Octan izopropylu : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Stetkiewicz J. , Grunt H.

Warianty tytułu

EN

Isopropyl acetate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Octan izopropylu jest bezbarwną cieczą o intensywnym owocowym zapachu. Stosowany jest jako rozpuszczalnik nitroceluzozy i innych żywic, tłuszczów, olejów, wosków oraz gumy. Używany jest również w przemyśle perfumeryjnym i poligraficznym oraz jako dodatek do żywności. Otrzymywany jest na drodze estryfikacji alkoholu izopropylowego kwasem octowym w obecności katalizatora. Pary octanu izopropylu dobrze wchłaniają się przez drogi oddechowe, a w stanie ciekłym octan ten dobrze wchłania się przez skórę i z przewodu pokarmowego. Narządami krytycznymi w przypadku narażenia na octan izopropylu są oczy, skóra, układ oddechowy i ośrodkowy układ nerwowy. Octan izopropylu wykazuje działanie drażniące na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych oraz na skórę. Związek ten poza działaniem drażniącym wykazuje słabe działanie narkotyczne. Krótko trwające narażenie osób na większe stężenia octanu izopropylu może powodować podrażnienie błon śluzowych oczu i górnych dróg oddechowych, natomiast długotrwałe narażenie może powodować podrażnienia skóry. Octan izopropylu jest czynnikiem odtłuszczającym i przedłużone narażenie na ten związek może powodować zapalenie skóry. Ponadto następstwem długotrwałego narażenia na octan izopropylu mogą być przewlekle choroby układu oddechowego. Nie stwierdzono objawów działania miejscowo drażniącego i zaburzeń układowych u osób narażonych zawodowo na octan izopropylu o stężeniu 417 mg/m3. Na podstawie wyników badań na zwierzętach wykazano, że związek o większych stężeniach wykazuje działanie drażniące na skórę, oczy i błony śluzowe dróg oddechowych. U myszy narażanych przez 5 min na octan izopropylu wyznaczono RD50 na poziomie 17785 mg/m3 (4265 ppm). W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych dotyczących działania rakotwórczego octanu izopropylu. Nie wykazano też działania mutagennego tego związku.W przypadku estrów propylowych kwasu octowego, właściwości fizyczne octanu izopropylu są bardziej zbliżone do właściwości octanu etylu niż do octanu n-propylu. Na podstawie wyników badań ostrej toksyczności inhalacyjnej na zwierzętach wydaje się, że siła działania toksycznego octanu izopropylu i octanu etylu jest nieco mniejsza niż octanu n-propylu i octanu n-butylu. Wartość NDS octanu izopropylu w większości państw została ustalona na poziomie około 950 mg/m3. W Polsce nie ustalono wartości normatywów higienicznych dla octanu izopropylu. Przy ustalaniu wartości NDS wzięto pod uwagę fakt, że octan izopropylu działa drażniąco na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych a jego duże stężenia mogą wykazywać działanie narkotyczne. Wyznaczona w badaniach na myszach wartość RD50 octanu izopropylu wynosiła 17785 mg/m3 (4265 ppm). Wartość NDS ustalona na podstawie ostrego działania drażniącego powinna mieścić się w zakresie od 1/10 do 1/100 wartości RD50, tj. w przedziale 1778 -s-177 mg/m3. Przyjmując, do ustalenia wartości NDS, zalecaną przez higienistów amerykańskich wartość 1/30 RD50, wartość NDS powinna wynosić 593 mg/m3. Zaproponowano ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia octanu izopropylu jako średnią ważoną dla 8-godzinnego dnia pracy na poziomie 600 mg/m3 oraz najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego na poziomie 1000 mg/m3. Octan izopropylu o tych stężeniach nie powinien działać drażniąco na oczy, gardło i drogi oddechowe. Brak jest podstaw do ustalenia wartości DSB.

EN

Isopropyl acetate (CAS Registry No. 108-21-4) is a colourless liquid with a fruity odour. Iso-propyl acetate is employed as a solvent for nitrocellulose and other resins, fats, oils, waxes, and gums. It is used in synthetic perfumes and food flavourings. Isopropyl acetate is irritating to the eyes and mucous membranes of respiratory passages, and skin of animals and exposed workers. According to Alaries studies the RD50 concentration (the concentration which produces a 50% reduction in breath rate in exposed mice) was 17785 mg/m3 (4265 ppm).Considering these data, the MAC of 600 mg/m3 is recommended and the STEL is 1000 mg/m3 beacuase of its irritative effect on the eyes and throat, and the respiratory system.

