Potencjalnie lecznicze wody radonowe wschodniej części Wysokiego Grzbietu Gór Izerskich (Sudety) o największej zawartości radonu w Polsce

Prusak, Jakub; Przylibski, Tadeusz A.

doi:10.7306/2023.3

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Potencjalnie lecznicze wody radonowe wschodniej części Wysokiego Grzbietu Gór Izerskich (Sudety) o największej zawartości radonu w Polsce

Autorzy

Prusak Jakub , Przylibski Tadeusz A.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Prusak_J_Potencjalnie_PG_Vol. 71_nr 2_2023.pdf

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.7306/2023.3

Warianty tytułu

Potentially medicinal radon waters of the eastern part of the High Ridge in the Izera Range (Sudetes), containing the greatest radon concentration in Poland

Języki publikacji

Abstrakty

In the years 2020-2022, the authors conducted research on the activity concentration of ²²² Rn in the groundwater of the eastern part of the Izera metamorphic unit. As a result, they found potentially medicinal radon waters in hornfelses of the eastern part of the Szklarska Poręba band. The value measured in one of the water samples appeared to be the highest activity concentration of ²²²Rn in groundwater of Poland so far - 3368 ±61 Bq/dm3. The authors also found that outflows of potentially medicinal radon waters account for almost 85.5% (47 out of 55) of all groundwater outflows in the study area. Thanks to the large amount of data obtained, the authors calculated a new value of the hydrogeochemical back-ground of ²²² Rn in the groundwater of the Izera metamorphic unit. The background is currently 17-890 Bq/dm³. In Poland, higher values have only been reported of the Lądek-Śnieżnik metamorphic unit. The research results also open the way to the possible creation of a modern radon spa in Szklarska Poręba. It could operate in Biała Dolina on the basis of both previously found resources of radon waters of the Karkonosze granite and the radon waters forming within the eastern part of the Izera metamorphic unit.

Słowa kluczowe

222 Rn radon wody gruntowe woda radonowa woda lecznicza Sudety Szklarska Poręba

222 Rn radon groundwater radon water medicinal water Sudetes Szklarska Poręba

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2023

Tom

Vol. 71, nr 2

Strony

58--70

Opis fizyczny

Bibliogr. 37 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Prusak Jakub

jakubprusak@proton.me

Absolwent Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej; Wybrzeże S. Wyspiańskiego 27; 50-370 Wrocław

https://orcid.org/0009-0007-9071-3598

autor

Przylibski Tadeusz A.

Tadeusz.Przylibski@pwr.edu.pl

Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej; Wybrzeże S. Wyspiańskiego 27; 50-370 Wrocław

