Określenie erozji wodnej gleb w zlewni i ilości transportowanej zawiesiny w wodach potoku Ścieklec

• Autorzy: Kowalczyk A. , Smoroń S.

Warianty tytułu

EN

Determination of water erosion of soils in the basin and suspended solids load conveyed by Ścieklec stream

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W zlewni potoku Ścieklec, będącego lewostronnym dopływem rzeki Szreniawy, określano zawartość materiału glebowego erodowanego w formie zawiesiny ogólnej. Scharakteryzowano rodzaj pokrywy glebowej, sposób użytkowania ziemi, spadki terenu, intensywność opadów atmosferycznych oraz obliczono wartość erozji wodnej. W tym celu w okresie 2013–2015 mierzono zawartości zawiesiny ogólnej, a także (w latach 2014–2015) przepływów w wodzie potoku Ścieklec. Przedstawiono związek pomiędzy przepływem a wartością miesięcznych ładunków zawiesiny ogólnej. W okresie wegetacji 2014 r. suma ładunku zawiesiny ogólnej wynosiła 10,26 Mg·km^-2, natomiast w 2015 r. była o ponad połowę mniejsza i wynosiła 6,15 Mg·km^-2. W wodzie rozpatrywanego potoku podczas większych przepływów notowano wyraźne zwiększenie zawartości zawiesiny ogólnej. W pracy obliczono również masę erodowanego materiału glebowego metodą USLE wg Wischmeiera i Smitha. Zgodnie z uzyskanym wynikiem badań teren zlewni Ścieklca jest zagrożony erozją stopnia II – erozja słaba, a niektóre rejony z uprawą kukurydzy erozją stopnia III – erozja umiarkowana (wg klasyfikacji Zachara).

EN

The research aimed to determine the content of eroded soil material in form of suspended solids in water samples obtained within Ścieklec Stream which is the left tributary of Szreniawa River (Małopolska Voivodeship). The research was undertaken in order to determine the size of water erosion. During the analysis the following were registered: soil cover, type of land use, terrain configuration and intensity of precipitation. The results are based on analysis of samples taken through the years 2013–2015 as well as monitoring the water flow of the Ścieklec Stream for the years 2014– 2015. The results showed correlation between monthly flow rate of water and the load of suspended solids. The total load in the water was 10.26 Mg•km^-2 in 2014 during growing season and 6.15 Mg•km^-2 in 2015. The portion of the sediment was found to be increased significantly during more intense flows of the Ścieklec Stream. Analysis of water samples also included the mass of transported loose soil material using Wischmeier and Smith's USLE model. According to Zachar’s classification, the obtained results classify the area of the Ścieklec Stream basin to the second degree erosion (weak) which means a very slight reduction in soil depth due to a down slope transport of soil particles. Some regions with corn cultivation are classified to the moderate (the third) erosion degree.

Słowa kluczowe

PL

erozja glebowa; Płaskowyż Proszowicki; potok Ścieklec; równanie strat glebowych; USLE

EN

Proszowice Plateau; soil erosion; Soil Loss Equation (USLE); Ścieklec Stream

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 16, z. 4
• Strony: 43--55
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys.

Twórcy

autor

Kowalczyk A.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków

autor

Smoroń S.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Małopolski Ośrodek Badawczy w Krakowie

