Genius loci Podhala i Tatr. Rola w kształtowaniu atrakcyjności turystycznej

• Autorzy: Myga-Piątek Urszula

Warianty tytułu

EN

The genius loci of the Podhale and the Tatra region. The role in the development of tourist attractiveness

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule omówiono genius loci Podhala i polskiej części Tatr oraz jego rolę w kształtowaniu krajobrazu kulturowego oraz atrakcyjności regionów na potrzeby turystyki. Wybrany region reprezentuje unikatowe walory przyrodnicze i utrwalone wzorce kulturowe (m.in. barwny folklor, inspirowana krajobrazem sztuka, regionalna architektura). Genius loci jest niematerialnym wytworem, który nadaje przestrzeni przyrodniczej niezwykłe cechy, sprzyja emocjonalnym związkom człowieka z krajobrazem. Przeprowadzona analiza (ujęcie chronologiczne – proces geograficzny) pozwoliła wyróżnić etapy w ewolucji wzorów przestrzennych i walorów niematerialnych krajobrazu. W rozwoju regionu wyróżniono trzy etapy: izolacji – do końca XVIII w, półotwarcia XIX i pierwsza połowa XX w. oraz pełnego otwarcia ‐ od drugiej połowy XX. Omówiono przeobrażenia genius loci i jego rolę w tworzeniu więzi społecznych i atrakcyjności turystycznej, a także zagrożenia, jakie dla wartości niematerialnych przynosi globalizacja. Przedstawiono korelację etapów rozwoju regionu z fazami cyklu kurortu turystycznego i typami przestrzeni turystycznej.

EN

The article discusses the genius loci of the Podhale and the Polish part of the Tatras, and its role in shaping the cultural landscape and attractiveness of regions for the needs of tourism. The selected region represents unique natural values and established cultural patterns (including colorful folk arts, landscapeinspired art and regional architecture). Genius loci is an immaterial formation which adds extraordinary features to the natural space and fosters emotional relations between the man and the landscape. The analysis that was performed (chronological point of view – geographical process) made it possible to distinguish stages in the evolution of spatial patterns and immaterial values of the landscape. Three stages were distinguished in the development of the region: isolation – until the late 18th c., semi‐opening – the 19th and early 20th centuries, and full opening – starting from the late 20th c. The article discusses transformations of the genius loci and its role in creating social relations and tourist attractiveness, as well as threats to immaterial values brought about by globalization. It also presents correlation between the stages of development of the region and tourism area life cycle stages and types of tourist space.

Słowa kluczowe

PL

genius loci; Podhale; krajobraz kulturowy; atrakcyjność turystyczna

EN

Genius loci; Podhale region; cultural landscape; tourist attractiveness

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 15
• Strony: 259--277
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., tab., fot.

