Zmiany klimatu Polski w pracach polskich klimatologów

• Autorzy: Kaszewski B. M.

Warianty tytułu

EN

The Changes of Climate in Poland in the Papers of Polish Climatologists

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W opracowaniu przedstawiono aktualny stan badań dotyczących zmian klimatu na obszarze Polski, na podstawie polskiej literatury klimatologicznej w ujęciu historycznym. Badaniami objęto głównie prace zawierające analizę długich serii danych pomiarowych poszczególnych elementów klimatycznych. Określono, które charakterystyki poszczególnych elementów klimatu wykazują istotne zmiany w dłuższym czasie i na jakim obszarze Polski, a także zwrócono uwagę na próby określenia przyczyn tych zmian. Przedstawiono poglądy dotyczące przyczyn współczesnych zmian warunków klimatycznych w Polsce, w tym w szczególności na ile obserwowane zmiany klimatyczne są spowodowane czynnikami naturalnymi, a w jakim stopniu działalnością człowieka. Omówiono problemy związane z badaniami współczesnych zmian i wahań klimatu.

EN

The elaboration presents the current state of research on climate change in the area of Poland based on Polish dermatological papers in historical perspective. The elaboration was focused on works which included an analysis of long data series measuring the different elements of the climate. It was determined which characteristics of particular climate elements show significant changes in the long term and in what area Polish and also attention was drawn to the attempts of explaining the causes of these changes. The views about the causes of contemporary climate changes in Poland were presented, including in particular the views on to what extent the observed climate changes are caused by natural factors and by human activity. The problems associated with the research of contemporary climate changes and fluctuations were discussed.

Słowa kluczowe

PL

zmiana klimatu; Polska; model klimatyczny; efekt cieplarniany; współczesne ocieplenie

EN

climate change; Poland; climate model; greenhouse effect; global warming

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2015
• Tom: Z. 3-4
• Strony: 217--235
• Opis fizyczny: Bibliogr. 149 poz.

Twórcy

autor

Kaszewski B. M.

