiej-armii-musimy-bronic-sie-przed-usa-rosja-i-chinami.html/.
• [27] EU Naval Force - Somalia Operation ATALANTA, https://eunavfor.eu/.
• [28] EUNAVFOR MED. Operation IRINI, https://www.operationirini.eu/.
• [29] European Union Force in BiH. Operation ALTHEA, https://euforbih.org/.
• [30] European Union Training Mission in Central African Republic, https://eeas.europa.eu/csdp-missions-operations/eutm-rca_en/.
• [31] European Council meeting (22 and 23 June 2017) – Conclusions, 23 June 2017 (OR. en) EUCO 8/17 CO EUR 8 CONCL 3, s. 1-5, European Council [online], 23.06.2017, https://www.consilium.europa.eu/media/23985/22-23-euco-final-conclusions/.
• [32] EUTM Mali (EU Training Mission Mali), https://eutmmali.eu/#our-community/.
• [33] EU seeks rapid response military force, two decades after first try, EURACTIV [online], 6.05.2021, https://www.euractiv.com/section/defence-and-security/news/eu-seeks-rapid-response-military-force-two-decades-after-first-try/.
• [34] EUTM Somalia, https://www.eutm-somalia.eu/.
• [35] Falling Orders Forcing Airbus To Reduce A400M Aircraft Production Rate, Defense World [online] 31.07.2017, https://www.defenseworld.net/news/20095/Falling_Orders_Forcing_Airbus_To_Reduce_A400M_Aircraft_Production_Rate#.YcOw1WjMKM8/.
• [36] Fiszer M., Gruszczyński J., NHIndustries NH90, „Lotnictwo Aviation International” 2017, nr 12.
• [37] Fleming S. et al., Berlin and Paris propose reset for EU relations with Moscow, „Financial Times” [online], 23.06.2021, https://www.ft.com/content/03528026-8fa1-4910-ab26-41cd26404439?shareType=nongift/.
• [38] Francja i Turcja na kursie kolizyjnym. Powód: Libia, Defence24 [online], 26.06.2020, https://www.defence24.pl/francja-i-turcja-na-kursie-kolizyjnym-powod-libia/.
• [39] Francja i Włochy niszczą „ducha Schengen”, EURACTIV [online], 27.07.2011, https://www.euractiv.pl/section/polityka-wewnetrzna-ue/news/francja-i-wlochy-niszcza-ducha-schengen/.
• [40] Francja za wstrzymaniem budowy Nord Stream 2, „Deutsche Welle” [online], 1.02.2021, https://www.dw.com/pl/francja-za-wstrzymaniem-budowy-nord-stream-2/a-56404371/.
• [41] France’s Macron pushes for ‘true European army’, BBC News [online], 6.11.2018, https://www.bbc.com/news/world-europe-46108633/.
• [42] Giegerich B., Wallace W., Not Such a Soft Power: the External Deployment of European Forces, „Survival” 2004 vol. 46, no. 2.
• [43] Germany not happy with NH90 helicopter, UPI, Defense News [online], 25.02.2010, https://www.upi.com/Defense-News/2010/02/25/Germany-not-happy-with-NH90-helicopter/28161267127259/.
• [44] Gotkowska J., Europejska Inicjatywa Interwencyjna, czyli francuski pomysł na obronę Europy, Klub Jagielloński [online], 30.12.2019, https://klubjagiellonski.pl/2019/12/30/europejska-inicjatywa-interwencyjna-czyli-francuski-pomysl-na-obrone-europy/.
• [45] Gotkowska J., Europejska autonomia strategiczna czy europejski filar w NATO? Niemcy wobec inicjatyw Macrona, Komentarze OSW nr 320, 21.02.2020.
• [46] Gotkowska J., The EU’s security and defence policy: in search of a compass, OSW Commentary nr 408, 17.09.2021.
• [47] GOVSATCOM, European Union Agency for the Space Programme, EUSPA [online], 23.05.2021, https://www.euspa.europa.eu/european-space/govsatcom/.
• [48] Grabiański R., Rakieta Vega wysłała na orbitę satelity wojskowe dla Francji, „Urania. Postępy Astronomii” [online], 25.11.2021, https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/rakieta-vega-wyslala-na-orbite-satelity-wojskowe-dla-francji/.
• [49] Grosse T.G., O polityczności dwupoziomowego systemu politycznego w Europie, w: Multilevel governance w Unii Europejskiej, J. Ruszkowski, L. Wojnicz (red.), Szczecin–Warszawa 2013.
