The geotouristic potential of the scenic underground routes in the “Wieliczka” and “Bochnia” Salt Mines (Carpathian Foredeep)

• Autorzy: Dzięgiel Maciej

Identyfikatory

DOI

10.7494/geotour.2020.3-4(62-63).17

Warianty tytułu

PL

Potencjał geoturystyczny tras podziemnych kopalń soli w Wieliczce i Bochni dostępnych do zwiedzania (zapadlisko przedkarpackie)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In this article, five scenic underground routes of historical salt mines in Wieliczka and Bochnia towns were the subject of comparative research, considered as very essential examples of geotouristic potential. In the “Wieliczka” Salt Mine, there are Touristic and Miners’ Routes, and in the “Bochnia” mine, there is a Multimedia Touristic route, as well as two Miners’: Natural and Historical ones. The routes lead through the parts of old mines. These salt deposits are a part of the Miocene evaporitic formations, as a fragment of the Carpathian Foredeep. A comparative geotouristic potential evaluation of all these routes was made to meet tourists’, educators’ and investors’ expectations and needs to raise their geotouristic development level. The statistical data of the annual number of visitors for the last few years at the described routes were also discussed. In general, interest in these routes has been growing, as the popularity of the industrial heritage in the “Wieliczka” and “Bochnia” Salt Mines has been regularly developing. They have become very widely known in Poland and around the world.

PL

Artykuł poświęcony jest analizie porównawczej potencjału geoturystycznego pięciu tras podziemnych zabytkowych kopalń soli w Wieliczce i Bochni. Dwie z nich (turystyczna i górnicza) znajdują się w Wieliczce, a trzy pozostałe (multimedialna turystyczna i dwie górnicze: historyczna i przyrodnicza) w Bochni. Prowadzą one fragmentami dawnych wyrobisk kopalnianych. Opisywane złoża solne mają postać ewaporatowej formacji powstałej w miocenie, wchodzącej w skład zapadliska przedkarpackiego. Ocena porównawcza potencjału geoturystycznego poszczególnych tras została dokonana z uwzględnieniem potrzeb turystów, nauczycieli i inwestorów. Wzięto pod uwagę także dane statystyczne dotyczące frekwencji turystów w omawianych obiektach dla kilku ostatnich lat. Ogólnie rzecz biorąc, zainteresowanie opisywanymi trasami podziemnymi systematycznie wzrasta do chwili obecnej, co jest skutkiem zwiększającej się z biegiem czasu popularności dziedzictwa przemysłowego w Wieliczce i Bochni, zarówno w Polsce, jak i na całym świecie.

Słowa kluczowe

EN

Carpathian Foredeep; evaporates; underground routes; salt mine; geotourism

PL

zapadlisko przedkarpackie; ewaporaty; trasy podziemne; kopalnia soli; geoturystyka

• Wydawca: Wydawnictwa AGH ; Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica
• Czasopismo: Geotourism / Geoturystyka
• Rocznik: 2021
• Tom: nr 3-4 (66-67)
• Strony: 17--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 95 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Dzięgiel Maciej

• AGH University of Science and Technology, School of Environmental Protection and Engineering, al. A. Mickiewicza 30, Krakow, Poland

