Usage of digital surveying techniques in monuments of wooden architecture. Example of documentation of churches on Silesia and Lesser Poland border

• Autorzy: Kantorowicz Klara

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc230404

Warianty tytułu

PL

Wykorzystanie metod cyfrowych w dokumentacji zabytkowej architektury drewnianej na przykładzie inwentaryzacji kościołów na pograniczu śląsko-małopolskim

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Monuments of wooden architecture are part of heritage which is particularly liable to destruction. That is why they need a detailed architectural survey. Architectural measurements of wooden churches in Poland have been conducted since the end of the 19^th century. The digital methods of documenting monuments are becoming more and more popular and available, so they are replacing traditional measurements methods also in the monuments of wooden architecture. Examining the documentation made with digital techniques in 2022 in comparison to historical drawings for five wooden churches on Silesia and Lesser Poland border helped to stress the advantages and disadvantages of using modern surveying techniques in wooden architecture. It is obvious that using digital methods allows us to take the measurements faster. Also the geometry of the structure is registered more accurately. 3D documentation represents the geometry of the whole building, that is why it is fuller than the traditional architectural documentation, which only consists of predetermined plans and sections. The advantage of 3D documentation is also in the possibility to use it for visualisation purposes, e.g. special analyses or popularisation of heritage. However, while using digital surveying techniques in wooden architecture one must remember that these types of buildings require analytic documentation showing all elements of their complex construction. That is why creating competent documentation demands thorough study of the structure, especially in places inaccessible for scanners or cameras.

PL

Zabytkowe obiekty architektury drewnianej jako dziedzictwo szczególnie narażone na zniszczenia wymagają szczegółowej dokumentacji architektonicznej. Inwentaryzacje pomiarowo-rysunkowe kościołów drewnianych na terenie Polski wykonywane były od końca XIX w. Cyfrowe metody dokumentacji zabytków, stając się coraz popularniejsze i szerzej dostępne, zastępują pomiary wykonywane metodami tradycyjnymi, również w zabytkowych obiektach drewnianych. Na przykładzie inwentaryzacji pięciu zabytkowych kościołów drewnianych z pogranicza śląsko-małopolskiego, wykonanych w 2022 r. za pomocą skanowania laserowego i fotogrametrii cyfrowej, przeprowadzona została analiza porównawcza z dokumentacją historyczną w celu uwypuklenia korzyści, ale jednocześnie możliwych braków czy błędów wynikających z zastosowania nowoczesnych technik pomiarowych w dokumentacji obiektów drewnianych. Niewątpliwie wykorzystanie metod cyfrowych pozwala na przyspieszenie procesu dokumentacji, a także pozwala na bardzo precyzyjne odwzorowanie geometrii obiektu. Trójwymiarowe dokumentacje stanowią zdecydowanie pełniejsze zobrazowanie obiektu, nie ograniczając się tylko do zadanych rzutów i przekrojów jak w tradycyjnej inwentaryzacji. Ich zaletą są także możliwości wizualizacyjne – wykorzystania pomiarów jako modeli do analiz przestrzennych czy też w celach czysto popularyzatorskich. Wyzwanie wciąż stanowi złożona struktura konstrukcyjno-budowlana obiektów drewnianych, która powinna zostać odzwierciedlona na inwentaryzacji architektonicznej. Dlatego też inwentaryzator zobowiązany jest do wnikliwego rozpoznania struktury obiektu – szczególnie w miejscach, które pozostają niedostępne dla skanerów.

Słowa kluczowe

EN

sacral architecture; wooden architecture; historic building survey; laser scanning; photogrammetry; 3D documentation

PL

architektura sakralna; architektura drewniana; inwentaryzacja zabytku; skanowanie laserowe; fotogrametria; dokumentacja 3D

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 4 (76)
• Strony: 35--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., il.