• [50] Herszenhorn D.M., Barigazzi J., EU leaders take hard line on Russia, rebuking Merkel and Macron, Poland and the Baltics lead effort to thwart German-French initiative, Politico [online], 24.06.2021, https://www.politico.eu/article/eu-unity-on-russia-collapses-after-german-french-proposal-for-outreach-to-vladimir-putin/.
• [51] Herszenhorn D.M. et al., German-French overture to Putin splits EU, Politico [online], 24.06.2021, https://www.politico.eu/article/germany-france-european-council-eu-russia-summit-sanctions/.
• [52] Herszenhorn D.M., Barigazzi J., EU leaders take hard line on Russia, rebuking Merkel and Macron, Poland and the Baltics lead effort to thwart German-French initiative, Politico [online], 24.06.2021, https://www.politico.eu/article/eu-unity-on-russia-collapses-after-german-french-proposal-for-outreach-to-vladimir-putin/.
• [53] Herzog R., Czy w Unii Niemcy są jeszcze demokracją parlamentarną?, „Międzynarodowy Przegląd Polityczny” 2007, nr 2(18).
• [54] Initiative pour l’Europe - Discours d’Emmanuel Macron pour une Europe souveraine, unie, démocratique, Elysée [online], 26.09.2017, https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2017/09/26/initiative-pour-l-europe-discours-d-emmanuel-macron-pour-une-europe-souveraine-unie-democratique/.
• [55] Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty, Treaty between the United States of America and the Union of Soviet Socialist Republics on the Elimination of Their Intermediate-Range and Shorter-Range Missiles, Arms Control Association [online], www.armscontrol.org/documents/inf/.
• [56] Intervention du Président Emmanuel Macron dans le cadre de l’édition spéciale de la Conférence sur la sécurité de Munich 2021, Elysée [online], 19.02.2021, https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2021/02/19/intervention-du-president-emmanuel-macron-dans-le-cadre-de-ledition-speciale-de-la-conference-sur-la-securite-de-munich-2021/.
• [57] Interview du Président Emmanuel Macron à la revue Le Grand Continent, 12 novembre 2020, s. 8, Ministère de l’Europe et des Affaires Étrangères, France Diplomatie [online], 12.11.2020, https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/politique-etran-gere-de-la-france/actualites-et-evenements/2020/article/interview-du-president-emmanuel-macron-a-la-revue-le-grand-continent/.
• [58] Janośet K. et al., Polityka zagraniczna i polityka bezpieczeństwa w Umowie koalicyjnej SPD-Sojusz 90/Zieloni-FDP: „Odważyć się na więcej postępu. Sojusz na rzecz wolności, sprawiedliwości i zrównoważonego rozwoju”, „Ekspertyzy Instytutu Zachodniego” 2021, nr 12.
• [59] Keukeleire S., MacNaughtan J., The Foreign Policy of the European Union, London 2008.
• [60] Komitet Wojskowy UE - szefowie sztabów generalnych [online], 19.05.2021, https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/fac/2021/05/19/.
• [61] Kramp-Karrenbauer A., Europe still needs America, Politico [online], 2.11.2020, https://www.politico.eu/article/europe-still-needs-america/.
• [62] Kuczyński G., Wojna domowa w Libii: polityka i cele Rosji, Warsaw Institute [online], 30.04.2019, https://warsawinstitute.org/pl/wojna-domowa-w-libii-polityka-cele-rosji/.
• [63] Küfner M., Minister obrony gra Amerykanom marsza, ale nikt nie słucha. Opinia, „Deutsche Welle” [online], 30.10.2020, https://www.dw.com/pl/minister-obrony-gra-amerykanom-marsza-ale-nikt-nie-s%C5%82ucha-opinia/a-55452701/.
• [64] Kuska K., Pacholski Ł., Więcej NH90 dla Hiszpanii. Aktualności wojskowe, „Lotnictwo” 2019, nr 3.
• [65] Lasoń M., Udział Polski w operacjach wojskowych Unii Europejskiej na przykładzie misji w Demokratycznej Republice Konga i w Republice Czadu, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2008, nr 4.
• [66] Laïdi Z., Macron’s veto linked to a fundamental EU problem, „Financial Times” [online], 28.10.2019, https://www.ft.com/content/c5cb9b0c-f649-11e9-9ef3-eca8fc8f2d65/.
• [67] Liberti F., Defence spending in Europe: Can we do better without spending more?, „Notre Europe” [online], Policy Paper 46, s. 15–16, https://institutdelors.eu/wp-content/uploads/2018/01/policy46_fliberti_en.pdf/.