Bibliografia

• [1] Alexandrowicz Z. (red.), 2000. Groty kryształowe w Kopalni Soli Wieliczka. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• [2] Alexandrowicz Z., 2006. Kopalnia Soli w Wieliczce. In: Słomka T. et al. (red.), Katalog obiektów geoturystycznych (obejmuje wybrane geologiczne stanowiska dokumentacyjne). Kraków: 104–105.
• [3] Alexandrowicz Z. & Alexandrowicz S.W., 2004. Geoparks  – the most valuable landscape parks in Southern Poland. In: Ber A., Alexandrowicz Z., Balabanis P. (eds.), Proceedings of the Conference “Geological Heritage Concept, Conservation and Protection Policy in Central Europe”. October 3–4, 2003, Cracow, Poland. PGI, Warsaw: 49–56, “Polish Geological Institute Special Papers, vol. 13”.
• [4] Alexandrowicz Z. & Miśkiewicz K., 2016. Geopark  – od idei do realizacji, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 72(4): 243–253.
• [5] Alexandrowicz Z., Urban J. & Miśkiewicz K., 2009. Geological Values of Selected Polish Properties of the UNESCO World Heritage List. Geoheritage, 1: 43–52.
• [6] Bielak P., 2014. Kopalnia Soli Bochnia. Szlakiem zabytkowych wyrobisk. Wydawnictwo Progress Anita Własnowska-Bielak, Łapczyca.
• [7] Bralewska K., Rogula-Kozłowska W., Mucha D., Badyda A.J., Kostrzon M., Bralewski A. & Biedugnis S., 2022. Properties of Particulate Matter in the Air of the Wieliczka Salt Mine and Related Health Benefits for Tourists. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(2): 826.
• [8] Brudnik K., Bukowski K., Przybyło J. & Stecka J., 2001. Kopalnia soli w Wieliczce. In: Paulo A. & Krobicki M. (red.), 12th Meeting of the Association of European Geological Societies. Carpathian Palaeogeography and Geodynamics: a Multidisciplinary Approach. Kraków, 10–15 September 2001. Państwowy Instytut Geologiczny, Kraków: 213–230.
• [9] Bukowski K., 1999. Porównanie badeńskiej serii solonośnej z Wieliczki i Bochni w świetle nowych danych. In: Peryt T.M. (red.), Analiza basenu trzeciorzędowego Przedkarpacia. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa: 43–56, „Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 250”.
• [10] Bukowski K., 2011. Badeńska sedymentacja salinarna na obszarze między Rybnikiem a Dębicą w świetle badań geochemicznych, izotopowych i radiometrycznych. Wydawnictwa AGH, Kraków, „Rozprawy, Monografie, 236”.
• [11] Bukowski K., Dąbroś K., Przybyło J., Włodarczyk-Żurek E. & Źróbek M., 2019. Salt deposition in the Wieliczka area and its exposure in the Salt mine. In: Studencka B. (ed.), 8th International Workshop Neogene of Central and South-Eastern Europe, 27th–31st May 2019, Chęciny, Poland. Abstract volume. Field trip guidebook. University of Warsaw. Faculty of Geology. Institute of Geology, Warsaw: 125–131.
• [12] Charkot J., 2005. Zarys rozwoju przestrzennego kopalni bocheńskiej w latach 1772–1990. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, 24: 25–58.
• [13] Charkot J., 2016. Uwarunkowania historyczne i prawno-organizacyjne górniczo-konserwatorskiego zabezpieczania zabytkowych wyrobisk kopalni bocheńskiej. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, 31: 119–148.
• [14] Charkot J., Jodłowski A., Międzobrodzka M., Ochniak-Dudek K., Skubisz M., Konwerska B., Kuc W. & Gawroński W., 2015. Wieliczka: zabytkowa Kopalnia Soli, Muzeum Żup Krakowskich. Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka.
• [15] Cyran K. & Toboła T. 2006. Badania mezostruktur tektonicznych w Kopalni Soli Bochnia. Geologia, 32(2): 85–98.
• [16] Cyran K. & Toboła T., 2008. Stop 1. Bochnia Salt Mine. In: Krobicki M., Golonka J., Cyran K., Leśniak T., Strzeboński P. & Toboła T., 4th International Conference GEOTOUR 2008 “Geotourism and Mining Heritage”, 26–28 June 2008, AGH University of Science and Technology, Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, International Association for Geotourism: 83–111.