Twórcy

autor

Kantorowicz Klara

• Faculty of Architecture, Warsaw University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-1500-2098

Bibliografia

• [1] Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, J. Szablowski (red.), z. 15, Powiat żywiecki, J. Szabłowski (oprac.), Ministerstwo Kultury i Sztuki, Warszawa 1951.
• [2] Łepkowski J., Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa, [s.n.], Warszawa 1863.
• [3] Brykowski R., Kornecki M., Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej, Ossolineum, Wrocław–Warszawa 1984.
• [4] Konieczny A., Badania dendrochronologiczne zabytkowych kościołów drewnianych w województwie śląskim w latach 2010–2011, “Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego” 2012, nr 4, 189–236.
• [5] Kornecki M., Drewniana architektura sakralna w Polsce. Zagadnienie typów i form regionalnych w rozwoju historycznym, “Ochrona Zabytków” 1992, nr 1–2(45), 7–31.
• [6] Grabski M., Ochrona budownictwa drewnianego. Małopolskie realizacje skansenowskie w końcu XIX i w XX wieku, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.
• [7] Kozicki W., W obronie kościołów i cerkwi drewnianych, Wydawnictwo Grona C.K. Konserwatorów Galicyi Wschodniej, Lwów 1913.
• [8] Teka Grona Konserwatorów Gaicyi Zachodniej, t. 2, Wydawnictwo C.K. Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, Kraków 1904.
• [9] Kopera F., Kościoły drewniane Galicyi zachodniej, S. 1, z. 1, Wydawnictwo C.K. Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, Kraków 1913.
• [10] Kopera F., Kościoły drewniane Galicyi zachodniej, S. 1, z. 2, Wydawnictwo C.K. Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, Kraków 1915.
• [11] Kopera F., Lepszy L., Kościoły drewniane Galicyi zachodniej, S. 1, z. 3, Wydawnictwo C.K. Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, Kraków 1916.
• [12] Janusz B., Cerkwie drewniane w okolicach Lwowa, Polskie Wydawnictwo Krajoznawcze, Warszawa 1912.
• [13] Szyszko-Bohusz A., Kościoły w Tomaszowie i Mnichowie: przyczynek do historyi budownictwa drewnianego w epoce barokowej, Akademia Umiejętności, Kraków 1912.
• [14] Szydłowski T., Ruiny Polski. Opis szkód wyrządzonych przez wojnę w dziedzinie zabytków sztuki na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej, [s.n.], Kraków 1919.
• [15] Piaścik F., Zbiory Sekcji Budownictwa Ludowego Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki PW, “Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1932, nr 1, 2–12.
• [16] Piwocka M., Ostrowski J.K., Jerzy Szablowski (1906–1989), “Muzealnictwo” 1990, nr 33, 89–92.
• [17] Brykowski R., Z prac Instytutu Sztuki PAN nad dokumentacją drewnianej architektury sakralnej w Polsce, “Ochrona Zabytków” 1968, nr 4(21), 51–58.
• [18] Piech I., Klapa P., Szatan P., The use of terrestrial laser scanning in the preservation of valuable architectural objects, “Geomatics, Landmanagement and Landscape” 2021, No. 3, 53–64, doi: 10.15576/GLL/2021.3.53.
• [19] European Commission, Commission recommendation of 10.11.2021 on a common European data space for cultural heritage, Brussels 2021, https://ec.europa.eu/newsroom/dae/redirection/document/80911 [accessed: 1.06.2023].
• [20] Rzonca A., Współczesne metody kompleksowej inwentaryzacji zabytków na przykładzie parafialnego kościoła w Michalicach, “Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji” 2004, Vol. 14, 1–8.
• [21] Wierzejska A., Markowski W., Skanowanie laserowe drewnianego kościoła pw. Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła w Haczowie, “Ochrona Dziedzictwa Kulturowego” 2020, nr 9, 141–159, doi: 10.35784/odk.1441.
• [22] Wang J., Kutterer H., Fang X., External error modelling with combined model in terrestrial laser scanning, “Survey Review” 2016, Vol. 48, Iss. 346, 40–50, doi: 10.1080/00396265.2015.1097589.
• [23] Bernat M., Byzdra A., Chmielecki M. et al., Zastosowanie naziemnego skaningu laserowego i przetwarzanie danych: inwentaryzacja i inspekcja obiektów budowlanych. Przegląd technologii i przykłady zastosowań, I-NET.PL, Gdańsk 2016.