• [68] Łagowski B., Filozofia polityczna Maurycego Mochnackiego, Kraków 1981.
• [69] Macron calls for ‘true European army’ to defend against Russia, US, China, EURACTIV [online], 7.11.2018, https://www.euractiv.com/section/defence-and-security/news/macron-calls-for-european-army-to-defend-against-russia-us-china/.
• [70] Makulski C., Ucieczka od Schengen, „Gazeta Polska Codziennie” nr 95(190), 23.04.2012.
• [71] 23 Member States sign new military mobility programme, European Defence Agency [online], 14.05.2019, https://eda.europa.eu/news-and-events/news/2019/05/14/22-member-states-sign-new-military-mobility-programme/.
• [72] Maślanka Ł., Rozpoznanie walką: autonomia strategiczna UE w polityce Francji, „Biuletyn PISM” 2021, nr 61(2259).
• [73] Maślanka Ł., Strategiczna cierpliwość: interesy Francji i dialog z Rosją, „Biuletyn PISM” 2021, nr 209(2407).
• [74] Mehr Fortschritt wagen – Bündnis für Freiheit, Gerechtigkeit und Nachhaltigkeit. Koalitionsvertrag 2021–2025 zwischen der Sozialdemokratischen Partei Deutschlands (SPD), BÜNDNIS 90 / DIE GRÜNEN und den Freien Demokraten (FDP), Berlin 24.11.2021, s. 143, wersja HTML pliku, (https://www.spd.de/fileadmin/Dokumente/Koalitionsvertrag/Koalitionsvertrag_2021-2025.pdf/.
• [75] Merkel: Niemcy nie spełnią wymogu 2 procent PKB na obronę przed 2025 rokiem, „Dziennik Gazeta Prawna” [online], 15.06.2018, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1138859,wymog-2-procent-pkb-na-obronnosc-jakie-kraje-spelniaja.html/.
• [76] Metcalfe L., Proces koordynacji w poszczególnych państwach Unii Europejskiej (wybrane przykłady), w: Narodowa koordynacja polityk wspólnotowych w Unii Europejskiej, M. Łabędzka (red.), Łódź 1998.
• [77] Muczyński R., Satelity rozpoznania radioelektronicznego CERES wyniesione, MILMAG. The Military Magazine [online], 17.11.2021, https://milmag.pl/francja-satelity-rozpoznania-radioelektronicznego-ceres-wyniesione/.
• [78] Niemcy nie będą w stanie wydawać 1,5 proc. PKB na armię?, „Rzeczpospolita” [online], 4.02.2019, https://www.rp.pl/polityka/art9464671-niemcy-nie-beda-w-stanie-wydawac-1-5-proc-pkb-na-/.
• [79] Pawlak A., Niemcy: Minister finansów nie chce zwiększyć wydatków na obronę, „Deutsche Welle” [online], 20.05.2018, https://www.dw.com/pl/niemcy-minister-finans%C3%B3w-nie-chce-zwi%C4%99kszy%C4%87-wydatk%C3%B3w-na-obron%C4%99/a-43860204/.
• [80] Pierwszy kraj Unii przywrócił kontrole na granicach, Dziennik.pl [online], 1.07.2011, wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/343743-dunski-parlament-zatwierdzil-kontrole-celna-na-granicy.html/.
• [81] Piotrowski M., AUKUS - wzmocnienie współpracy obronnej Australii, Wielkiej Brytanii i USA, „Komentarz PISM” 2021, nr 73.
• [82] Portugalia zrezygnowała z NH90. Lotnictwo wojskowe, Altair. Agencja Lotnicza [online], 3.07.2012, https://archive.is/clS-Sz#selection-613.0-623.10/.
• [83] Przewodniczący Jean-Claude Juncker. Orędzie o stanie Unii 2017, Przemówienie z 13 września 2017 r., Bruksela, Komisja Europejska [online], https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/SPEECH_17_3165/.
• [84] Présentation de la Présidence française du Conseil de l’Union européenne, Élysée [online], 9.12.2021, https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2021/12/09/presentation-de-la-presidence-francaise-du-conseil-de-lunion-europeenne/.
• [85] Rada do Spraw Zagranicznych (obrona), Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej [online], 6.05.2021, https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/fac/2021/05/06/.
• [86] Rada do Spraw Zagranicznych (obrona), 16 listopada 2021, Wyniki obrad, Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej [online], 16.11.2021, https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/fac/2021/11/16/.
