Bocznice kolejowe w systemie transportowym - przykład województwa dolnośląskiego

• Autorzy: Smolarski Mateusz , Tomczak Przemysław , Jóźwicki Grzegorz , Komocka Julia

Identyfikatory

DOI

10.4467/2543859XPKG.24.014.22479

Warianty tytułu

EN

Railway sidings in the transport system - the example of the Lower Silesian Province

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kolejowy transport towarowy odgrywa istotną rolę w przewozie ładunków, zarówno w skali krajowej, jak i międzynarodowej. Rośnie znaczenie masowych przewozów towarowych (w tym kontenerowych) w kontekście tranzytowej pozycji Polski w międzynarodowych korytarzach transportowych. Ważnym elementem w ramach całego systemu transportu towarowego jest również infrastruktura bocznic kolejowych. W przypadku wielu zakładów przemysłowych (również tych związanych z górnictwem) zdecydowana wielkość wolumenu produktów jest transportowana z wykorzystaniem kolei. W związku z tym istotna pozostaje ocena stanu zagospodarowania i funkcjonowania bocznic kolejowych. W opracowaniu podjęto rozważania na temat funkcjonowania bocznic kolejowych w systemie transportu kolejowego na Dolnym Śląsku. Województwo dolnośląskie charakteryzuje się m.in. jedną z największych gęstości infrastruktury torowej oraz licznymi zakładami związanymi z wydobyciem surowców skalnych, które są transportowane koleją. W ostatnich latach zauważa się tendencję wzrostową co do wykorzystania kolei w transporcie towarowym. W badaniu podjęto próbę inwentaryzacji czynnych i nieczynnych bocznic kolejowych, która obejmowała kategoryzację tego typu infrastruktury z uwzględnieniem pełnionej funkcji i rodzaju transportowanego towaru. Zasadniczo zakres czasowy opracowania odnosi się do stanu aktualnego (2025), to jednak w niektórych przypadkach autorzy zwrócili uwagę na sposób użytkowania bocznic w latach ubiegłych. W odniesieniu do wybranych przykładów przedstawiono dobre oraz złe praktyki w zakresie wykorzystania bocznic. Szczególną uwagę zwrócono na tego typu obiekty infrastrukturalne, które powstały w ostatnich latach. Inwentaryzacja bocznic kolejowych została przeprowadzona w oparciu o dostępne materiały kartograficzne, oficjalne materiały PKP Polskich Linii Kolejowych oraz w wybranych przypadkach o inwentaryzację terenową.

EN

Rail freight transport plays an important role in the transport of goods, both domestically and internationally. The importance of bulk freight transport (including container transport) is growing in the context of Poland’s transit position on international transport corridors. An important element of the entire freight transport system is also the additional infrastructure in the form of railway sidings. In the case of many industrial plants (including those related to mining), the vast majority of products are transported by rail. Therefore, it is important to assess the condition and functioning of railway sidings. The study discusses the functioning of railway sidings in the railway transport system in Lower Silesia. The Lower Silesian Province is characterised, among other things, by one of the highest densities of railway infrastructure and numerous plants involved in the extraction of rock raw materials, which are transported by rail. In recent years, there has been an upward trend in the use of railways for freight transport. The study attempts to inventory active and inactive railway sidings, which included the categorisation of this type of additional infrastructure, taking into account its function and the type of goods transported. In principle, the time frame of the study refers to the current situation (2025), but in some cases the authors drew attention to the use of sidings in previous years. With regard to selected examples, good and bad practices in the use of sidings were presented. Particular attention was paid to this type of infrastructure that has been built in recent years. The inventory of railway sidings was carried out on the basis of available cartographic materials, official materials from PKP Polskie Linie Kolejowe (Polish Railway Lines) and, in selected cases field surveys.