Bibliografia

• BANASIK K., GÓRSKI D. 1992. Wykorzystanie uniwersalnego równania strat glebowych USLE do oceny ilości rumowiska unoszonego odpływającego z małych zlewni [The use of the Universal Soil Loss Equation USLE for assessment of quantity of the rubble carried out from small basins]. Gospodarka Wodna. Nr 3 s. 62–65.
• BARSZCZEWSKI J., TWARDY S., WRÓBEL B. 2015. Produkcyjno-ekonomiczne i środowiskowe aspekty racjonalnej gospodarki na trwałych użytkach zielonych [Production-economic and environment al aspects of the rational management on permanent grasslands]. Prezentacja na III Kongres Nauk Rolniczych. Warszawa. 10.09.2015.
• BARYŁA A., PIERZGALSKI E., JODŁOWSKI P. 2007. Określenie strat gleby wskutek erozji wodnej [Determination of soil losses due to water erosion]. Inżynieria Ekologiczna. Nr 18 s. 63–65.
• DRZEWIECKI W., KOPACZ M., MULARZ S., PIROWSKI T., TOKARCZYK P., TWARDY S. 2014. Modelowanie ładunków zawiesiny ogólnej w zlewni zbiornika Dobczyckiego [Modeling of loads of supended solids in the Dobczyce Reservoir catchment]. Kraków. Wydaw. AGH. ISBN 978-83-7464- 659-8 ss. 156.
• FATYGA J. 1978. Procesy erozyjne na górskich użytkach zielonych [Erosive processes in mountains grasslands]. Wiadomości IMUZ. T. 12. Z. 4 s. 235–270.
• GLIŃSKI P., PRZESMYCKI J. 2011. Wpływ erozji wodnej na krajobraz [Water erosion effect on the landscape]. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych OL PAN S. 99–107.
• HAYGARTH P.M., JARVIS S.C. 1999. Transfer of phosphorus from agricultural soil. Advances In Agronomy. Vol. 66 s. 195–249
• JÓZEFACIUK A., JÓZEFACIUK CZ. 1992. Struktura zagrożenia erozją wodną fizjograficznych krain Polski [The structure of water erosion threats in physiographic regions of Poland]. Pamiętnik Puławski Supl. 1010 s. 23–49.
• KOĆMIT A., PODLASIŃSKI M., ROY M., TOMASZEWICZ T., CHUDECKA J. 2006. Water erosion in the catchment basin of the Jeleni Brook. Journal of Water and Land Development. No. 10. DOI: 10.2478/v10025-007-0010-x s. 121–131.
• KUŹNIAR A., KOWALCZYK A., KOSTUCH M. 2014. Long-term water quality monitoring of a transboundary river. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 23. No. 3 s. 1009–1015.
• ŁABĘDZKI L. 2006. Susze rolnicze. Zarys problematyki oraz metody monitorowania i klasyfikacji [Agricultural droughts. An outline of the issues and methods of monitoring and classification]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 17. ISBN 83-88763-63-7 ss. 107.
• ŁABĘDZKI L. 2013. Monitoring, prognoza przebiegów i skutków deficytu i nadmiaru wody na obszarach wiejskich [Monitoring, forecast of waveforms and effects of deficit and excess water in rural areas] [online]. Falenty. ITP. [Dostęp 15.12.2015]. Dostępny w Internecie: http://agrometeo.itp.edu.pl/mapy_spi-247-mapa.html
• MRiRW 2014. Program rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014–2020 (PROW 2014–2020) [The Rural Development Programme for 2014–2020 (PROW 2014–2020)]. Warszawa ss. 327.
• PAWLIK-DOBROWOLSKI J., KRZEMIEŃ E., KURZBAUER A. 1992. Prognozowany wpływ substancji chemicznych w materiale unoszonym do zbiornika retencyjnego w Dobczycach [The projected inflow of chemical substances with the material carried into the water reservoir in Dobczyce]. Wiadomości IMUZ. T. 17. Z. 2 s. 481–496.
• PORĘBA G., MALIK I., WISTUBA M. 2014. Dendrochronologiczny i geochemiczny zapis erozji i sedymentacji w wąwozach lessowych (przykład z Wysoczyzny Proboszczowickiej) [Dendrochronological and geochemical record of erosion and deposition in loess gullies (example from the Proboszczowicka Plateau)]. Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R. 16. Z. 40/3 s. 113−121.
• PN-EN 872:2007/Ap1. Jakość wody – Oznaczanie zawiesin – Metoda z zastosowaniem filtracji przez sączki z włókna szklanego [Water quality – Determination of suspended solids – Method by filtration through glass fiber filters].
• SMOROŃ S. 2012. Zagrożenia eutrofizacją wód powierzchniowych wyżyn lessowych Małopolski [The risk of surface waters eutrophication in loessial uplands of Małopolska]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 12. Z. 1 (37) s. 181−191.
• SMOROŃ S. 2013. Gospodarowanie na rolniczych obszarach lessowych zagrożonych erozją wodną na przykładzie Płaskowyżu Proszowickiego [Management on agricultural loessial areas threatened by water erosion on the example of Proszowice Plateau]. Materiały Instruktażowe. Nr 138/22. Falenty. Wydaw. ITP. ISSN 0860-0813 ss. 16.
• SMOROŃ S., KOWALCZYK A. 2012. Nitrogen and phosphorus dynamics in the surface flowing waters of the loessial areas in northern Małopolska. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 21. No. 5A s. 392–395
• SMOROŃ S., KOWALCZYK A., KOSTUCH M. 2009. Użytkowanie gruntów zlewni Szreniawy w kontekście ochrony gleby i wody w latach 1995–2005 [Land use in the Szreniawa River basin area In the context of soil and water protection in the years 1995–2005]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 3 (27) s. 167−179.
• WĘŻYK P., DRZEWIECKI W., WÓJTOWICZ-NOWAKOWSKA A., PIERZCHALSKI M., MLOST J., SZAFRAŃSKA B. 2012. Mapa zagrożenia erozyjnego gruntów rolnych w Małopolsce na podstawie klasyfikacji OBIA obrazów teledetekcyjnych oraz analiz przestrzennych GIS [The map of agricultural land erosion risk assesment of Malopolska voivodeship (Poland) based on OBIA classification of remotely sensed data and GIS spatial analyses]. Vol. 24. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji S. 403 – 420.
• WISCHMEIER W.H., SMITH D.D. 1978. Predicting fall erosion losses – a guide to conservation planning. Washington. U.S. Dep. Agricult., Handb ss 537.
• ZACHAR D. 1982. Soil erosion (Developments in soil science). Zvolen. Forest Research Institute. ISBN 0-444-99725-3 s. 27–135.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).