The urban transformations of the health resort in Lądek Zdrój before 1945

• Autorzy: Trocka-Leszczyńska E. , Tomaszewicz A.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc120105

Warianty tytułu

PL

Przekształcenia urbanistyczne uzdrowiska w Lądku-Zdroju do roku 1945

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Lądek-Zdrój, the oldest Kłodzko spa, today consists of two parts, i.e. a historical town situated on the Biała Lądecka River bank and a spa situated on both sides of the river, which has a free park system with softly arranged roads adjusted to the natural environment with spa development dispersed in the surrounding green areas. The municipal part of Lądek Zdrój was granted the town charter in the 2nd half of the 13th century. At a similar time, at the foot of Świętojerskie Hill thermal springs were discovered near which a spa started to develop. At the end of the 16th century the functional system of the spa was already outlined and an apparently accidental arrangement of buildings, which was adapted to the natural form of the terrain, provided its normal functioning. After discovering next thermal springs called Fryderyk and Maria, in the second half of the 17th century the so called Nowy Zdrój (New Bath) was set up which was later changed into Maria’s Bath. A spatial arrangement of the spa development, which was a result of the planned and one-time construction action, is regarded as the earliest solution of this type that was realised in Silesia. The minister of Silesia, Count von Hoym contributed to the further development of the spa in the middle of the 18th century. He was, inter alia, an initiator of land development between baths where a spa house was built and the English park was established. In the 19th century the spa was still beautified and developed; the authorities of Lądek aimed at getting and integrating further lands which were adjacent to the thermal springs where parks were established and residential buildings were located. The present spatial layout of the spa is to a large extent a result of reorganisation of the area around Maria Bath that was conducted in the 1930s. The article presents in detail the particular stages of the history of urban transformations of the spa part of Lądek Zdrój.

PL

Lądek-Zdrój, najstarsze kłodzkie uzdrowisko, składa się dziś z dwóch części: zabytkowego miasta – położonego na brzegu rzeki Białej Lądeckiej oraz uzdrowiska usytuowanego po obu stronach rzeki, o swobodnym układzie parkowym, z miękko prowadzonymi drogami, dostosowanymi do naturalnego ukształtowania terenu, z zabudową uzdrowiskową rozproszoną wśród zieleni. Lokację miejskiej części Lądka-Zdroju przeprowadzono w II poł. XIII w. W podobnym czasie, u podnóża Wzgórza Świętojerskiego zostały odkryte ciepłe źródła, przy których zaczęło rozwijać się uzdrowisko. Pod koniec XVI w. zarysował się układ funkcjonalny kąpieliska, w którym pozornie przypadkowe rozmieszczenie budynków, dostosowane do naturalnego ukształtowania terenu, zapewniało jego prawidłowe funkcjonowanie. Po odkryciu kolejnych źródeł, Fryderyka i Marii, w II poł. XVII w. założono tzw. Nowy Zdrój (późniejszy Zdrój Marii). Kompozycja przestrzenna zabudowy kąpieliska, będąca wynikiem zaplanowanej, jednorazowej akcji budowlanej, uchodzi za najwcześniejsze tego typu rozwiązanie zrealizowane na Śląsku. Do dalszego rozwoju uzdrowiska przyczynił się w połowie XVIII w. minister Śląska, hrabia von Hoym. Był on m.in. inicjatorem zagospodarowania obszaru między zdrojami, gdzie wybudowano dom zdrojowy i założono park angielski. W XIX w. nadal upiększano i rozbudowywano uzdrowisko; władze Lądka dążyły do pozyskiwania i scalania kolejnych gruntów sąsiadujących z kąpieliskami, na których zakładano parki i lokalizowano zabudowę willową. Obecny układ przestrzenny uzdrowiska jest, w dużej mierze, wynikiem reorganizacji przestrzeni wokół zdroju Marii, przeprowadzonej w latach 30. XX w. W artykule szczegółowo przedstawiono kolejne etapy w historii przekształceń urbanistycznych uzdrowiskowej części Lądka-Zdroju.

Słowa kluczowe

EN

Silesia; Lądek-Zdrój; health resort; urban development

PL

Śląsk; Lądek Zdrój; uzdrowisko; rozwój urbanistyczny

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2012
• Tom: Nr 1(31)
• Strony: 43--52
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys.

Twórcy

autor

Trocka-Leszczyńska E.

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Technology

autor

Tomaszewicz A.

Bibliografia

• [1]Bad Landeck/Schlesien. Bilder aus einer deutschen Stadt, cd. By R. Hauck, Leimen 1973.
• [2]Balińska G., Uzdrowiska dolnośląskie. Problemy rozwoju i ochrony wartości kulturowych do II wojny światowej, Prace Naukowe IHAST Politechniki Wrocławskiej, No. 25, series: Monografie, No. 13, Wrocław 1991.
• [3]Buch L. von, Versuch einer mineralogischen Beschreibung von Landeck, Breslau 1797.
• [4]Burghart G.H., Historisch-Physicalisch- und Medicinische Abhandlung, von den warmen Bäder bey Land-Ecke, in der Königlich Preußischen zum Herzogthum Schlesien gehörigen Grafschaft Glatz gelegen [...], Breslau 1744.
• [5]Ciężkowski W., Lqdek Zdrój, Wrocław 1998.
• [6]Dębicki J., Uzdrowiska ziemi kłodzkiej do końca XVIII wieku, [in:] Zdroje ziemi kłodzkiej. Historia, przyroda, kultura, przyszłość, Ciężkowski W., Dębicki I., Gładkiewicz R. (eds), Wrocław 2000, pp. 13-32.
• [7]Förster A.C., Über die Bäder bey Landeck und deren Gebrauch, Glatz 1805.
• [8]Nobel M., Stadt Landeck, Bad Landeck, Monographie deutscher Städte. Darstellung deutscher Städte und ihrer Arbeit in Wirtschaft, Finanzweisen, Hygiene, Sozialpolitik und Technik, Bd. 19: Die Grafschaft Glatz, Berlin 1927.
• [9]“Ostdeutsche Bau-Zeitung”, 1907, Jg. 5, No. 45.
• [10] Ostrowicz A., Landek w Hrabstwie Klockiem w Szląsku. Podręcznik informacyjny dla gości kąpielowych, Poznań 1881.
• [11] Patschovsky W., Führer durch die Grafshaft Glatz und das Eulengebirge, Schweidnitz 1912.
• [12]Schickfus J., New Vermehrte Schlesische Chronica und Landes Beschreibung [...], Bd. 4, Leipzig 1625.
• [13]Stillfried-Rattonitz R., Beiträge zur Geschichte des schlesischen Adels, Berlin 1864.
• [14]Wangenfield M., Die Thermen und Bäder zu Landeck, Neisse 1853.
• [15]Wolter G.A., Kurze und einfältige doch nothwendige Instruction und Bad-Beschreibung/ was das landeckischen Warmen-Bades Natur/Art/Kraft und Würckung sey [...], Breslau [n.d.].
• [16] Zimmermann F.A., Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd.9 Brieg 1789.