Słowa kluczowe

PL

system transportowy; bocznica kolejowa; kolejowe przewozy towarowe; transport intermodalny

EN

transport system; railway siding; rail freight transport; intermodal transport

• Wydawca: Komisja Geografii Komunikacji Polskiego Towarzystwa Geograficznego ; Uniwersytet Gdański. Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego
• Czasopismo: Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG
• Rocznik: 2024
• Tom: nr 27(2)
• Strony: 86--104
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Smolarski Mateusz

• Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

• https://orcid.org/0000-0003-0363-5039

autor

Tomczak Przemysław

• Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

• https://orcid.org/0000-0002-6444-5303

autor

Jóźwicki Grzegorz

• Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski

autor

Komocka Julia

• Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• [1] Banaszczyk T., Król M., 2008, Dostęp do infrastruktury transportu kolejowego w Polsce. Założenia i praktyka, Problemy Zarządzania, 6, 1(19), 55-72.
• [2] Barcik J., Czech P., 2014, Transport kolejowy wojsk obcych na terytorium RP w świetle prawa międzynarodowego, Logistyka, 3, 353-359.
• [3] Bocheński T., 2014, Przemiany towarowego transportu kolejowego w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, rozprawa doktorska, Wydział Oceanografii i Geografii, Uniwersytet Gdański.
• [4] Bocheński T., 2016a, Dostęp wybranych miast w Polsce do kolei, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 19(4), 62-71.
• [5] Bocheński T., 2016b, Przemiany towarowego transportu kolejowego w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, Rozprawy i Studia, t. (MXII) 938, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
• [6] Bocheński T., 2023, Natężenie i struktura ruchu pociągów na sieci kolejowej w Polsce oraz jej przemiany w latach 2010-2020, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 26(2), 24-40.
• [7] Gawlik L., Kryzia D., Uberman R., 2013, Analiza i ocena możliwości wywozu kruszyw łamanych z regionu dolnośląskiego i świętokrzyskiego do północno-wschodnich regionów kraju, Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, 84, 37-56.
• [8] Groblewski K., 2009, Infrastruktura kolejowa - stan obecny oraz zagrożenia dla jej rozwoju, Technika Transportu Szynowego, 7-8, 8-11.
• [9] Guszczak B., 2016, Szanse i zagrożenia w transporcie intermodalnym, Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 17, 12, 1769-1772.
• [10] Jabłoński A., Jabłoński M., 2020, Mechanizmy efektywnego zarządzania bocznicami kolejowymi, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa.
• [11] Jarecki S.A., Majewski J., 2025, Towary na tory, Wydawnictwo Adam Marszałek, Warszawa.
• [12] Kornaszewski M., Ciszak P., Zielaskiewicz H., 2020, Bocznice kolejowe jako generator ładunków w świetle uregulowań prawnych, Przegląd Komunikacyjny, 75.
• [13] Koziarski S., 2017, Kierunki modernizacji sieci kolejowej w Polsce, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 20(3), 7-30.
• [14] Kozłowska A., 2021, Regulacje w zakresie udostępniania bocznicy kolejowej, Urząd Transportu Kolejowego, https://utk.gov.pl/download/1/66426/prezentacjaboczniceUTKALicjaKozlowska18112021.pdf [dostęp: 16.06.2025].
• [15] Kruk R., Piwowar B., Ochociński K., 2021, Transport intermodalny jako alternatywa dla przewozów wagonowych rozproszonych, Zeszyty Naukowo-Techniczne SITK RP, 2(123), 211-217.
• [16] Marcysiak A., Marcysiak A., 2018, Zmiany na rynku przewozów kolejowych w Polsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, 116, 125-138.
• [17] Mindur L., Gąsior M., 2003a, Przewozy intermodalne w Unii Europejskiej, Technika Transportu Szynowego, 7-8, 33-38.
• [18] Mindur L., Gąsior M., 2003b, Przewozy intermodalne, Technika Transportu Szynowego, 6, 46-51.