• [24] Barba S., Barbarella M., Di Benedetto A., Fiani M., Gujski L., Limongiello M., Accuracy Assessment of 3D Photogrammetric Models from an Unmanned Aerial Vehicle, “Drones” 2019, 3(4), 79, 1–19, doi: 10.3390/drones3040079.
• [25] Karnicki R., Photogrammetric reconstruction software as a cost-efficient support tool in conservation research, “Technical Transactions” 2020, Vol. 117, Iss. 1, 1–13, doi: 10.37705/TechTrans/e2020021.
• [26] Orłowski T., Tunkel M., Skanowanie obiektów zabytkowych metodą fotogrametryczną na przykładzie drewnianego kościoła pw. św. Brykcjusza w Gościęcinie, “Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach” 2022, nr 14, 45–56, doi: 10.54264/0031.
• [27] Szymański P., Zając M., Wojciechowska G., Tworzenie chmur punktów obiektów architektonicznych metodami fotogrametrii naziemnej, [in:] E. Łużyniecka (red.), Dziedzictwo architektoniczne. Badania podstawowe i ich dokumentowanie, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2018, 119–134, doi: 10.5277/DZAR_B_2018.
• [28] Bednarz Ł., Jasieńko J., Kogut T., Dominiak Ł., Przydatność chmury punktów do inwentaryzacji zabytku na podstawie kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Nysie, “Wiadomości Konserwatorskie” 2016, nr 45, 117–128, doi: 10.17425/WK45NYSA.
• [29] Barazzetti L., Mezzino D., Santana Quintero M., Digital Workflow for the Conservation of Bahrain Built Heritage: The Sheik Isa Bin Ali House, “ISPRS International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences” 2017, Vol. XLII-2/W5, 65–70, doi: 10.5194/isprsarchives-XLII-2-W5-65-2017.
• [30] Bertolini-Cestari C., Invernizzi S., Marzi T., Spano A., Numerical survey, analysis and assessment of past interventions on historical timber structures: the roof of Valentino Castle, “Wiadomości Konserwatorskie” 2016, nr 45, 87–97, doi: 10.17425/WK45VALENTINO.
• [31] Skabek K., Tomaka A., Comparison of Photogrammetric Techniques for Surface Reconstruction from Images to Reconstruction from Laser Scanning, “Theoretical and Applied Informatics” 2014, Vol. 26, No. 3–4, 159–176.
• [32] Narodowy Instytut Dziedzictwa, Dobre praktyki w zakresie wykonywania dokumentacji zabytków architektury współczesnymi metodami naziemnej rejestracji cyfrowej, Warszawa 2022, https://nid.pl/wp-content/uploads/2022/11/Dobre-praktyki-w-zakresie-wykonywania-dokumentacji-zabytkow-architektury_edycja_2022.pdf [accessed: 9.09.2023].
• [33] Czajkowski K., Nowoczesne technologie w dokumentacji zabytków. Spójny system zbierania, opracowania i prezentacji danych jako podstawa działań konserwatorskich, NID, Warszawa 2023.
• [34] Mucha A., Kościół parafialny pw. św. Katarzyny, Katowice 2015, https://zabytek.pl/pl/obiekty/ciecina-zespol-kosciola-par-pw-sw-katarzyny [accessed: 12.12.2023].
• [35] Rotowska S., Kościół parafialny pw. św. Andrzeja, Katowice 2015, https://zabytek.pl/pl/obiekty/gilowice-kosciol-parafialny-pw-sw-andrzeja-apostola [accessed: 12.12.2023].
• [36] Śledzikowski T., Kościół parafialny pw. św. Andrzeja, Kraków 2022, https://zabytek.pl/pl/obiekty/graboszyce-kosciol-par-pw-sw-andrzeja [accessed: 12.12.2023].
• [37] Śledzikowski T., Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja, Kraków 2022, https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-214866 [accessed: 12.12.2023].
• [38] Mucha A., Kościół parafialny pw. św. Podwyższenia Krzyża Świętego, Katowice 2015, https://zabytek.pl/pl/obiekty/stara-wies-kosciol-par-pw-podwyzszenia-krzyza-swietego [accessed: 12.12.2023].
• [39] Prarat M., Schaaf U., Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa zabytków architektury drewnianej w procesie konserwatorskim – problemy i propozycja standaryzacji, “Budownictwo i Architektura” 2015, Vol. 14, nr 4, 99–110.
• [40] Pawłowicz J., Skaner laserowy 3D, jako narzędzie do rejestracji nieprawidłowości występujących w konstrukcjach budowlanych, “Logistyka” 2014, nr 5, 1240–1246.
• [41] Brinken D., Kogut T., Wykorzystanie naziemnego skanowania laserowego w opracowaniu dokumentacji architektoniczno-budowlanej oraz badaniu zniekształcenia dachu, “Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji” 2018, Vol. 30, 43–53, doi: 10.14681/afkit.2018.003.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).