• [17] Dębkowski R., d’Obyrn K. & Szpak M., 2012. Techniki zabezpieczenia wyrobisk Kopalni Soli „Wieliczka” na przykładzie Trasy Górniczej. In: WARSZTATY 2012 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie. Materiały Sympozjalne, Gniew: 68–79 [unpublished].
• [18] Dmytrowski P. & Kicińska A., 2011. Waloryzacja geoturystyczna obiektów przyrody nieożywionej i jej znaczenie w perspektywie rozwoju geoparków. Problemy Ekologii Krajobrazu, 29: 11–20.
• [19] d’Obyrn K. & Rajchel L., 2014. Balneologiczne walory Kopalni Soli „Wieliczka”. Acta Balneologica, 56, 4(138): 220–223.
• [20] Doktor M., Miśkiewicz K., Welc E.M. & Mayer W., 2015. Criteria of geotourism valorization specified for various recipients. Geotourism, 3–4(42–43): 25–38.
• [21] Dryglas D. & Miśkiewicz K., 2014. Construction of the geotourism product structure on the example of Poland. In: GeoConference on Ecology, Economics, Education and Legislation. 14th International Multidisciplinary Scientific GeoConference SGEM 2014, June 19–25, 2014, Albena, Bulgaria. Conference proceedings. Vol. 2: Ecology and environmental protection. STEF92 Technology, Sofia: 155–162.
• [22] Duda Z. & Hydzik J., 2009. Górniczo-konserwatorskie prace zabezpieczające zabytkowe wyrobiska „Zejścia Kalwaria” na poziomie Sobieski w kopalni soli „Bochnia”. Górnictwo i Geoinżynieria, 33(1): 133–143.
• [23] Dz.Urz. Województwa Krakowskiego z 1997 r. nr 21, poz. 119  – Rozporządzenie Nr 10 Wojewody Krakowskiego z dnia 6 grudnia 1997 r. w sprawie objęcia ochroną prawną, w formie stanowisk dokumentacyjnych obiektów geologicznych w Kopalni Soli Wieliczka.
• [24] Dz.Urz. Województwa Małopolskiego z 2005 r. nr 712, poz. 5111  – Rozporządzenie Nr 64/05 Wojewody Małopolskiego z dnia 5 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia stanowisk dokumentacyjnych w Kopalni Soli Bochnia.
• [25] Dzięgiel M., 2010. Underground geotouristic routes in the Małopolska District. In: Christofides G. et al. (eds.), Proceedings XIX Congress of the Carpathian Balkan Geological Association (CBGA), September 23–26, 2010, Thessaloniki, Greece, General Sessions G11, Special Sessions, Thessaloniki: 107.
• [26] Dziwik K., 1988. Saliny krakowskie w latach 1772–1918. In: Jodłowski A. et al., Dzieje żup krakowskich. Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka: 223–303.
• [27] Fischer S., 1962. Dzieje bocheńskiej żupy solnej. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [28] Flasza J. & Manecki M. (red.), 2016. Historia wykuta w soli. Kopalnia Soli „Bochnia” Sp. z o.o., Bochnia.
• [29] Garlicki A., 1968. Z rozważań sedymentologicznych nad profilem autochtonicznej formacji solonośnej okolicy Wieliczki i Bochni. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 38(2–3): 219–223.
• [30] Garlicki A., 1979. Sedymentacja soli mioceńskich w Polsce. Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa, „Prace Geologiczne PAN, 119”.
• [31] Garlicki A., 2008. Salt Mines at Bochnia and Wieliczka. Przegląd Geologiczny, 56(8/1): 663–669.
• [32] Jodłowski A., 1971. Eksploatacja soli na terenie Małopolski w pradziejach i we wczesnym średniowieczu. Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. 4”.
• [33] Jodłowski A., 1988. Początki eksploatacji soli na terenie żup krakowskich do połowy XIII wieku. In: Jodłowski A. et al., Dzieje żup krakowskich. Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka: 71–102.
• [34] Jodłowski A., 2015. Dzieje wielickiej żupy solnej. Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka.
• [35] Keckowa A., 1988. Żupy krakowskie w XVI–XVII w. In: Jodłowski A. et al., Dzieje żup krakowskich. Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka: 159–198.
• [36] Kolasa K. & Ślączka A., 1985a. Sedimentary salt megabreccias exposed in the Wieliczka mine Fore-Carpathian Depression. Acta Geologica Polonica, 35(3–4): 221–230.
• [37] Kolasa, K. & Ślączka, A., 1985b. Some remarks on the Wieliczka salt deposit genesis. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, 14: 7–49.