https://orcid.org/0000-0002-8094-7944

Bibliografia

1. ADAMCZYK-LORENC A. 2007 - Tło hydrogeochemiczne radonu w wodach podziemnych Sudetów. Rozprawa doktorska. PWroc., Wydz. Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii, Wrocław. Maszynopis.
2. CIĘŻKOWSKI W., KIEŁCZAWA B., LATOUR T., LIBER E., PRZYLIBSKI T.A., SZIWA D., ŻAK S. 2007 - Dopuszczalne wahania eksploatacyjnych i fizyczno-chemicznych parametrów wód leczniczych. Zasady ustalania. Oficyna Wydaw. PWroc., Wrocław.
3. DOMIN E. 2018 - Potencjalnie lecznicze wody radonowe bloku przedsudeckiego. Rozprawa doktorska. PWroc., Wydz.Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii, Wrocław. Maszynopis.
4. FISTEK J. 1970 - Dokumentacja hydrogeologiczna źródeł wód rado- czynnych Szklarskiej Poręby. PPOTU, Warszawa-Wrocław. Maszynopis.
5. FISTEK J., GŁOWACKI Z. 1967 - Wody lecznicze Szklarskiej Poręby. Przewodnik XL Zjazdu PTG, Zgorzelec 24-27.08.1967 r. Wyd. Geol., Warszawa: 78-79.
6. FISTEK J., RAFALSKI Z. 1965 - Sprawozdania z badań radiohydrogeologicznych źródeł radoczynnych Szklarskiej Poręby za okres XII 1964- XII 1965. PPOTU, Warszawa. Maszynopis.
7. GIRAULT F., PERRIER F., PRZYLIBSKI T.A. 2018 - Radon-222 and radium-226 occurrence in water: a review. [W:] Gillmore G.K., Perrier F.E., Crockett R.G.M. (red.), Radon, Health and Natural Hazards. Geol. Soc. London, Spec. Publ., 451: 131-154; https://doi.org/10.1144/SP451.3
8. GOLIÁŠ V., HÁJKOVÁ L., LIPANSKÝ T., ČERNÍK T., KOHN P., JEŹEK J., PROCHÁZKA R., PRZYLIBSKI T.A., DOHNAL J., STRNAD L., KOWALSKA A., FIJA£KOWSKA-LICHWA L., MIŚTA W., NOWAKOWSKI R. 2022 - Exploration and Investigation of High-Level Radon Medicinal Springs in the Crystalline Units: Lugicum. Water, 14, 200; https://doi.org/10.3390/w14020200
9. KRYZAR., MAZUR S., OBERC-DZIEDZIC T. 2004-The Sudetic geological mosaic: Insights into the root of the Variscan orogeny. Prz. Geol., 52 (8/2): 761-773.
10. L'ANNUNZIATA M.F. 2012 - Handbook of Radioactivity Analysis. Third edition. Elsevier Inc. Oxford, UK.
11. MARSZAŁEK H. 1989 - Hydrogeologia źródeł w zlewni Kamiennej. Pr. Nauk. Inst. Geotechniki PWroc., nr 58, seria Konferencje nr 29. Wrocław.
12. MARSZAŁEK H. 1996 - Hydrogeologia górnej części zlewni Kamiennej w Sudetach Zachodnich. Pr. geologiczno-mineralogiczne LIV, Acta Universitatis Wratislaviensis No 1881. Wydaw. UWr., Wrocław.
13. MAZUR S., ALEKSANDROWSKI P., SZCZEPAŃSKI J. 2010 - Zarys budowy i ewolucji tektonicznej waryscyjskiej struktury Sudetów. Prz. Geol., 58 (2): 133-145.
14. MIŚTAW.A. 2012 - Występowanie potencjalnie leczniczych wód radonowych na obszarze wschodniej części bloku karkonosko-izerskiego. Praca magisterska. PWroc., Wydz. Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii. (niepublikowana).
15. MIŚTAW., NOWAKOWSKI R. 2009 - Badania wypływów wód radonowych w dawnych wyrobiskach pouranowych Kowar. [W:] Zagożdżon P.P., Madziarz M. (red.), Dzieje górnictwa - element europejskiego dziedzictwa kultury, 2: 245-253.
16. PRZYLIBSKI T.A. 1999 - Geneza radonu w wodach źródła szczelinowego nr 26 w Kowarach (Sudety). Prz. Geol., 47 (8): 740-742.
17. PRZYLIBSKI T.A. 2000 - Size estimation and protection of the areas supplying radon to groundwater intakes. Arch. Environ. Protect., 26 (1): 55-71.
18. PRZYLIBSKI T.A. 2005 - Radon. Składnik swoisty wód leczniczych Sudetów. Oficyna Wydaw. PWroc., Wrocław.