• [19] Pawlisiak M., 2019, Transport kolejowy w przewozach wojskowych, Systemy Logistyczne Wojsk, 51, 2, 117-128.
• [20] Resak M., Nowacka A., Tomaszewska H., 2013, Prognoza użytkowania kruszyw łamanych w Polsce do 2020 roku i rola regionu dolnośląskiego w ich produkcji, Górnictwo Odkrywkowe, 54, 160-165.
• [21] Smolarski M., 2021, Reaktywacje pasażerskich linii kolejowych w Polsce w latach 2000-2020, Studia Regionalne i Lokalne, 3(85), 68-86.
• [22] Stiasny M., 2022, Mały atlas linii kolejowych, Wydawnictwo Eurosprinter, Rybnik.
• [23] Stiasny M., Stankiewicz R., 2010, Atlas linii kolejowych Polski 2010, Wydawnictwo Eurosprinter, Rybnik.
• [24] Taylor Z., 2007, Rozwój i regres sieci kolejowej w Polsce, Monografie IGiPZ PAN, 7, Warszawa.
• [25] Taylor Z., Ciechański A., 2010, Niedawne przekształcenia organizacyjno-własnościowe przedsiębiorstw transportu kolejowego w Polsce - część I, Przegląd Geograficzny, 82, 4. 549-571.
• [26] Wojewódzka-Król K., Załoga K. (red.), 2016, Transport. Nowe wyzwania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Źródła internetowe:
• [27] https://utk.gov.pl/pl/dostep-do-infrastruktur/dostepdo-infrastruktur/15999,Dostep-do-infrastrukturyuslugowej.html [dostęp: 16.06.2025].
• [28] Linie kolejowe. Urząd Transportu Kolejowego, https://dane.utk.gov.pl/sts/infrastruktura/liniekolejowe/20866,Linie-kolejowe-w-2023-r.html [dostęp: 16.06.2025].
• [29] Mapa Interaktywna Linii Kolejowych, https://mapa.plksa.pl/ [dostęp: 16.06.2025].
• [30] Ogólnopolska Baza Kolejowa. https://www. bazakolejowa.pl/ [dostęp: 16.06.2025].
• [31] Open Rail Map. https://openrailwaymap.org/ [dostęp: 16.06.2025].
• [32] Parametry linii kolejowych coraz lepsze. Urząd Transportu Kolejowego, 12.07.2024, https://utk.gov. pl/pl/aktualnosci/21495,Parametry-linii-kolejowychcoraz-lepsze.html [dostęp: 16.06.2025].
• [33] Rola PKP S.A w rozwoju bocznic i terminali kolejowych, 2021, Urząd Transportu Kolejowego, prezentacja, https://utk.gov.pl/download/1/66422/RolaPKPSA wrozwojuboczniciterminalikolejowych-PKPSA.pdf [dostęp 1.07.2025].
• [34] Zarządcy Infrastruktury. Urząd Transportu Kolejowego, https://utk.gov.pl/pl/dostep-doinfrastruktur/dostep-do-infrastruktu/zarzadcyinfrastruktury/16224,Zarzadcy-infrastruktury.html [dostęp: 16.06.2025].
• [35] Zarządzanie infrastrukturą kolejową. Urząd Transportu Kolejowego, https://utk.gov.pl/pl/dostep-doinfrastruktur/dostep-do-infrastruktu/zarzadzanieinfrastrukt/18675,Zarzadzanie-infrastrukturakolejowa.html [dostęp: 15.07.2025].
• Akty prawne i opracowania:
• [36] Biała księga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu - dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu, 2011, Bruksela.
• [37] Kierunki rozwoju transportu intermodalnego do 2030 r. z perspektywą do 2040 r., 2022, Warszawa.
• [38] Kolejowy przewóz towarów w Polsce na tle wojny w Ukrainie, Raport UTK, 2025.
• [39] Podsumowanie roku 2023 - przewozy pasażerskie i towarowe, Raport UTK, 2024b.
• [40] Program Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej-Kolej + do 2029 roku, Załącznik do Uchwały 196/2022 Rady Ministrów z dnia 3 października 2022 r.
• [41] Przewozy pasażerskie w województwach - perspektywa 10-letnia. Dynamika zmian 2013-2022.
• [42] Raport UTK, 2024a. Rekomendacje dotyczące rozwoju bocznic kolejowych, 2024, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa.
• [43] Sprawozdanie z funkcjonowania rynku transportu kolejowego 2023, Sprawozdanie UTK, 2024.
• [44] Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), 2017, Warszawa.
• [45] Strategia Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 r., 2019, Warszawa.
• [46] Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, Dz.U. z 2023 r. poz. 1786.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).