• Zakład Meteorologii i Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS

Bibliografia

• 1.Bednarz Z., 1996, June-July temperature variation for the Babia Góra National Park, Southern Poland, for the period 1650-1910. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 102, 523-529.
• 2.Bednarz Z., Niedźwiedź T., Obrębska-Starkel B., Olecki Z., Trepińska J., 1993, Zmiany klimatu w Polsce południowej. [w:] K. Kożuchowski (red.) Globalne ocieplenie a współczesne zmiany klimatyczne w Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji, Szczecin, 31 maja-1 czerwca 1993, 263-275.
• 3.Bielec-Bąkowska Z., Piotrowicz K., 2013, Temperatury ekstremalne w Polsce w latach 1951-2006. Prace Geograficzne, 132, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Kraków, 59-98.
• 4.Biernacik D., Filipiak J., Miętus M., Wójcik R., 2010, Zmienność warunków klimatycznych w Polsce po roku 1951. Rezultaty projektu KLIMAT.[w:] E. Bednorz i L. Kolendowicz (red.) Klimat Polski na tle klimatu Europy. Zmiany i konsekwencje. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 9-21.
• 5.Bis K., 1993, Przewidywane zmiany klimatyczne i ich ekonomiczne konsekwencje dla rolnictwa polskiego. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Sesja Naukowa, 38 (279), I, 187-199.
• 6.Bokwa A., Limanówka D., Wibig J., 2001, Pre-instrumental weather observations in Poland in the 16th and 17th centuries. [w:] History and Climate. Memories of the Future? Jones P. D., Jones P. D., Ogilvie A. E. J., Davies T. D., Briffa K. R. (red.), Kluwer Academic/Plenum Publishers, Dordrecht-Boston-London, 9-27.
• 7.Boryczka J., 1984, Model deterministyczno-stochastyczny wielookresowych zmian klimatu. Rozprawy UW, Nr 234, Warszawa.
• 8.Boryczka J.,1993, Naturalne i antropogeniczne zmiany klimatu Ziemi w XVII-XXI wieku. UW, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
• 9.Boryczka J.,1998, Zmiany klimatu Ziemi. Wyd. Akad. DIALOG, Warszawa.
• 10.Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Kicińska B., Żmudzka E., 1992, Atlas współzależności elementów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, t. 8, Zmiany wiekowe klimatu Polski. Wyd. UW, Warszawa.
• 11.Boryczka J., Boryczka M., 2000, Zmiany klimatu Polski w XVIII-XXI wieku. Acta UNC Toruń, Nauki Mat. Przyrod., 106, Geografia 31, 65-89.
• 12.Boryczka J., Stopa-Boryczka M., 2014, Atlas współzależności elementów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, t. 31-32, Modele empiryczne przestrzennych i czasowych zmian klimatu Europy z wyodrębnieniem Polski (ważniejsze wyniki badań), Wyd. UW, Warszawa.
• 13.Boryczka J., Wicik B., 1983, Holoceńskie cykle klimatu w środkowej Polsce na podstawie statystycznej analizy osadów jeziornych. Prz. Geof., 28, 3-4, 291-302.
• 14.Bryś K., Bryś T., 2010, Reconstruction of the 217-year (1791-2007) Wrocław air temperature and precipitation series. Bulletin of Geography, Physical Geography Series, 3, 121-171.
• 15.Bujak F., 1932, Kronika klęsk elementarnych w Polsce i krajach sąsiednich w latach 1450-1586. Instytut Wspierania Polskiej Twórczości Naukowej, Lwów.
• 16.Cebulska M., Twardosz R., Cichocki J., 2007, Zmiany rocznych sum opadów atmosferycznych w dorzeczu górnej Wisły w latach 1881-2030. [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych. IGiGP UJ, Kraków, 383-390.
• 17.Climate Change, 2007, The Fourth Assessment Report (AR4) of the Intergovernment Panel on Climate Change.
• 18.Czarnecka M., Nidzgorska-Lencewicz J., 2012, Wieloletnia zmienność sezonowych opadów w Polsce. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 12, 2 (38), 45-60.
• 19.Degirmendžić J., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2002, Uwarunkowania cyrkulacyjne zmienności temperatury powietrza w Polsce w okresie 1951-2000. Prz. Geof., 47, 1, 293-298.