Twórcy

autor

Myga-Piątek Urszula

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Bednarek A., 2008: Wpływ czynników przyrodniczych i kulturowych na kształto‐wanie się form architektonicznych w Polsce. Maszynopis pracy magisterskiej, Wydział Nauk o Ziemi UŚ, ss. 93.
• Borcz Z., Niedźwiecka‐Filipiak I, 2004: Wiejska architektura drewniana, tradycja i współczesność. [w:] Czarnecki W., Proniewski M. (red.): Budownictwo drewniane w gospodarce przestrzennej europejskiego dziedzictwa. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku. Białystok: s. 35‐48.
• Budzyńska N., 2009: Duch dawnego Zakopanego. Przewodnik Katolicki Nr 3, Poznań.
• Burszta J., 1985: Chłopskie źródła kultury. Warszawa.
• Czerwiński T., 2006: Budownictwo ludowe w Polsce, Sport i Turystyka. Muza, Warszawa.
• Dutkowa R., 1991: Zakopane, 400 lat dziejów. Krajowa Agencja Wydawnicza Kraków.
• Gutkowski B., 2009: Wprowadzenie. [w:] Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym. Wyd. A. Grzegorczyk, Warszawa, s. 7‐8.
• Jagiełło M. (red.), 1975: Tatry w poezji i sztuce polskiej. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Jałowiecki B., 2009: Magia miejsc. [w:] Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym. wyd. A. Grzegoryczyk, Warszawa, s. 9‐13.
• Kiełczewska‐Zalewska, M., 1972: Geografia osadnictwa. Zarys problematyki. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
• Kolbuszewski J. (red.), 1976: Czarny szczyt. Proza taternicka lat 1904‐1939. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Kolbuszewski J. (red.), 1981: Strofy o górach. Antologia. Wybór, Iskry, Warszawa.
• Kolbuszewski J. (red.), 1992: Tatry i górale w literaturze polskiej. Antologia. Ossolineum, Wrocław, Biblioteka Narodowa seria I nr 268.
• Kondracki J.,1996: Regiony fizycznogeograficzne Polski. PWN, Warszawa.
• Kornecki M., 1987: Gotyckie kościoły na Podhalu. Wydawnictwo Literackie. Kraków.
• Kroh A., 2002: Tatry i Podhale, Wyd. Dolnośląskie. Warszawa.
• Kuleczka P., 1994: Tatry w literaturze polskiej dla dzieci i młodzieży. WSP, Zielona Góra.
• Łaś J., 2000: Drewniana architektura sakralnego Podhala – sto lat rozwoju techniki budowania i zdobienia. [w:] Wójcik A. (red.) Budownictwo ludowe w górach. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej. Kraków: s 87‐102.
• Madurowicz M., 2008: Kto jest turysta w przestrzeni miasta? Poszukiwania badawcze. [w:] Turystyka kulturowa. Spojrzenie geograficzne, Wyd. UJ.
• Matlakowski W., 1892: Budownictwo ludowe na Podhalu. Lwów.
• Młodziejowski J., 1975: Góry polskie w polskiej muzyce. Materiały Sympozjum Góry w Kulturze Polskiej, Kraków.
• Morawska – Nowak B., 1992: TT i PTT a ochrona Tatr, Pamiętnik Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Tom 1, s. 208 – 217
• Myga‐Piątek U., 2009: Architektura wernakularna Podhala jako czynnik kształtowania krajobrazu i atrakcyjności turystycznej. Acta Geographica Silesiana, Nr 5. Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, s. 29‐37.
• Myga‐Piątek U., Jankowski G., 2009: Wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i krajobraz kulturowy – analiza wybranych przykładów obszarów górskich. Problemy Ekologii Krajobrazu. T. XXV, s. 27‐39.
• Pawłowska K., 1994: O percepcji własnego miejsca i jej skutkach czyli o idei swojskości architektury. [w:] J. Bogdanowski J. (red.): O percepcji środowiska Instytut Ekologii PAN oficyna Wydawnicza, s. 77‐109.
• Piotrowiak K., 2010: Zakopane – magia miejsca i ludzi. Maszynopis pracy magisterskiej. Biblioteka Wydziału Nauk o Ziemi UŚ, Sosnowiec, s. 133.
• Piotrowski S., 1970: Skalne Podhale i literaturze i kulturze Polskiej. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. Warszawa.
• Pisera K., 2007: Jak dawniej po Tatrach chadzano, Zakopane.
• Podemski K., 2005: Socjologia podróży. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• Przyboś K., 1995: Dzieje Polskich Karpat. [w:] Warszyńska J. (red.): Karpaty Polskie, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 147‐168.
• Pytel Z., 1999: Witkiewiczowska architektura sakralna w Zakopanem, Towarzystwo Miłośników Tatr, Zakopane.
• Radwańska‐Parysek Z., Parysek W. H., 2004: Wydawnictwo Górskie, Poronin.
• Romaniszyn B., 1932: Góry w twórczości muzycznej. Wierchy, Nr 10, Zakopane.
• Różański S. 1979: Osadnictwo a środowisko Polski. PWN. Warszawa.
• Ryńska E., 2001: Bioklimatyka a forma architektoniczna. Wyd. Politechniki Warszawskiej. Warszawa.
• Stecki K.,1980: Przewodnik literacki po Zakopanem. Wyd. Artystyczne i Filmowe.
• Sztumski W., 2006: Turboświat i zasada odspieszania. Problemy ekorozwoju, Vol. 1 No 1,. s.49‐57.
• Tondos B., 2004: Styl zakopiański i zakopiańszczyzna Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław.
• Tłoczek I., 1985: Dom mieszkalny na wsi polskiej. PWN. Warszawa.
• Tuan Y F., 1987: Przestrzeń i miejsce. PIW. Warszawa.
• Węcławowicz T. 1995: Przemiany krajobraz Polskich Karpat. [w:] Warszyńska J. (red.): Karpaty Polskie, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 169‐180.
• Zaczyński E.J., 1938: Dwadzieścia lat rozwoju Zakopanego 1918‐1937. Frekwencja w uzdrowisku. Komunikaty Studium Turyzmu Uniwersytetu Jagiellońskiego 9.