Słowa kluczowe

PL

octan izopropylu; wartość NDS; narażenie zawodowe; działanie drażniące

EN

isopropyl acetate; MAC values; occupational exposure; irritation

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2001
• Tom: Nr 3 (29)
• Strony: 197--209
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., tab.

Twórcy

autor

Stetkiewicz J.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul.św. Teresy 8

autor

Grunt H.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul.św. Teresy 8

Bibliografia

• 1. ACGIH (1996) Documentation of the threshold limit values. Isopropyl acetate. Ed.6 Cincinnati, Ohio.
• 2. Amoore J.E. i in. (1983) Odor as an aid to chemical safety: odor thresholds compared with threshold limit values and volatilities for 214 industrial chemicals in air and water dilution. J. Appl. Toxicol. 3(6), 272-290.
• 3. Bos P. i in. (1992) Evaluation of the sensory irritation test for the assesment of occupational health risk. Critical Reviews in Toxicology 21(6), 423-450.
• 4. Ceaurriz J. i in. (1983) Concentration-dependent behavioral changes in mice following short-term inhalation exposure to various industrial solvents. Toxicol. Appl. Pharmacol. 67(3), 383-389 (cyt. wg Toxline 1983).
• 5. Cheminfo (1998) [komputerowa baza danych].
• 6. Guseinov V. i in. (1986) Azerb. Med. Zh. 63 (41), (cyt. wg IUCLID, 1996).
• 7. HSDB, Hazardous Substances Data-Bank (1998) [komputerowa baza danych].
• 8. ILO, International Labour Office (1983) Encyclopedie of occupational health and safety. 3 ed., 1, 781 Geneva.
• 9. ILO, International Labour Office (1991) Occupational exposure limits for airborne toxic substances. 3ed. Geneva.
• 10. IUCLID, International Uniform Chemical Information Database (1996) [komputerowa baza danych].
• 11. Mc Laughlin (1946) Am. J. Ophtalmol. 29, 1361 (cyt. wg Patty 1981).
• 12. Łazariew N. W. (1954) Szkodliwe substancje w przemyśle. Warszawa, PWT, 369.
• 13. Munch J. C. (1972) Aliphatic alcohols and alkyl esters: narcotic and lethal potencies to tadpoles and to rabbits. Ind. Med. Surg. 41, 3 1-33.
• 14. NIOSH, National Institute for Occupational Safety & Health (1981) Occupational Health Guideline for Chemical Hazards, U.S. Department of Health and Human Services, Cincinnati.
• 15. NIOSH, National Institute for Occupational Safety 8 Health (1994) Pocket guide to chemical hazards. Washington.
• 16. von Oettingen W. F. (1960) The aliphatic acids and their esters: toxicity and potential dangers. Arch. Ind. Health 21, 28-65.
• 17. Patty F.A. (1981) Industrial hygiene and toxicology. 4 ed. Vol. II, New York, Wiley, 2267-2277.
• 18. Pozzani U.C. (1959) Amer. Ind. Hyg. Assoc. .1. 20 (364), (cyt. wg IUCLID).
• 19. Prehled prumyslove toxicologie (1986) Czehoslovakia, Avicenum (cyt. wg IUCLID).
• 20. RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (1998) [komputerowa baza danych].
• 21. Rusiecki W. (1977) Toksykologia współczesna. Warszawa, PZWL, 157-160.
• 22. Sax N.J., Lewis R.J., Sr. (1987) Hawley’s condensed chemical dictionary. 11 ed. New York, Van Nostrand Reinhold & Co.
• 23. Seńczuk W. (1990) Toksykologia. Warszawa, PZWL, 409-411.
• 24. Silverman L. i in. (1946) Further studies on sensory response to certain industrial solvent vapors. J. Ind. Hyg. Toxicol., 28(6), 1946, 262-266.
• 25. Smyth H.F. i in. (1954) Range-finding toxicity data: list V. Arch. Ind. Hyg. Occup. Med. 10, 61-68 (cyt. wg ACGIH 1996 i wg Patty 1981). 208
• 26. U.S. Department of Labor, Occupational Safety 8 Health Administration (1989) 29 CFR Part 1910,Air Contaminants; Final Rule. Fed. Reg. 54(12), 2466.
• 27. Zeiger E. i in. (1996) Environmental and Molecular Mutagenesis, 19, 2 (cyt. wg IUCLID, 1996).
• 28. Zimmermann F.K. (1989) Induction of chromosome loss by mixtures of organic solvents including neurotoxins. mutation research. 224, 287-303 (cyt. wg IUCLID 1996).