• 20.Degirmendžić J., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2004, Changes of air temperature and precipitation in Poland in the period 1951-2000 and their relationship to atmospheric circulation. Int. Journal of Climatology. 24, 3, 291-310.
• 21.Dunin-Wąsowicz T., 1974, Zmiany w topografii osadnictwa wielkich dolin na niżu środkowo-europejskim w XIII w. Wrocław.
• 22.Dymerska A., Grabowska K., 2014, Prognozowanie plonów łubinu żółtego w zależności od wybranych scenariuszy zmian klimatu. Acta Agrophysica, Monografie, 2.
• 23.Farat R., 1993, Susze w latach 1951-1990 w Polsce Zachodniej – oscylacje czy zmiany klimatyczne. [w:] K. Kożuchowski (red.), Globalne ocieplenie a współczesne zmiany klimatyczne w Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji, Szczecin, 31 maja-1 czerwca 1993, 145-158.
• 24.Filipiak.J., 2011, Długookresowa zmienność opadów atmosferycznych w Gdańsku w okresie 1880-2008. Prace i Studia Geograficzne, UW, 47, 119-128.
• 25.Fortuniak K., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Trendy i okresowość zmian temperatury powietrza w Polsce w drugiej połowie XX wieku. Prz. Geof., 46, 4, 283-303.
• 26.Girguś R., Strupczewski W., 1965, Wyjątki ze źródeł historycznych o nadzwyczajnych zjawiskach hydrologiczno-meteorologicznych na ziemiach Polskich w wiekach od X do XVI. WKiŁ, Warszawa.
• 27.Giriatowicz J. P., Kożuchowski K., 1993, Tendencje i cykliczne wahania wskaźników zlodzenia i temperatury powietrza przy polskim wybrzeżu Bałtyku. [w:] K. Kożuchowski (red.), Globalne ocieplenie a współczesne zmiany klimatyczne w Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji, Szczecin, 31 maja-1 czerwca 1993, 190-204.
• 28.Głowicki B., 1998, Wieloletnia seria pomiarów temperatury powietrza na Śnieżce. [w:] Geoekologiczne Problemy Karkonoszy, 1, Wyd. Acarus, Poznań.
• 29.Gorczyński W., 1915, O zmianach długoletnich temperatury powietrza w Polsce i w Eurazyi. Sprawozd. z posiedzeń Tow. Nauk. Warszawskiego, Rok VIII, 2, Warszawa.
• 30.Gosiewski K., 2009, Antropogeniczne globalne ocieplenie w świetle wiedzy. Przemysł Chemiczny, 88, 8, 898-906.
• 31.Górski T., Deputat T., Górska K., Marcinkowska I., Spoz-Pać W., 1997, Rozkłady statystyczne plonów głównych roślin uprawnych dla stanu aktualnego i dwóch scenariuszy klimatycznych. IUNG, Project Report.
• 32.Górski T., Marciniak K., 1992, Temperatura powietrza w Puławach w ciągu lat 1871-1990. I, Średnia temperatura miesięczna. Pam. Puławski, Prace IUNG, 100, 7-26.
• 33.Gumiński R., 1949, 35-letnie „okresy” wahań klimatycznych Brücknera w świetle klimatologii dzisiejszej. Wiad. Służby Hydr. i Met., I, 4, 51-63.
• 34.Harasimiuk K., 2012, Dzieje Instytutu Geograficznego w Uniwersytecie Lwowskim w latach 1883-1939. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, 446.
• 35.Hess M., 1968, Próba rekonstrukcji klimatu na terenie Polski Południowej. Folia Quaternaria, 29, 21-39, Kraków.
• 36.Hohendorf E., 1970, Zmienność opadów atmosferycznych w ostatnim stuleciu w Bydgoszczy 1861-1960. Prace i Studia Kom. Gosp. Wod. i Surow., 10, 221-237.
• 37.IMGW-PIB, 2012, KLIMAT. Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo (zmiany, skutki i sposoby ich ograniczania, wnioski dla nauki, praktyki inżynierskiej i planowania gospodarczego. Raport końcowy, Warszawa.
• 38.Jaczewski A., Brzózka B., Wibig J., 2014, Comparison of temperature indices for three IPCC SRES scenarios based on RegCM simulations for Poland in 2011-2030 period. Meteorologische Zeitschrift, 24, 1, 99-106.
• 39.Jaworowski Z., 2006, Czy lodowce mówią prawdę o CO2 w atmosferze. Prz. Geof., 51, 1, 25-33.
