Walory przyrodnicze i estetyczne łąk w krajobrazie wiejskim na przykładzie Płaskowyżu Kolbuszowskiego

• Autorzy: Wolański P. , Rogut K.

Warianty tytułu

EN

Natural and aesthetic values of meadows in rural landscape on the example of Kolbuszowskie Plateau

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zbiorowiska łąkowe odznaczają się dużymi walorami estetycznymi i krajobrazowymi. Decyduje o tym ich różnorodność florystyczna, zmienność barw kwiatów i liści poszczególnych gatunków roślin podczas sezonu wegetacyjnego oraz strefowość wynikająca z położenia w zmiennych warunkach uwilgotnienia i zasobności w składniki pokarmowe. Celem badań była charakterystyka zbiorowisk łąkowych Płaskowyżu Kolbuszowskiego pod względem różnorodności florystycznej i walorów estetycznych w krajobrazie otwartym. Na podstawie badań fitosocjologicznych prowadzonych w latach 2012–2016 dokonano ich charakterystyki pod względem różnorodności florystycznej oraz walorów krajobrazowych. Wykonane zdjęcia fitosocjologiczne zakwalifikowano do zespołów i zbiorowisk roślinnych. Badając ich różnorodność florystyczną, określono liczbę gatunków ogółem, średnią ich liczbę w jednym zdjęciu oraz wskaźnik Shannona–Wienera H’. Metodą Kościka przeprowadzono waloryzację środowiskową. Wyróżniono 8 zespołów i 9 zbiorowisk, w tym 11 na siedliskach wilgotnych, a 6 na świeżych. W większości badanych zbiorowisk licznie występowały rośliny motylkowe i zioła, które decydowały o walorach estetycznych krajobrazu tego regionu. Do najbogatszych florystycznie zaliczono: Arrhenatheretum elatioris, Cirsietum rivularis oraz zbiorowisko Agrostis capillaris. Wskaźnik Shannona–Wienera dla tych zbiorowisk wynosił około 3. Fitocenozy badanych zbiorowisk wyróżniały się kolorystycznie, szczególnie latem, na tle monotonnych upraw rolniczych i roślinności leśnej. Uwilgotnienie, sposób użytkowania lub jego brak wpływały na skład gatunkowy i walory estetyczne tych fitocenoz.

EN

Meadow communities are known for their high aesthetic and landscape values, due to their floristic diversity, colour variability of species’ flowers and leaves depending on seasons as well as on soil humidity and edaphic conditions. The research objective was to characterize the meadow communities of the Kolbuszowski Plateau with respect of their floristic diversity and aesthetic values in the context of open landscape. The study was performed in 2012–2016. The phytosociological refeleves have been assigned to either associations or to plant communities. As the parameters of the floristic diversity, the total number of species, the average species number per releve as well as Shannon–Wiener H’ index. Also the environment’s evaluation was performed with the Kościk method. As a result, 8 associations and 9 plant communities have been distinguished, 11 on wet and 6 on slightly wet sites. In most of the studied assemblages abundant legume plants and herbs was a chief aesthetic landscape’s asset in the region. Among the most floristically richest were Arrhenatheretum elatioris, Cirsietum rivularis and the Agrostis capillaris community, with their Shannon–Wiener index around 3. Such colourful phytocenoses, in particular in summer time, stand out from the monotonous backdrop of agricultural crops and forests. The meadows use or abandonment as well as moisture conditions influence their species composition and the aesthetic values.

Słowa kluczowe

PL

flora; krajobraz; łąka; Płaskowyż Kolbuszowski; roślinność; waloryzacja

EN

flora; Kolbuszów Plateau; landscape; meadow; vegetation; valorization

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 18, z. 4
• Strony: 55--74
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys.

Twórcy

autor

Wolański P.

• Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Agroekologii, ul. Mieczysławy Ćwiklińskiej 1a, 35-601 Rzeszów

autor

Rogut K.

• Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Agroekologii

Bibliografia

• BAC S., KOŹMIŃSKI C., ROJEK M. 1998. Agrometeorologia [Agrometeorology]. PWN. Warszawa. ISBN 8301124989 ss. 249.
• CHROMIAK A. 2008. Rolnicze uprawy krajobrazowe na trasie Wrocław-Kłodzko [Agricultural Landscape crops on the Wrocław-Kłodzko route]. Rozpr. dokt. Maszynopis. Wrocław. UP we Wrocławiu ss. 254.
• DEMBEK W., DOBRZYŃSKA N., LIRO A. 2004. Problemy zachowania różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich w kontekście zmian Wspólnej Polityki Rolnej [Problems of mainaining biodiversity in rural areas in the context of changes in Common Agricultura Policy]. WodaŚrodowisko- Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 11. ISBN 8388763504 ss. 67.
• DUBIEL E., LOSTER S., ZAJĄC E.U., ZAJĄC A. 1979. Flora Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Materiały do Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce [The flora of the Kolbuszowa Plateau. Materials for the Atlas of Distribution of Vascular Plants in Poland]. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Botaniczne Z. 7. ISBN 8301007664 ss. 218.
• GRZYB S. 1996. Typologiczny podział użytków zielonych w Polsce oraz charakterystyka i zasady identyfikacji ważniejszych jednostek. W: Podstawy typologicznego podziału użytków zielonych i zasady ich inwentaryzacji [Typological division of grassland in Poland and the characteristics and principles important to identify individuals. In: Basis of the typological division of grassland and the rules of their inventory]. Falenty. Wydaw. IMUZ s. 7–21.
• KLARZYŃSKA A. 2011. Walory przyrodnicze i użytkowe zbiorowisk łąkowych doliny Obry [Natural and functional values of meadow communities in the Obra valley]. Rozpr. dokt. Maszynopis. Poznań. Wydaw. UP w Poznaniu ss. 178.
• KONDRACKI J. 2009. Geografia regionalna Polski [Regional geography of Poland]. Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN. ISBN 9788301160227 ss. 468.
• KOSTUCH R. 1995. Przyczyny występowania różnorodności florystycznej ekosystemów trawiastych [The causes of the floristic diversity ocurrence on the grassland ecosystems]. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sect. E. Vol. 5a. Suppl. No. 4 s. 23–32.
• KOSTUCH R. 1997. Ekologizacja gospodarki łąkowo-pastwiskowej [Ecologization of meadow and pasture economy]. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 453 s. 113–119.
• KOŚCIK B. 2000. Wycena środowiska przyrodniczego [Valuation of the natural environment]. Lublin. Wydaw. AR w Lublinie ss. 28.
• KREBS J.CH. 2001. Ekologia [Ecology]. Warszawa. Wydaw. PWN. ISBN 9788301165529 ss. 658.
• KUCHARSKI L. 1999. Szata roślinna łąk Polski środkowej i jej zmiany w XX wieku [The plant cover of Central Poland meadows and its changes in the 20th century.]. Łódź. Wydaw. UŁ ss. 168.
• LOSTER S. 1991. Różnorodność florystyczna w krajobrazie rolniczym i znaczenie dla niej naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk wyspowych [Floristic diversity in the agricultural landscape and the importance of natural and semi-natural insular communities]. Fragm. Flor. Geobot. Vol. 36. No. 2 s. 427–457.
• ŁUBKOWSKI Z., NOWAK M. 1961. Podstawy regionalizacji rolniczej w województwie rzeszowskim [Basis of agricultural regionalization in the Rzeszów Province]. Rzeszów. PWRN ss. 154.
• MATUSZKIEWICZ W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski [Guide for the determination of plant communities in Polish]. Vademecum Geobotanicum Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN. ISBN 7878301144395 ss. 537.
• MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC H. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland a checklist. Kraków. W. Szafer Inst. of Bot., Polish Acad. of Sciences. ISBN 8385444831 ss. 442.
• MOSEK B. 1995. Walory krajobrazowe użytków zielonych w dolinach rzecznych Lubelszczyzny [Landscape value of grassland in Lublin Upland river valleys]. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sect. E. Vol. 50. No. s. 276–280.