• [87] Realizacja wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony - sprawozdanie roczne za 2020 r., Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 20 stycznia 2021 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony - sprawozdanie roczne za 2020 r., 20 stycznia 2021 r., (2020/2207(INI)), (2021/C 456/08), P9_TA(2021)0013. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 456/82 PL 10.11.2021.
• [88] Rettman A., Why won’t EU forces fight together, von der Leyen asks?, „EU Observer” [online], 16. 09.2021, https://euobserver.com/world/152933/.
• [89] Rodkiewicz W., Rosja wobec Libii: gra na chaosie, Ośrodek Studiów Wschodnich [online], 10.04.2019, https://www.osw.
• waw.pl/pl/publikacje/analizy/2019-04-10/rosja-wobec-libii-gra-na-chaosie/.
• [90] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/696 z dnia 28 kwietnia 2021 r. ustanawiające Unijny program kosmiczny i Agencję Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego oraz uchylające rozporządzenia (UE) nr 912/2010, (UE) nr 1285/2013 i (UE) nr 377/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, PL, 12.5.2021, L 170/69-148.
• [91] Sabak J., Niemieckie śmigłowce NH90 nie mogą wspierać NATO, Defence24 [online], 29.10.2014, https://defence24.pl/sily-zbrojne/niemieckie-smiglowce-nh90-nie-moga-wspierac-nato/.
• [92] Schake K., The United States, ESDP and Constructive Duplication, w: Defending Europe: the EU, NATO and the quest for European autonomy, J. Howorth, J.T.S. Keller (red.), Palgrave 2003.
• [93] Shared Vision, Common Action: A Stronger Europe. A Global Strategy for the European Union’s Foreign and Security Policy, June 2016.
• [94] Siebold S., Emmott R., Baczynska G., France and Germany drop Russia summit plan after EU’s east objects, Reuters [online], 25.06.2021, https://www.reuters.com/world/europe/france-germany-drop-plans-russia-summit-after-eu-out-cry-2021-06-25/.
• [95] Siroën J.-M., La guerre commerciale entre les États-Unis et la Chine. Le multilatéralisme dans une impasse, „Annuaire Français de Relations Internationales” 2020, vol. XXI.
• [96] Skorodowane holenderskie NH90. Lotnictwo wojskowe, Altair. Agencja Lotnicza [online], 30.06.2014, https://www.altair.com.pl/news/view?news_id=13807/.
• [97] Smolar P., Paris G., L’alliance des démocraties en filigrane de la tournée européenne de Joe Biden, „Le Monde” [online], 9.06.2021, https://www.lemonde.fr/international/article/2021/06/09/l-alliance-des-democraties-en-filigrane-de-la-tournee-europeenne-de-joe-biden_6083445_3210.html/.
• [98] Stańko K., Francja: Macron i Putin rozmawiali o sytuacji w Libii i na Ukrainie, „Dziennik. Gazeta Prawna” [online], 26.06.2020, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1484611,francja-macron-i-putin-rozmawiali-o-sytuacji-w-libii-i-na-ukrainie.html/.
• [99] Soyuz Flight VS26, Arianespace, Ariane Group [online], 4.12.2021, https://www.arianespace.com/mission/soyuz-flight-vs26/.
• [100] Speech by Federal Minister of Defense Annegret Kramp-Karrenbauer on the occasion of the presentation of the Steuben Schurz Media Award on October 23, 2020 in Frankfurt/Main, Bundesministerium der Verteidigung, [online], https://nato.diplo.de/blob/2409698/75266e6a100b6e35895f431c3ae66c6d/20201023-rede-akk-medienpreis-data.pdf/.
• [101] Statement by Commissioner Malström on the compliance of Italian and French measures with the Schengen acquis,
• Brussels 25 July 2011, MEMO/11/538, European Commision [online], 25.07.2011, http://europa.eu/rapid/pressRe-
• leasesAction.do?reference=MEMO/11/538&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en/.
• [102] Szopa M., Porozumienie ws. europejskiego myśliwca FCAS, Defence24 [online], 17.05.2021, https://defence24.pl/technologie/porozumienie-ws-europejskiego-mysliwca-fcas/.
• [103] Szopa M., Wzrośnie mobilność europejskich sił zbrojnych, Defence24 [online], 16.05.2019, https://defence24.pl/geopolityka/wzrosnie-mobilnosc-europejskich-sil-zbrojnych/.