• 40.Jędruszkiewicz J., 2010, Projekcje zmian warunków termicznych dla Polski na lata 2012-2050 na podstawie regionalnych modeli klimatu.[w:] E. Bednorz i L. Kolendowicz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Zmiany i konsekwencje. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 65-77.
• 41.Jokiel P., Kożuchowski K., 1989, Zmiany wybranych charakterystyk hydroklimatycznych Polski w bieżącym stuleciu. Dokumentacja Geograficzna, 6.
• 42.Kaczka R. J., 2004, Dendrochronologiczny zapis zmian klimatu Tatr od schyłku Małej Epoki Lodowej (na przykładzie Doliny Gąsienicowej). [w:] A. Kotarba (red.), Rola Małej Epoki Lodowej w przekształcaniu środowiska przyrodniczego Tatr. Prace Geograficzne, 197, 89-113.
• 43.Kaczorowska Z., 1962, Opady w Polsce w przekroju wieloletnim: tendencje, okresowość oraz prawdopodobieństwo wystąpienia niedoboru i nadmiaru opadów. Prace Geograficzne, PAN 33, Wyd. Geologiczne.
• 44.Kaszewski B. M., 2006, Próba oceny zmian klimatu na Lubelszczyźnie w drugiej połowie XX wieku. [w:] J. Trepińska i Z. Olecki (red.), Klimatyczne aspekty środowiska geograficznego. IGiGP UJ, 127-138.
• 45.Kaszewski B. M., 2008, Warunki klimatyczne Lubelszczyzny. Wyd. UMCS. Lublin, ss. 60.
• 46.Kornatowska B., Smogorzewska M., 2010, Zmiany klimatu a ekosystemy leśne: aktualna polityka klimatyczna. Leśne Prace Badawcze, 71, 4, 415-421.
• 47.Kosiba A., 1946, Klimat Ziem Śląskich. Katowice-Wrocław, 1948.
• 48.Kosiba A., 1949, Zagadnienie współczesnych oscylacji klimatycznych. Czas. Geogr., 20, 1-4, 31-58.
• 49.Kosiba, A. 1962, Zagadnienia ostatniego ochłodzenia klimatu po 1939 roku. Czas. Geogr., 33, 1, 63-71.
• 50.Kossowska-Cezak U., 2007, Podstawy meteorologii i klimatologii. Wyd. Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa.
• 51.Kossowska-Cezak U., 2010, Występowanie pogody gorącej w Warszawie. Prz. Geof. 55, 205-207.
• 52.Kossowska-Cezak U., 2014, Zmiany wieloletnie średniej dobowej temperatury powietrza w Warszawie ( 1947-2013). Prz. Geof., 59, 127-139.
• 53.Kożuchowski K., 1982, Współczesne tendencje zmian rocznych sum opadów w Polsce (1931-1980). Prz. Geof., 27, 3-4, 251-260.
• 54.Kożuchowski K., (red.), 1990, Materiały do poznania historii klimatu w okresie obserwacji instrumentalnych. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• 55.Kożuchowski K., 1993, Antropogenne oddziaływania na klimat. [w:] K. Kożuchowski (red.), Globalne ocieplenie a współczesne zmiany klimatyczne w Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji, Szczecin, 31 maja-1 czerwca 1993, 19-43.
• 56.Kożuchowski K., 2004, Zmienność opadów atmosferycznych w Polsce w XX i XXI wieku. [w:] K. Kożuchowski (red.), Skala i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce, Łódź, 47-57.
• 57.Kożuchowski K. (red.) 2005, Meteorologia i klimatologia. Wyd. Nauk. PWN.
• 58.Kożuchowski K., 2011, Klimat Polski. Nowe spojrzenie. Wyd. Nauk. PWN.
• 59.Kożuchowski K., Marciniak K., 1986, Fluktuacje kontynentalizmu klimatu Polski na tle warunków cyrkulacyjnych i solarnych. Prz. Geof., 31, 2, 139-152.
• 60.Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Ocieplenie w Polsce: skala i rozkład sezonowy zmian temperatury powietrza w drugiej połowie XX wieku. Prz. Geof., 46, 1-2, 81-90.
• 61.Kożuchowski K., Żmudzka E., 2003, 100-years series of areally averaged temperatures and precipitation totals in Poland. Acta Univ. Wratislaviensis, 2542, Studia Geogr., 75, 116-122.
• 62.Kułak A., 2009, Henryk Arctowski – pionier badań wpływu aktywności Słońca na zmiany pogody i klimatu. Prz. Geof., 54, 1-2, 19-23.
• 63.Kundzewicz Z. W., 2008, Wprowadzenie – globalne ocieplenie klimatu. Kosmos 57, 3-4, 173-182.
