The Greenery of the Krakow Fortress as the Focus of a Project on Protected Landscape Zones of Historic Fortifications

• Autorzy: Środulska-Wielgus J.

Warianty tytułu

PL

Zieleń Twierdzy Kraków osnową projektu strefowej ochrony krajobrazu warownego

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The landscape is a key resource of a fortified area, with camouflage greenery being an important element. An understanding of a historic fortification system in its entirety and the associated cultural and environmental heritage is the main argument calling for the necessity of having an interdisciplinary approach to the research of historic fortification greenery and the landscapes of historic fortifications. The enormous area of the sites, the techniques that went into designing them based on an analysis of the topographical landscape and the scope of the changes made to the landscape demonstrate the advanced level of military engineering that went into creating this structured greenery, the remains of which have amazingly survived to the present. The composed arrangements of fortress greenery are a valuable part of the natural environment, would guarantee that endangered species of flora and fauna are preserved in the environment. The contemporary role of fortress greenery is to serve as the foundation for consolidating or renovating areas on the outskirts of the city that were part of the former fortification landscape. This is also a guideline for the modern use of the imitative method in connection with undesirable areas in the landscape.

PL

Krajobraz jest kluczem do rozważań nad fortyfikacją, w tym nad zielenią militarną jako jej konstytutywnym elementem. Dostrzeżenie całości komponowanego systemu, wartości zarówno kulturowych, jak przyrodniczych to główny argument przemawiający za koniecznością interdyscyplinarnych badań nad dawnymi zadrzewieniami fortecznymi i fenomenem krajobrazu warownego. Ogromna skala tych założeń, technika ich projektowania na podstawie analizy krajobrazowo-topograficznej oraz rozmiar przekształceń dowodzą wysokiego poziomu inżynierów wojskowych w tworzeniu tych zielonych struktur, zadziwiających trwałością ich śladów w krajobrazie. Zespoły zieleni fortecznej są cennym elementem systemu zieleni, gwarantem zachowania środowiska życia gatunków zagrożonych flory i fauny. Współczesna rola zieleni fortecznej to rola osnowy w procesach scalania lub rekompozycji krajobrazu terenów pofortyfikacyjnych i przedmieść. To także wytyczna do współczesnego stosowania metod mimikry w stosunku do obiektów niepożądanych w krajobrazie.

Słowa kluczowe

EN

historic fortified landscape; fortification greenery; large scale preservation

PL

krajobraz warowny; zieleń forteczna; ochrona obszarowa

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
• Czasopismo: Architektura Krajobrazu
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 2
• Strony: 4--17
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Środulska-Wielgus J.