• [38] Kopalnia Soli „Wieliczka”, 2012. Trasa górnicza  – nowy podziemny szlak w Kopalni Soli „Wieliczka”. Geology, Geophysics & Environment, 38(2): 283–287.
• [39] Krzeczyńska M. & Woźniak P., 2011. Oblicza geologii  – przykładowe projekty ścieżek geoturystycznych. Przegląd Geologiczny, 59(4): 340–351.
• [40] Książkiewicz M., 1972. Tektonika. Cz. 3: Karpaty. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, „Budowa geologiczna Polski, t. 4”.
• [41] Kurowski P., 1990. Trasy turystyczne w kopalni wielickiej. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, 16: 125–140.
• [42] Migoń P., 2012. Geoturystyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• [43] Mika M., 2011. Formy turystyki poznawczej. In: Kurek W. (red.), Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 198–232.
• [44] Mróz S., 2015. Spacerem po „Końskiej drodze”. Nowa trasa turystyczna w Kopalni Soli w Bochni. Wiadomości Bocheńskie, 26, 1(104): 48–51.
• [45] Osadczuk A. & Osadczuk K., 2008. Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako nowej formy postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych. In: Dutkowski M. (red.), Problemy turystyki irekreacji, Oficyna IN PLUS, Szczecin: 131–141.
• [46] Piotrowicz J., 1988. Żupy krakowskie w pierwszych wiekach rozwoju od połowy XIII do początków XVI wieku. In: Jodłowski A. et al., Dzieje żup krakowskich. Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka: 103–158.
• [47] Piotrowicz J., 2014. Żupa bocheńska w okresie staropolskim (do 1772 r.). Wiadomości Bocheńskie, 25 2(101): 2–5.
• [48] Pitera M., 2017. Dyliżansem do Wieliczki, czyli ze wspomnień angielskojęzycznych podróżników (XVIII/XIX wiek). Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka.
• [49] Poborski J., 1952. Złoże solne Bochni na tle geologicznym okolicy. Wydawnictwo Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa, „Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 78”.
• [50] Poborski J. & Skoczylas-Ciszewska K., 1963. O miocenie w strefie nasunięcia karpackiego w okolicy Wieliczki i Bochni. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 33(3): 339–348.
• [51] Puławska A., Manecki M., Flasza M. & Styszko K., 2021. Origin, distribution, and perspective health benefits of particulate matter in the air of underground salt mine: a case study from Bochnia, Poland. Environmental Geochemistry and Health, 43(9): 3533–3556.
• [52] Rowan M.G., Krzywiec P., Bukowski K. & Przybyło J., 2020. Nature and origin of large-scale and intrasalt deformation within the Wieliczka salt mine, Poland. Geological Quarterly, 64(4): 819–837.
• [53] Słomka T. & Kicińska-Świderska A., 2004. Geoturystyka  – podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1: 5–7.
• [54] Sołowiej D., 1992. Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• [55] Wagner M., Bukowski K. & Przybyło J., 2008. Charakter petrograficzny substancji węglowej z osadów solnych Wieliczki. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 24(3/2): 225–240.
• [56] Wagner M., Bukowski K. & Stochel B., 2010. Petrological character of lignite (brown coal) from Badenian salts in the Bochnia Mine (Southern Poland). Geological Quarterly, 54(4): 439–448.
• [57] Wiewiórka J., 1988. Geological conditions of salt exploitation in the Kraków Salt-Works. In: Jodłowski A., Wiewiórka J., Piotrowicz J., Keckowa A., Dziwik K. & Wyrozumski J., The history of Kraków Salt-Works. Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka: 37–70.
• [58] Wiewiórka J., Charkot J., Dudek K. & Gonera M., 2008. Historic salt mines in Wieliczka and Bochnia. Geoturystyka, 4(18): 61–70.
• [59] Wiewiórka J., Charkot J. & Zięba K., 2013a. Najcenniejsza. Cz. 1. Wiadomości Bocheńskie, XXIV, 3(98): 2–3.
• [60] Wiewiórka J., Charkot J. & Zięba K., 2013b. Najcenniejsza. Cz. 2. Zabytkowa kopalnia soli w Bochni na liście UNESCO. Wiadomości Bocheńskie, XXIV, 4(99): 20–26.