• 64.Kundzewicz Z. W., 2012, Zmiany klimatu, ich przyczyny i skutki – możliwości przeciwdziałania i adaptacji. [w:] M. Sobolewski (red.), Polityka klimatyczna, Studia Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, 1 (29), 9-30.
• 65.Kundzewicz Z. W., 2013, Cieplejszy świat. Rzecz o zmianach klimatu. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 66.Kundzewicz Z. W., Kowalczak P., 2008, Zmiany klimatu i ich skutki. Wydawnictwo Kurpisz SA, Poznań, ss. 214.
• 67.Kundzewicz Z. W., Kozyra J., 2011, Ograniczanie wpływu zagrożeń klimatycznych w odniesieniu do rolnictwa i obszarów wiejskich. Polish Journal of Agronomy, 7, 68–81.
• 68.Lambor J., 1954, Stepowienie środkowych obszarów Polski. Prace PIHM, 34.
• 69.Leśny J. (red.), 2010, I Ty masz wpływ na klimat. Wyd. Wielkopolskie Stowarzyszenie Sołtysów.
• 70.Limanówka D., 200l, Rekonstrukcja warunków klimatycznych Krakowa w pierwszej połowie XVI wieku. Materiały Badawcze IMGW, Seria Meteorologia, 33.
• 71.Limanówka D., Biernacik D., Czernecki B., Farat R., Filipiak J., Kasprowicz T., Pyrc R., Urban G., Wójcik R., 2012, Zmiany i zmienność klimatu od połowy XX w. [w:] J. Wibig i E. Jakusik (red.), Warunki klimatyczne i oceanograficzne w Polsce i na Bałtyku Południowym. Spodziewane zmiany i wytyczne do opracowania strategii adaptacyjnych w gospodarce krajowej, 7-33.
• 72.Lipa J. J., 1998, Entomologia stosowana i ochrona roślin w XXI wieku. Wiad. Entomol., 17 Supl., 51-77.
• 73.Liszewska M., Osuch M., 1999, Analiza wyników globalnych modeli klimatu dla Europy Środkowej i Polski. [w:] Zmiany i zmienność klimatu Polski. Ich wpływ na gospodarkę, ekosystemy i człowieka. Ogólnopolska konferencja naukowa, Łódź, 4-6 listopada 1999, 129-141.
• 74.Lityński J., 2006, Dwutlenek węgla a zmiany klimatu. Prz. Geof., 51, 1, 5-23.
• 75.Lorenc H., 2000, Studia nad 220-letnią (1779-1998) serią temperatury powietrza w Warszawie oraz ocena jej wiekowych tendencji. Mat. Bad., Seria, Meteorologia, 31, ss.104.
• 76.Łykowski B., 2007, O naturalnych i antropogenicznych zmianach klimatu. Prz. Nauk. Inż. i Kształt. Środ., 1(35), 85-92.
• 77.Mager P., Kuźnicka-Błaszczyńska M., 1993, Wybrane parametry fal chłodu i ciepła w Poznaniu w latach 1911-1990. [w:] K. Kożuchowski (red.), Globalne ocieplenie a współczesne zmiany klimatyczne w Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji, Szczecin, 31 maja-1 czerwca 1993, 277-288.
• 78.Majorowicz J., Safanda J., Przybylak R., Wójcik G., 2001, Rekonstrukcja zmian temperatury powierzchni gruntu w Polsce w ostatnim 500-leciu na podstawie profili geotermicznych. Prz. Geof., 46, 4, 305-321.
• 79.Majorowicz J., Safanda J., Przybylak R., Wójcik G., 2004, Ground surface temperature history in Poland in the 16th-20th century derived from the inversion of geothermal profiles. Pure and Applied Geophysics, 161, 351-363.
• 80.Malewicz M. H., 1980, Zjawiska przyrodnicze w relacjach dziejopisarzy polskiego średniowiecza. Monografie z dziejów nauki i techniki, 123, Wrocław.
• 81.Marosz M., Wójcik R., Biernacik D., Jakusik E., Pilarski M., Owczarek M., Miętus M., 2011, Zmienność klimatu Polski od połowy XX wieku. Rezultaty projektu KLIMAT. Prace i Studia Geograficzne UW, 47, 51-66.
• 82.Marsz A. A., 2013, Wpływ Oscylacji Północnoatlantyckiej (NAO) na wzrost temperatury powietrza nad Polską w warunkach zmiennych zasobów ciepła w Atlantyku Północnym. Prz. Geof., 58, 3-4, 3-19.
• 83.Maruszczak H., 1988, Zmiany środowiska przyrodniczego kraju w czasach historycznych, [w:] L. Starkel (red.), Przemiany środowiska geograficznego Polski, Wszechnica PAN, Ossolineum, Wrocław, 109-135.
• 84.Maruszczak H., 1991, Tendencje do zmian klimatu w ostatnim tysiącleciu. [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski – środowisko przyrodnicze, PWN, Warszawa, 182-190.