• ROGUT K., TRĄBA C., WOLAŃSKI P. 2015. Łąkowe zbiorowiska ziołoroślowe Płaskowyżu Kolbuszowskiego na tle niektórych czynników ekologicznych [Macroforb meadow communities of the Kolbuszowa Plateau against certain environmental factors]. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sect. E. Vol. 70 (4) s. 69–84.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin [Order of the Minister of Environment of October 9, 2014 on the protection of plant species]. Dz.U. 2014 poz. 1409 z późn. zm.
• SABINIARZ A., KOZŁOWSKI S. 2009. Łąki Czerskie w aspekcie krajobrazowym [Landscape aspects of Czersk Meadows]. Łąkarstwo w Polsce. Nr 12 s. 141–154.
• SAWICKI B. 2006. Rola paszowa, krajobrazowa oraz turystyczna trwałych użytków zielonych w Kozłowieckim Parku Krajobrazowym [The role of fodder, landscape and tourist constant grasslands at the Kozłowiecki Landscape Park]. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sect. E. Vol. 61 s. 361–367.
• STANKO-BRODKOWA B. 1989. Struktura, stabilność i degradacja zbiorowisk roślinnych łąk i pastwisk [Structure, stability and degradation of plant communities of meadows and pastures]. Rozprawy Naukowe i Monografie. Nr 99. Warszawa. Wydaw. SGGW AR ss. 104.
• TRĄBA C. 1997. Floristic and landscape values of meadows in Łabuńka River basin in Zamość region. Grassland Science in Europe. Vol. 2 s. 359–363.
• TRĄBA C., WOLAŃSKI P. 2008. Zróżnicowanie łąk zespołu Cirsietum rivularis Nowiński 1927 na siedliskach pobagiennych Kotliny Zamojskiej [Differentiation of meadows representing cirsietum rivularis Nowiński 1927 association on post-bog sites in Kotlina Zamojska]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 8. Z. 2b(24) s. 175–189.
• TRĄBA C., WOLAŃSKI P. 2012. Floristic diversity of meadows representing Molinietalia and Trifolio fragiferae-Agrostietalia stoloniferae order in Poland. W: Practical applications of environmental research. Red. J. Kostecka, J. Kaniuczak. Nauka dla Gospodarki. Nr 3 s. 395–412.
• TRĄBA C., WOLAŃSKI P., OKLEJEWICZ K. 2008. Występowanie Dactylorhiza majalis (RChB) P.F. Hunt et Summers w zbiorowiskach łąkowych Płaskowyżu Kolbuszowskiego (południowo- wschodnia Polska). W: Problemy badawcze i perspektywy ochrony storczykowatych w Polsce [Occurrence of Dactylorhiza majalis (RChB) P.F. Hunt et Summers in meadow communities of the Kolbuszowa Plateau (south-eastern Poland). In: Research problems and prospects for protection of orchids in Poland]. Red. E. Brzosko, A. Wróblewska, I. Tałałaj). Białystok. Wydaw. U. Biał. s. 53–58.
• TRĄBA C., WOLAŃSKI P., ROGUT K., ŻÓŁTY G. 2012. Znaczenie łąk i pastwisk w kształtowaniu środowiska i zachowaniu bioróżnorodności. W: Współczesne dylematy polskiego rolnictwa [The importance of meadows and pastures in formation the environment and preserving biodiversity. In: Contemporary dilemmas of Polish agriculture]. Cz. 2. Red. K. Zarzecka, S. Kondracki, J. Skrzyczyńska. Biała Podlaska. Wydaw. PSW JPII s. 471–480.
• TRZASKOŚ M. 1996. Florystyczne, paszowe i krajobrazowe walory łąk ziołowych [Floristic, fodder and landscape values of herbal meadows]. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 442 s. 417–430.
• WOLAŃSKI P., TRĄBA C. 2009. Walory estetyczne i rekreacyjne łąk oraz zbiorowisk przyległych na Pogórzu Dynowskim [The aesthetic and recreational qualities of meadows and pastures located in the Dynowskie Foothills]. Nauka Przyroda Technologie. Vol. 3. Iss. 1 #40.
• WOLAŃSKI P., TRĄBA C., ROGUT K. 2015. Występowanie oraz wartość paszowa ziół i runi łąkowej z ich udziałem na Pogórzu Dynowskim [Occurrence and fodder value of herbs and meadow sward in the Dynowskie Foothills]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 3(51) s. 127–144.
• WOLAŃSKI P., TRĄBA C., ROGUT K. 2016. Różnorodność florystyczna oraz walory krajobrazowe muraw kserotermicznych na Pogórzu Przemyskim [Floristic diversity and landscape values of xerothermic grassland communities in the Przemyśl Foothills]. Przestrzeń i Forma. Nr 26 s. 331–346.
• ŻYSZKOWSKA M. 2011. Walory turystyczne zbiorowisk roślinności nieleśnej na obszarze Pogórza Kaczawskiego [Tourist values of the non-forest vegetation communities within the area of Kaczawskie Foothill]. Biuletyn Naukowy Wrocławskiej Wyższej Szkoły Informatyki Stosowanej. Turystyka i Rekreacja. T. 2. Nr 2 s. 39–44.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019)