• Instytut Architektury Krajobrazu, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• 1. Bogdanowski J., 1972. Konserwacja i kształtowanie w architekturze krajobrazu. Kraków.
• 2. Bogdanowski J., 1979. Warownie i zieleń Twierdzy Kraków. Kraków.
• 3. Bogdanowski J., Holcer Z., Kornecki M., Swaryczewski A., 1988. Mały słownik terminologiczny dawnej architektury obronnej w Polsce. Kraków.
• 4. Bożętka B., 2008. Systemy zieleni miejskiej w Polsce – ewolucja i problemy kształtowania. Problemy Ekologii Krajobrazu, T. XXII, 49–63.
• 5. Brialmont H.A., 1895. La défense des e`tats et la fortification a la fin du XIXe siécle. Bruksela.
• 6. Brzoskwinia W., 1987. Zielona Twierdza. Aura, 6.
• 7. Budziło J., 1991. Bellona – Florze. Aura, 5.
• 8. Budziło J., Miejskie systemy zielone na kanwie nowożytnych twierdz i ich układów komunikacyjnych (praca doktorska). Politechnika Krakowska.
• 9. Budziło J., 1966. Pozostałości twierdzy Kraków kanwą zieleni miejskiej. Architektura.
• 10. Ceynowa-Giełdon M., Nienartowicz A., 1994. Roślinność fortyfikacji dawnej Twierdzy Toruń. Przewodnik. Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
• 11. Cohausen v. A., 1898. Befestigungs Weisen der Vorzeit. Wiesbaden.
• 12. Głuszek C., Górski M., Kozarski P., Molski P., 2004. Ocena stanu zieleni fortecznej Fortu P. Parysów z ogólnymi wytycznymi w zakresie urządzania zieleni parkowej i z wnioskami zatwierdzonymi przez właściwego konserwatora zabytków. Warszawa.
• 13. Harmata W., 1995. Walory przyrodnicze dawnej Twierdzy Kraków. Aura, 6.
• 14. Kosiński W., 2001. Warowność i zieleń miasta – kanwą wprowadzania turystyki. Materiały Konferencji „Zamki – miasta warowne – ogrody” w O PAN w Krakowie 14.12 2001. Red. J. Bogdanowski. Wyd. O/PAN w Krakowie Kraków, streszczenia materiału [w:] Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych O/PAN w Krakowie VII–XII 2001, s. 48–49.
• 15. Królikiewicz T., 1966. Maskowanie. BPWT Warszawa.
• 16. Kudłek J., Pępkowska A., Walasz K., Weiner J., 2005. Koncepcja ochrony różnorodności biotycznej miasta Krakowa. Instytut Nauk o środowisku UJ, Kraków http://www.eko.uj.edu.pl/przyrodakrakowa/koncept.htm [protokół dostępu sierpień 2006].
• 17. Narębski L., 2008. Miejsce fortyfikacji we współczesnych aglomeracjach [w:] „Przyszłość z Przeszłości”, Dep. Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Toruń, Fort IV, 20–22.11.2008.
• 18. Narębski L., 2012. Zieleń w pasie fortecznym dawnej twierdzy Toruń. VIII konferencja naukowo-techniczna zieleń miejska – naturalne bogactwo miasta zieleń, a klimat społeczny miasta, 11–12 października 2012, Toruń.
• 19. Narębski L., 1998. Zieleń w pasie fortecznym dawnej Twierdzy Toruń [w:] Lasy komunalne Torunia. Stan, zagospodarowanie, ochrona, K. Biały (red.). Toruń.
• 20. Pałubska K., 2004. Wartości przyrodnicze planowanych fortecznych parków [w:] Fortyfikacje europejskich dziedzictw kultury. Tom XVI, Forteczne parki kulturowe szansą na ochronę zabytków architektury obronnej. Świnoujście.
• 21. Poznański G., 1995. Zieleń Twierdzy Przemyśl. Aura, 6.
• 22. Studium historyczne i krajobrazowe fortów Twierdzy Kraków”, 1995–2001; wykonywane I.A.K. pod kierownictwem prof. dr hab. inż. arch. M. Łuczyńskiej-Bruzdy i konsultacji naukowej prof. zw. Dr. hab. inż. arch. Janusza Bogdanowskiego. Autorzy: K. Wielgus, J. Środulska-Wielgus, U. Forczek-Brataniec, M. Mailinger, M. Szromik, Z. Śnieżek, i inni.
• 23. Środulska-Wielgus J., 2005. Zieleń Twierdzy Kraków. Atlas Twierdzy Kraków.
• 24. Środulska-Wielgus J., 1998. Teoretyczne i praktyczne podstawy ochrony oraz kontynuacji zabytkowych zespołów zieleni militarnej”. Materiały konferencyjne, Zespół forteczny Gdańsk – Wisłoujście – problemy ochrony zespołów pofortecznych, Gdańsk, 29–31 maja, 119–133.
• 25. Środulska-Wielgus J., 1998. Tereny fortyfikacyjne jako potencjalny zasób zieleni. Referat na Majowej Sesji Architektury Krajobrazu, Kraków, 18 maja (streszczenie w Sprawozdaniach z posiedzeń naukowych PAN).
• 26. Środulska-Wielgus J., 1999. Zespoły zieleni fortecznej jako element fenomenu krajobrazu warownego Twierdzy Przemyśl. Fortyfikacja – Europejskim Dziedzictwem Kultury – Fortyfikacja austriacka – Twierdza Przemyśl. Materiały z konferencji naukowej Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, Przemyśl, 30.09–3.10, opublikowane w t. X z cyklu Fortyfikacja, Warszawa – Kraków.
• 27. Walkowicz T., Społeczne i ekologiczne aspekty tworzenia i utrzymania terenów zieleni miejskiej. Fundacja wspierania inicjatyw ekologicznych http://www.zb.eco.pl/inne/lokalne/fwie.htm [protokół dostępu lipiec 2013].
• 28. Wejtko W., 1918. Sztuka maskowania. Cz. I–III, Bellona, 19, grudzień–styczeń–luty.
• 29. Wielgus K., 1997. Rola lotniczych terenów historycznych w kształtowaniu krajobrazu [za:] Materiały archiwalne Kriegsarchiv Wien, Biblioteka Główna Politechniki Krakowskiej (maszynopis).
• 30. Wilkaniec A., 2006. Fortyfikacje zaczątkiem powstania założeń zieleni miejskiej – proces przejmowania przez miasto Poznań terenów fortecznych na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Fortyfikacje w przestrzeni miasta, (red.) A. Wilkaniec, M. Wichrowski. Poznań. 31. Wilkaniec A., 2004. Przykłady adaptacji zieleni związanej z fortyfikacjami na przykładzie miasta Poznania [w:] Twierdza Głogów. Zagospodarowanie budowli obronnych w Polsce, (red.) Motyl K., Stępień J., Rokaszewicz R. Głogów.
• 32. Wilkaniec A., 2003. Zieleń dróg fortecznych. Poznańskie Zeszyty Fortyfikacyjne, nr 1 (2).
• 33. Wilkaniec A., 2003. Zieleń twierdzy fortowej [w:] Nauka Przyroda Technologie, 2009 Tom 3, Zeszyt 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
• 34. Wykaz gruntów pofortecznych (...) będących pod zarządem Dyrekcji Inżynierii w Krakowie, styczeń 1919. Centralne Archiwum Wojskowe, Warszawa-Rembertów, kopia w archiwum Oddz. Ochrony Zabytków W.A.G. i B. U.M.K. Kraków.
• 35. Atlas Twierdzy Kraków, 2010. Seria II. Tom 5. Redakcja tomu: H. Rojkowska, K. Wielgus, K. Chajdys „O przyszłość Twierdzy Kraków, Program planu ochrony zespołu historyczno-krajobrazowego twierdzy Kraków., zespół autorski: Z. Myczkowski, J. Środulska-Wielgus, A. Staniewska, K. Wielgus, A. Bąk, W. Brzoskwinia, K. Chajdys, T. Górski, K. Jakubowska, K. Jakubowski, Ł. Kielar, J. Kocieniewski, P. Leonowicz, A. Maj, M.J. Mikulski, E. Pasula, J. Piekło, D. Pstuś, H. Rojkowska, W. Rymsza-Mazur, M. Szkoła.