• 85.Merecki R., 1914, Klimatologia ziem polskich. J. Cotty, Warszawa.
• 86.Michalska B., 2009, Variability of air temperature in North Western Poland. [w:] Z. Szwejkowski (red.), Environmental aspects of climate change. Wyd. UW-M, Olsztyn, 2009, 89–107.
• 87.Michalska B., 2011, Tendencje zmian temperatury powietrza w Polsce. Prace i Studia Geograficzne, 47, 67-75.
• 88.Miętus M., 1996, Zmienność temperatury i opadów w rejonie polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego i jej spodziewany przebieg do roku 2030. Materiały Badawcze IMGW, 26, Meteorologia, Gdynia.
• 89.Miętus M., 1998, O rekonstrukcji i homogenizacji wieloletnich serii średniej temperatury ze stacji w Gdańsku-Wrzeszczu 1851-1995. Wiad. IMGW, 21, 41-63.
• 90.Miętus M., Biernacik D., Czernecki B., Filipiak J., Marosz M., Owczarek M., Pilarski M., Wójcik R., 2012, Statystyczno-empiryczne projekcje wybranych elementów klimatu Polski na lata 2011-2030, [w:] Wibig J., Jakusik E. (red.), Warunki klimatyczne i oceanograficzne w Polsce i na Bałtyku Południowym. Spodziewane zmiany i wytyczne do opracowania strategii adaptacyjnych w gospodarce krajowej, 34-3.
• 91.Morawska-Horawska M., 1984, Współczesne zmiany w zachmurzeniu i usłonecznieniu Krakowa na tle 120-lecia. Prz. Geof., 29, 3, 271-284.
• 92.Morawska-Horawska M., 1991, Wpływ rozwoju miasta i globalnego ocieplenia na wzrost temperatury powietrza w Krakowie w 100-leciu 1881-1980. Prz. Geof., 36, 4, 321-328.
• 93.Namaczyńska S., 1937, Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1648-1696. Lwów.
• 94.Niedźwiedź T., 2004, Rekonstrukcja warunków termicznych lata w Tatrach od 1550 roku. Prace Geograficzne, 197, 57-88.
• 95.Niedźwiedź T., 2010, Summer Temperatures in the Tatra Mountains During the Maunder Minimum (1645–1715). [in:] R. Przybylak, J. Majorowicz, R. Brázdil, M. Kejna (red.), The Polish Climate in the European Context: An Historical Overview, Springer, Berlin Heidelberg New York, 397-406.
• 96.Niedźwiedź T., Glaser R., Hansson D., Helama S., Klimenko V., Łupikasza E., Małarzewski Ł., Nordli Ø., Przybylak R., Riemann D., and Solomina O., 2015, The Historical Time Frame (Past 1000 Years). Second Assessment of Climate Change for the Baltic Sea Basin (Regional Climate Studies).
• 97.Obrębska-Starkel B., Starkel L., 1991, Efekt cieplarniany a globalne zmiany środowiska przyrodniczego. Zeszyty IGiPZ PAN, 4.
• 98.Okołowicz W., 1947, Rekonstrukcja klimatu i jego zmian na podstawie morfologii terenu. Prz. Geogr., 21, 1-2, 83-92.
• 99.Okołowicz W., 1969, Klimatologia ogólna. PWN, Warszawa.
• 100.Olecka A., 1993, Scenariusze zmian klimatu w Polsce opracowane na podstawie modelu GISS GCM. [w:] K. Kożuchowski (red.), Globalne ocieplenie a współczesne zmiany klimatyczne w Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji, Szczecin, 31 maja-1 czerwca 1993, 55-66.
• 101.Paczos S., 1984, Stosunki termiczne i śnieżne zim w Polsce. Rozprawy Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS, Rozprawy habilitacyjne, 24, Lublin.
• 102.Papiernik Ż., 2004, Wskaźniki klimatu odczuwalnego w Polsce; zmiany w okresie 1951-2000 i prognoza na lata 2051-2060. [w:] K. Kożuchowski (red.), Skala i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce, Łódź, 139-169.
• 103.Paszyński J., Sadowski M., 1986, Perspektywy i możliwości rozwoju oraz kierunki badań naukowych z zakresu meteorologii i fizyki atmosfery. (Referat na III Kongres Nauki Polskiej, przygotowany w Komitecie Meteorologii i Fizyki atmosfery) Prz. Geof., 31, 4, 409-419.
• 104.Pietkiewicz A., 1883, Zmienność temperatury rocznej w Warszawie. Pamiętnik Fizjograficzny, 3.
• 105.Pietkiewicz A., 1889, Stosunki opadu atmosferycznego w Warszawie. Pamiętnik Fizjograficzny, 9.