• [61] Wiewiórka J., Poborska-Młynarska K., Zięba K. & Flasza M., 2016. W głąb soli i czasu w kopalni Bochnia. Wydawnictwa AGH, Kraków, „Nauka dla Ciekawych, 9”.
• [62] Włodarska A., 2018. Kopalnia soli „Wieliczka”. Niecodzienny świat w soli. Wydawnictwo Grupa Press Art, Wieliczka.
• [63] Wolańska A., 2010. Wieliczka. Zabytkowa kopalnia soli. Trasa turystyczna. Przewodnik. Wydawnictwo Karpaty  – Andrzej Łączyński, przy współpr. Kopalni Soli „Wieliczka”  – Trasa Turystyczna, Kraków.
• [64] Wolańska A., 2017. Szybem Regis na trasę górniczą. NBI Media, Kraków.
• [65] Wójcik T., Ziaja M. & Ćwik A., 2014. Potencjał geoturystyczny nieczynnych kamieniołomów Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 26: 155–173.
• [66] www1 – klubpodroznikow.com/relacje/podziemia/300-kopalniasoli-w-bochni- [accessed: 2022-04-04].
• [67] www2 – pl.wikipedia.org/wiki/Kopalnia_soli_Wieliczka#Historia_eksploatacji [accessed: 2022-04-04].
• [68] www3 – pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_%C5%BBup_Krakowskich_Wieliczka [accessed: 2022-04-04].
• [69] www4 – www.bochnia.eu/powstanie-nowa-trasa-turystyczna-wkopalni-soli-bochnia/ [accessed: 2022-04-04].
• [70] www5 – www.bochniaisol.pl/news/168202/ekstremalna-trasa-staregory-kopalnia-soli-w-bochni-wideo.html [accessed: 2019-10-16].
• [71] www6 – www.chasingunesco.com/krolewskie-kopalnie-soli-w-wieliczce-i-bochni/ [accessed: 2022-04-04].
• [72] www7 – www.docplayer.pl/6073793-Kopalnia-soli-wieliczka.html [accessed: 2022-04-04].
• [73] www8 – www.gazetakrakowska.pl/bochnia-komornik-zajal-konto--uzdrowiska-kopalni-soli-klienci-nie-przyjada-na-swieta/ar/c3-12777201 [accessed: 2022-04-04].
• [74] www9 – www.kopalnia.pl/turysta-indywidualny/nocleg-i-wyzywienie [accessed: 2022-04-04].
• [75] www10 – www.kopalnia.pl/turysta-indywidualny/o-kopalni [accessed: 2022-04-04].
• [76] www11 – www.kopalnia.pl/turysta-indywidualny/o-kopalni/historia-kopalni [accessed: 2022-04-04].
• [77] www12 – www.kopalnia.pl/turysta-indywidualny/o-kopalni/komorypomieszczenia-wydrazone-w-solnej-skale [accessed: 2022-04-04].
• [78] www13 – www.kopalnia.pl/turysta-indywidualny/informacje-praktyczne/mapa-i-dojazd [accessed: 2022-04-04].
• [79] www14 – www.kopalnia.pl/turysta-indywidualny/teznia-solankowa [accessed: 2022-04-04].
• [80] www15 – www.kopalnia.pl/turysta-indywidualny/trasa-gornicza [accessed: 2021-06-21].
• [81] www16 – www.kopalnia.pl/turysta-indywidualny/trasa-turystyczna [accessed: 2021-06-21].
• [82] www17 – www.kopalnia-bochnia.pl/pobytynocne/index [accessed: 2022-04-04].
• [83] www18 – www.kopalnia-bochnia.pl/zwiedzanie/podziemnaekspozycjamultimedialna/ [accessed: 2021-06-21].
• [84] www19 – www.kopalnia-bochnia.pl/zwiedzanie/sladami_kaplic/ [accessed: 2022-04-04].
• [85] www20 – www.kopalnia-bochnia.pl/zwiedzanie/trasaprzyrodnicza/[accessed: 2021-06-21].
• [86] www21 – www.kopalniawieliczka.eu/groty-krysztalowe-jedyne-takie-na-swiecie/ [accessed: 2022-04-04].
• [87] www22 – mapy.e-turysta.pl/malopolskie/bochnia/ [accessed: 2022-04-04].
• [88] www23 – www.muzeum.wieliczka.pl/en/exhibitions/saltmine [accessed: 2022-04-04].
• [89] www24 – www.muzeum.wieliczka.pl/trasa-muzeum-w-kopalni-soli [accessed: 2022-04-04].
• [90] www25 – www.naszkawalekswiata.pl/2020/01/30/trasa-gornicza-wkopalni-soli-w-wieliczce/ [accessed: 2022-04-04].
• [91] www26 – www.pgi.gov.pl/aktualnosci/display/9915-swiatowy-dzienziemi-geoparki-w-sluzbie-georoznorodnosci.html [accessed: 2019-04-25].
• [92] www27 – www.pgi.gov.pl/aktualnosci/display/13358-sol-kamiennajakiej-nie-znamy-z-wizyta-w-kopalni-soli-bochnia.html [accessed: 2022-04-04].
• [93] www28 – www.powiatwielicki.pl/strefa-turystyki/atrakcje-turystyczne,1455,muzeum-zup-krakowskich-trasa-muzealna.html [accessed: 2022-04-04].
• [94] www29 – www.powiatwielicki.pl/strefa-turystyki/atrakcje-turystyczne,1456,kopalnia-soli-wieliczka-trasa-turystyczna.html [accessed: 2022-04-04].
• [95] www30 – www.sol-klodawa.com.pl/historia/ [accessed: 2021-06-21]