Rozwój leja depresji w rejonie olkuskich kopalń rud cynku i ołowiu

• Autorzy: Motyka Jacek , D'Obyrn Kajetan , Wójcik Tomasz , Cebula Bartosz

Warianty tytułu

EN

Development of a depression crater in the zinc and lead ore mine areas near Olkusz

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dane geologiczne rejestrowane od 1948 r. w rejonie olkuskiego wydobycia rud cynku i ołowiu pozwoliły przedstawić w artykule ewolucję leja depresji wokół kolejno powstających kopalń: „Bolesław”, „Olkusz” i „Pomorzany” oraz ujęcia głębinowego w Łazach Błędowskich. Kształt leja depresji zdefiniowany został głównie poprzez budowę geologiczną górotworu, ze szczególną rolą tektoniki i wzajemnego oddziaływania poszczególnych ośrodków drenażu. Zasięg drenażu osiągnął na początku lat 90. XX w. swoje maksimum (ok. 400 km2), przyjmując formę eliptyczną rozciągniętą w kierunku NW-SE. Ograniczenie funkcjonowania ujęcia wód w Łazach Błędowskich było pierwszym krokiem zmierzającym do zmniejszenia zasięgu leja depresji. Planowane wyłączenie pomp likwidowanej kopalni „Olkusz-Pomorzany” proces ten zakończy, w wyniku czego w rejonie Olkusza przywrócone zostaną stosunki wodne zbliżone do naturalnych.

EN

Geological data recorded since 1948 in the Olkusz area where zinc and lead ores are mined was used to develop the evolution of the depression crater around the gradually opened mines: „Bolesław", „Olkusz" and „Pomorzany", and in the vicinity of the deep-water intake in Łazy Błędowskie. The shape of this depression crater was primarily defined by the geological form of the rock mass, with particular emphasis on tectonics and and the mutual interactions among individual drainage centers. At the beginning of the 1990s, the drainage center reached its maximum (ca. 400 km2), taking on an elliptic form stretched to the NW-SE. Restricted functioning of the water intake in Łazy Błędowskie was the first step towards reducing the range of the depression crater. The planned decommissioning of the pumps in the liquidated „Olkusz-Pomorzany" mine is close to completion. This will restore near-natural water conditions in the Olkusz area.

Słowa kluczowe

PL

hydrogeologia górnicza; zasięg drenażu; lej depresji; górnictwo rud cynku i ołowiu

EN

mining hydrogeology; drainage range; depression cone; zinc and lead ores mining

• Wydawca: Wyższy Urząd Górniczy
• Czasopismo: Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 2
• Strony: 2--9
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.

Twórcy

autor

Motyka Jacek

• Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

autor

D'Obyrn Kajetan

• Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

autor

Wójcik Tomasz

• Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław" S.A. w Bukownie

autor

Cebula Bartosz

• Okręgowy Urząd Górniczy w Krakowie

Bibliografia

• 1.Adamczyk A.F.: Wpływ górnictwa rud cynku i ołowiu w rejonie olkuskim na wody podziemne i powierzchniowe. Zesz. Nauk. AGH, Sozologia i Sozotechnika 1990, 32,s. 41-56.
• 2.Adamczyk A.F., Motyka J.: Problemy metodyczne związane z wyznaczaniem zasięgu leja depresji w rejonach oddziaływania drenażu górniczego. Mat. VIIsymp. „Współczesne Problemy Hydrogeologii" t. VII, cz. 2, Wyd. PROFIL, Kraków-Krynica 1995,s. 209-212.
• 3.Adamczyk Z., Motyka J.: Rozwój dopływów wody do kopalń rud cynku i ołowiu w rejonie Olkusza. Przegląd Geologiczny 2000, nr 2,s. 171-175.
• 4.Bieniewski J.: Lej depresyjny wywołany odwadnianiem złoża węgla brunatnego Bełchatów. Przegląd Geologiczny 1978, nr 10,s. 596-598.
• 5.Cassan M.: Aide-memoire d'hydraulique souterraine. Presses de 1'ecole nationale des ponts et chaussees. Paris 1986.
• 6.De Wiest R.J.M.: Geohydrology. John Willey & SonsInc., New York 1965.
• 7.Dowgiałło J., Kleczkowski A.S., Macioszczyk T, Różkowski A. (red.): Słownik Hydrogeologiczny. Wyd. PIG, Warszawa 2002.
• 8.Haładus A., Motyka J., Szczepański A., Wilk Z.: Prognozowanie metodą modelowania analogowego dopływów wody do kopalń pracujących w skałach szczelinowo-krasowych. Rocznik PTG 1978, 48, 3-4,s. 559-587.
• 9.https://dane.imgw.pl.
• 10.Kashef A.I.: Groundwater engineering. Mc Grow-Hill Comp., New York 1986.
• 11.Motyka J., Adamczyk Z.,Juśko K.: Dopływy wody do olkuskich kopalń rud cynku i ołowiu w ujęciu historycznym. Przegląd Górniczy 2016, nr 6,s. 49-58.
• 12.Poehls D.J., Smith G.J.: Encyclopaedic Dictionary of Hydrogeology. Kluwer Acad. Publ., Boston-London 2009.
• 13.Rogoż M.: Hydrogeologia kopalniana z podstawami hydrogeologii ogólnej. Wyd. GIG, Katowice 2004.
• 14.Szestakow W.M.: Dinamika podzemnych vod. Izdat. Moskovs. Univer, Moskwa 1973.
• 15.Turek S. (red.): Poradnik hydrogeologa. Wyd. Geol., Warszawa 1971.
• 16.Younger P.L., Banwart S.A., Hedin R.S.: Mine Water. Hydrology, Pollution, Remediation. Kluwer Acad. Publ., Boston-London 2002.
• 17.Wilk Z.: Wpływ górnictwa na wody podziemne województwa krakowskiego - zasoby - zagrożenie - ochrona. Mat. konf. nauk.-techn. IHiGI AGH, Kraków 1974.
• 18.Wilk Z., Adamczyk A.F, Nałęcki T: Wpływ działalności górnictwa na środowisko wodne w Polsce. CPBP 04.10, z. 27, Wyd. SGGW-AR, Warszawa 1990.
• 19.Wilk Z., Motyka J., Niewdana J.: Charakterystyka i klasyfikacja przejawów wody w wyrobiskach kopalni pracującej w szczelinowo-krasowym poziomie wodonośnym. Zeszyty Nauk. AGH nr 292, Geologia 1971, z. 14,s. 43-62.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).