• 106.Pietraś M., 2010, Globalny problem zmian klimatu. Analiza politologiczna. Teka Kom. Politol. Stos. Międzynar., OL PAN, 5, 5-35.
• 107.Pińskwar I., 2010, Projekcje zmian w ekstremach opadowych w Polsce. Komitet Gospodarki Wodnej PAN, 32, Warszawa.
• 108.Polaczkówna M., 1925, Wahania klimatyczne w Polsce w wiekach średnich (940-1500). Prace Geograficzne, 5, 65-126.
• 109.Przybylak R., 2006, Zmiany klimatu Polski w ostatnich stuleciach. [w:] M. Gutry-Korycka, A. Kędziora, L. Starkel i L. Ryszkowski (red.), Długookresowe przemiany krajobrazu Polski w wyniku zmian klimatu i użytkowania Ziemi. Komitet Narodowy IGBP do spraw Międzynarodowego Programu „Zmiany Geosfery i Biosfery (IGBP-Global Change)” PAN i Zakład Badania Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN, 29-47.
• 110.Przybylak R., 2007, The change in the Polish climate in recent centuries. Papers on Global Change IGBP, 14, 7-23.
• 111.Przybylak R., 2011, Changes in Poland´s climate over the last millennium. Czas. Geogr., 82, 23-48.
• 112.Przybylak R., Filipiak J., Oliński P., 2014, Obserwacje meteorologiczne Gottfrieda Reygera w Gdańsku w latach 1722-1769 i ich przydatność do badań zmian klimatu. Przegląd Naukowy, Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 23, 4, 360-375.
• 113.Przybylak R., Majorowicz J., Wójcik G., 2001, Zmiany temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w Polsce w okresie XVI-XX wiek. Prace i Studia Geograficzne, 29, 79-92.
• 114.Przybylak R., Majorowicz J., Wójcik G., Zielski A., Chorążyczewski W., Marciniak K., Nowosad W., Oliński P., Syta K., 2005, Temperature changes in Poland from the 16th to the 20th centuries. Int. J. Climatol., 25, 773-791.
• 115.Przybylak R., Wójcik G., Marciniak K., Chorążyczewski W., Nowosad W., Oliński P., Syta K., 2004, Zmienność warunków termiczno-opadowych w Polsce w okresie 1501-1840 w świetle danych historycznych. Prz. Geogr., 76, 1, 5-31.
• 116.Reichhart S., 1978, Meteorologia dla przyszłości. Prz. Geof, 23(31), 4, 259-263.
• 117.Romer E., 1947, O współczesnej oceanizacji klimatu europejskiego. Prz. Geogr., 21, 1-2, 103-106.
• 118.Rychliński J. P., 1927, O wieloletnich średnich wysokościach rocznych opadów w Warszawie. Prace Meteorol. i Hydrol., PIM, 3, Warszawa.
• 119.Sadowski M., 1981, Światowy program klimatyczny – cele i zadania. Prz. Geof., 26, 1-2, 3-13.
• 120.Sadowski M., 1986, Głód, klimat i historia. Problemy, 5, 34-37.
• 121.Sadowski M., 1991, Variability of extreme climatic events in Central Europe since the 13th Century. Zeitschrift für Meteorologie, 41, 350-356.
• 122.Sadowski M., 2008, Strategia adaptacji rolnictwa do zmian klimatu [w:] M. Sadowski, J. Wilkin, I. Kołomyjska, Z. Karaczun, K. Witeska (red.), Zmiany klimatu a rolnictwo i obszary wiejskie. Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, Warszawa, 7-14.
• 123.Sadowski M., (red.), 2013, Adaptacja wrażliwych sektorów i obszarów Polski do zmian klimatu do roku 2070. Projekt KLIMADA. Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Ochrony Klimatu, Warszawa.
• 124.Sadowski M., Limanówka D., Dąbrowska-Markiewicz G., 2002, Wykrywanie antropogenicznych zmian temperatury. [w:] Działalność naukowa profesora Władysława Gorczyńskiego i jej kontynuacja. Sympozjum Klimatologiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, Toruń, 16-17 IX 1993.
• 125.Sadowski M., Sobolewski M., 2007, Zmiany klimatu i ich skutki. INFOS. Zagadnienia społeczno-gospodarcze. Biuro Analiz Sejmu, 23, 1-4.
• 126.Schmuck A., 1964, Czy klimat Polski ulega ochłodzeniu. Czas. Geogr., 35, 1, 87-82.
• 127.Semkowicz W, 1922, Zagadnienie klimatu w czasach historycznych. Prz. Geogr., 3, 18-42.