19. PRZYLIBSKI T.A. 2011 - Shallow circulation groundwater - the main type of water containing hazardous radon concentration. Nat. Hazard. Earth System Sci.,11: 1695-1703.
20. PRZYLIBSKI T.A. 2018 - Radon: a radioactive therapeutic element. [W:] Gillmore G.K., Perrier F.E., Crockett R.G.M. (red.), Radon, Health and Natural Hazards. Geol. Soc., London, Spec. Publ., 451: 209-236; https://doi.org/10.1144/SP451.7
21. PRZYLIBSKI T.A. 2021 - Radon w hydrosferze - geneza, transport, uwalnianie, metody pomiarów i odradonowania oraz aspekty prawne wykorzystania wód radonowych. [W:] Zmyślony M., Nowosielska E.M. (red.), Aktualny stan prawny ochrony przed promieniowaniem jonizującym i polami elektromagnetycznymi 0-300 GHz w Polsce. WAT, Warszawa: 323-344.
22. PRZYLIBSKI T.A., MAMONT-CIEŚLA K., KUSYK M., DORDA J., KOZŁOWSKA B. 2004 - Radon concentrations in groundwaters of the Polish part of the Sudety Mountains (SW Poland). J. Environ. Radioactiv., 75(2): 193-209.
23. PRZYLIBSKI T.A. (red.), ADAMCZYK-LORENC A., ŻAK S. 2007 - Obszary występowania potencjalnie leczniczych wód radonowych w Sudetach. Część II. [W:] WOŁKOWICZ S. (red.), Potencjał radonowy Sudetów wraz z wyznaczeniem obszarów występowania potencjalnie leczniczych wód radonowych. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
24. PRZYLIBSKI T.A., FIJAŁKOWSKAL., BIELECKA A. 2008 - Potencjalnie lecznicze wody radonowe Masywu Ślęży. Prz. Geol., 56 (8/2): 763-771.
25. PRZYLIBSKIT.A., DOMIN E., GORECKA J., KOWALSKA A. 2020 - 222Rn concentration in groundwaters circulating in granitoid massifs of Poland. Water, 12 (3): 748; doi:10.3390/w12030748
26. ROZPORZĄDZENIE Ministra Zdrowia z dnia 13 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu, kryteriów ich oceny oraz wzoru świadectwa potwierdzającego te właściwości. Dz.U. z 2018 r. poz. 605.
27. STAŚKO S. 2002 - Zawodnienie szczelinowych skał krystalicznych w Sudetach. Biul. Państw. Inst. Geol., 404: 249-262.
28. STAŚKO S., WOJTKOWIAK A. 2004 - Występowanie i jakość wód podziemnych w skałach krystalicznych Sudetów na podstawie badań ujęć. Prz. Geol., 52 (1): 69-75.
29. STUPNICKA E. 2013 - Geologia regionalna Polski. Wyd. UW. doi: 10.31338/uw.9788323522515
30. SZAŁAMACHA J. 1968 - Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów w skali 1 : 25 000, ark. Piechowice. Inst. Geol., Warszawa.
31. SZAŁAMACHA J., SZAŁAMACHA M. 1971 - Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Sudetów w skali 1 : 25 000, ark. Rozdroże Izerskie. Inst. Geol., Warszawa.
32. USTAWA z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych. Dz.U. z 2021 r. poz. 1301.
33. USTAWA Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. Dz.U. z 2021 r. poz. 1420, t.j.
34. WOJTKOWIAK A. 2000 - Reżim źródeł obszarów krystalicznych Sudetów Zachodnich. Biul. Państw. Inst. Geol., 390: 167-206. www.openstreetmap.org
35. ZAGOŻDŻON K., ZAGOŻDŻON P. 1999 - O kwarcu pośród chmur. Pielgrzymy, Informator krajoznawczy. Studenckie Koło Przewodników Sudeckich, Oddz. Wrocław, PTTK, 128-135.
36. ŻELAŹNIEWICZ A. 2005 - Przeszłość geologiczna. [W:] Fabiszewski J. (red.), Przyroda Dolnego Śląska. PAN, Oddz. we Wrocławiu, Wrocław: 61-134.
37. ŻELAŹNIEWICZ A., ALEKSANDROWSKI P. 2008 - Regionalizacja tektoniczna Polski - Polska południowo-zachodnia. Prz. Geol., 56 (10): 904-911.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2024)

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-815a71f5-9d21-4084-b967-9c23d652d046