• [104] Terlikowski M., Szukając kierunku: Kompas Strategiczny UE, PISM Policy Papers nr 9(195), 2021.
• [105] The Military Balance, London 2021.
• [106] The Macron Doctrine, „Groupe d’études géopolitiques” [online], 16.11.2020, https://geopolitique.eu/en/2020/11/16/the-macron-doctrine/.
• [107] Therrien A., AUKUS: France pulls out of UK defence talks amid row, BBC News [online], 20.09.2021, https://www.bbc.com/news/uk-58620220/.
• [108] The Scottish Government/Riaghaltas na h-Alba, http://www.scotland.gov.uk/Home#slide/.
• [109] Tovey A., Airbus could ask for bail-out on troubled A400M military plane, „The Telegraph”, 22.02.2017, https://www.telegraph.co.uk/business/2017/02/22/airbus-flies-yet-trouble-a400m-military-plane/.
• [110] Tracher A., France and Transatlantic Relations, w: The Future of Transatlantic Relations: Perceptions, Policy and Practice, A.M. Dorman, J.P. Kaufman (red.), Standford 2011.
• [111] UE zamawia satelity Galileo nowej generacji, Geoforum.pl [online], 27.01.2021, https://geoforum.pl/news/30322/ue-za-mawia-satelity-galileo-nowej-generacji/.
• [112] Unia Europejska wysłałaby sygnał słabości. Beata Płomecka o sprzeciwie liderów UE na szczyt z Putinem, Polskie Radio24.pl [online], 26.06.2021, https://polskieradio24.pl/7/473/Artykul/2762764,Unia-Europejska-wyslalaby-sygnal-slabosci-Beata-Plomecka-o-sprzeciwie-liderow-UE-na-szczyt-z-Putinem/.
• [113] VV20: Arianespace’s Vega launcher successfully orbits three CERES satellites, Arianespace, Ariane Group [online], 16.11.2021, https://www.arianespace.com/press-release/vv20-arianespaces-vega-launcher-successfully-orbits-three-ceres-satellites/.
• [114] Wnukowski D., Wąsiński M., EU-China Comprehensive Agreement on Investment: Political and Economic Implications for the European Union, Warszawa 2021.
• [115] Wspólna wizja, wspólne działanie: Silniejsza Europa. Globalna strategia na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Europejska Służba Działań Zewnętrznych, Urząd Publikacji, 2016.
• [116] Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczący Planu działania na rzecz mobilności wojskowej, Komisja Europejska, Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, Bruksela, 28.03.2018 r., JOIN(2018) 5 final [online], 28.03.2018, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018JC0005&from=EN/.
• [117] Wywiad E. Macrona z 16 listopada 2020 r.: The Macron Doctrine, „Groupe d’études géopolitiques” [online], 16.11.2020, https://geopolitique.eu/en/2020/11/16/the-macron-doctrine/.
• [118] „Zimna wojna” w NATO o Libię, Defence24 [online], 8.07.2020, https://www.defence24.pl/libia-zimna-wojna-wewnatrz-nato/.
• [119] Żurawski vel Grajewski P., Bezpieczeństwo międzynarodowe. Wymiar militarny, Warszawa 2012.
• [120] Żurawski vel Grajewski P., Bilans udziału Polski w wojnie afgańskiej, TVP Info [online], 2.09.2021, https://www.tvp.info/55664543/przemyslaw-zurawski-vel-grajewski-bilans-udzialu-polski-w-wojnie-afganskiej/.
• [121] Żurawski vel Grajewski P., Czy Unia Europejska może/powinna mieć spójną politykę wobec USA?, w: Polska w grze międzynarodowej. Geopolityka i sprawy wewnętrzne, J. Kloczkowski (red.), Kraków 2010.
• [122] Żurawski vel Grajewski P., Granice zewnętrzne Unii Europejskiej - stan prawny, stan rzeczywisty, stan wyobrażony. Natura i status granic zewnętrznych UE w wymiarze metapolitycznym i ich ewolucja, w: Unia Europejska w poszukiwaniu swoich granic, M. Trojanowska-Strzęboszewska (red.), Warszawa 2017.
• [123] Żurawski vel Grajewski P., Polityka Unii Europejskiej wobec Rosji a interesy Polski 1991-2004, Kraków-Warszawa 2008.
• [124] Żurawski vel Grajewski P., Transport lotniczy i system satelitarny. Brakujące ogniwa sił interwencyjnych a polityczne interesy Polski, „Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej” 2004, nr 11.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).