• 128.Smosarski W., 1923, Temperatura i opady na Pomorzu podług obserwacji wieloletnich. Roczn. Nauk. Roln., 9, Poznań.
• 129.Trepińska J., 1971, The secular course of air temperature in Cracow on the basis of the 140 –years series of meteorological observations (1826-1965) made at the Astronomical Observatory of the Jagiellonian University. Acta Geoph. Polonica, 19, 3, Warszawa.
• 130.Trepińska J., 1973, Zmiany w przebiegu temperatury powietrza w Krakowie w XIX i XX wieku. Prz. Geof., 18 (25), 1-2, 39-49.
• 131.Trepińska J., 1977, O temperaturze i opadach w Krakowie na tle współczesnych zmian klimatycznych. Prz. Geof., 22 (30), 3-4, 225-229.
• 132.Trepińska J. (red)., 1997, Wahania klimatu w Krakowie. Instytut Geografii UJ, Kraków.
• 133.Twardosz R., 1999, Warunki pluwialne w Krakowie w latach 1792-1998. Czas. Geogr., 70, 2, 221-234.
• 134.Tyczyńska M., 1957, Klimat Polski w okresie trzeciorzędowym i czwartorzędowym. Czas. Geogr., Wrocław, 28, 2, 131-170.
• 135.Vizi Z., Marciniak K., Przybylak R., Wójcik G., 2001, Homogenisation of seasonal and annual air temperature series from Bydgoszcz and Torun. Annales Univ. M. Curie-Skłodowska, LV/LVI, 43, Lublin, 357-367.
• 136.Walawender A., 1932, Kronika klęsk elementarnych w Polsce i krajach sąsiednich w l. 1450-1586, Część 1: Zjawiska meteorologiczne i pomory. Badania z Dziejów Społ. i Gosp., Lwów, 10-11, 299 ss.
• 137.Warakomski W., 1989, Uwagi o kształceniu klimatologów w Polsce. Prz. Geof., 34, 2, 201-209.
• 138.Werchracki R., 1938, Klęski elementarne w Polsce w latach 1587-1647. Część 1: Zjawiska meteorologiczne, stan urodzajów i pomory bydła. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Lwów, 18, 3, 321-326.
• 139.Wibig J., Rzepa M., 2007, Rekonstrukcja serii dobowych sum opadu w Łodzi w latach 1904-2000. [w:] M. Miętus, J. Filipiak, A. Wyszkowski (red.), 200 lat regularnych pomiarów i obserwacji meteorologicznych w Gdańsku. Monografie IMGW, UG, IMGW, GTN, 92-99.
• 140.Woś A., 2010, Klimat Polski w drugiej połowie XX wieku. Wyd. Nauk. UAM.
• 141.Wójcik G., Majorowicz J. A., Marciniak K., Przybylak R., Šafanda J., Zielski A., 1999, Temperatura powietrza w Polsce południowo-zachodniej w świetle danych klimatologicznych, geotermicznych i dendroklimatologicznych. [w:] A. Dubicki i inni (red.), Zmiany i zmienność klimatu Polski, Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Łódź, 4-6 listopada 1999, IMGW, Warszawa, 305-315.
• 142.Wójcik G., Majorowicz J. A., Marciniak K., Przybylak R., Šafanda J., Zielski A., 2000, The last millennium climate change in Northern Poland derived from well temperature profiles, tree-rings and instrumental data. [w:] B. Obrębska-Starkel (red.), Reconstructions of climate and its modelling, Instytut Geografii UJ, Prace Geograficzne, 107, 137-147.
• 143.Wójcik R., Miętus M., 2014, Niektóre cechy wieloletniej zmienności temperatury powietrza w Polsce (1951-2010). Prz. Geogr., 86/3, 339-364.
• 144.Ziernicka-Wojtaszek A., Zawora T., 2008, Regionalizacja termiczno-opadowa Polski w okresie globalnego ocieplenia. Acta Agrophysica, 2008, 11 (3), 807-817.
• 145.Zinkiewicz W., 1946, Badania nad wartością rocznego przyrostu drzew dla studiów wahań klimatycznych. Annales UMCS, sec. B, I, 6, 177-234.
• 146.Zinkiewicz W., 1948, Przebieg łagodnej zimy 1947/1948 i jej przyczyny. Czas. Geogr., 19, 1-4, 6-92.
• 147.Zinkiewicz W., 1963/64, Wpływ czynników tellurycznych i kosmicznych na wahania klimatyczne i na zmiany pogody. Folia Societatis Scientiarum Liblinensis, sec.D, 3-4, 9-13.
• 148.Żmudzka E., 2002, O zmienności opadów atmosferycznych na obszarze Polski nizinnej w drugiej połowie XX wieku. Wiadomości IMGW, 25 (46), 4, 23-38.
• 149.Żmudzka E., 2009, Współczesne zmiany klimatu Polski. Acta Agrophysica, 3 (2), 555-568.