Hałas ultradźwiękowy : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Pawlaczyk-Łuszczyńska M. , Koton J. , Augustyńska D.

Warianty tytułu

EN

Ultrasonic noise

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Hałas ultradźwiękowy to hałas, w którego widmie występują składowe o wysokich częstotliwościach słyszalnych i niskich ultradźwiękowych (od 10 kHz do 40 kHz). Głównymi źródłami hałasu ultradźwiękowego w środowisku pracy są tzw. technologiczne urządzenia ultradźwiękowe niskich częstotliwości, takie jak: myjki, zgrzewarki, ultradrążarki, lutownice ręczne i wanny do cynowania (cynkowania) detali. Hałas ultradźwiękowy jest również emitowany przez sprężarki, palniki, zawory, narzędzia pneumatyczne oraz maszyny wysokoobrotowe, w tym strugarki, frezarki, szlifierki, piły tarczowe i niektóre maszyny włókiennicze. Hałas ultradźwiękowy działa szkodliwie na narząd słuchu (powoduje ubytki słuchu), a także wpływa ujemnie na układ przedsionkowy, co objawia się bólami i zawrotami głowy, zaburzeniami równowagi : nudnościami. Badania oddziaływań pozasłuchowych wykazały, że ekspozycja zawodowa na hałas ultradźwiękowy o poziomach powyżej 80 dB w zakresie częstotliwości słyszalnych i ponad 100 dB w zakresie niskich częstotliwości ultradźwiękowych wywołuje zmiany o charakterze wegetatywnym. Mierzone na stanowiskach pracy wartości poziomu ciśnienia akustycznego często przekraczają aktualne wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) hałasu ultradźwiękowego). Przekroczenia wartości dopuszczalnych rejestrowane są jedynie w pasmach tercjowych o częstotliwościach środkowych z przedziału od 10 kHz do 40 kHz. Mając na uwadze wyniki badań i analiz własnych, doniesienia literatury przedmiotu, zalecenia zawarte w normie ISO 9612:1997 i uwzględniając możliwości techniczne realizacji pomiarów zaproponowano: przyjęcie jako podstawy oceny narażenia na hałas ultradźwiękowy równoważnych poziomów ciśnienia akustycznego odniesionych do 8-godzinnego dnia pracy lub (wyjątkowo w przypadku oddziaływania hałasu ultradźwiękowego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu) tygodnia pracy oraz maksymalnych poziomów ciśnienia akustycznego, określonych w pa¬smach tercjowych ograniczenie oceny do zakresu pasm tercjowych o częstotliwościach środkowych z przedziału od 10 kHz do 40 kHz utrzymanie w ww. pasmach tercjowych dotychczasowych wartości dopuszczalnych ze względu na ochronę zdrowia ogółu pracowników (wartości NDN) i w odniesieniu do stanowisk pracy dla grup pra¬cowników o szczególnej wrażliwości (kobiety ciężarne, osoby młodociane), (DzU nr 79, poz. 513, 1998; DzU nr 14, poz. 545, 1996; DzU nr 85, poz. 500, 1990).

EN

Ultrasonic noise is defined as the broadband noise containing high audible and low ultrasonic frequencies (from 10 kHz to 40 kHz). The main sources of ultrasonic noise in the working environment are the so-called low frequency ultrasonic technological devices, including washers, welders, ultrasonic drills, soldering tools and galvanising pots. Ultrasonic noise is also generated by compressors, pneumatic tools and high-speed machinery such as planers, millers, grinders, circular saws and some textile machinery. Ultrasonic noise exerts adverse effects on the hearing organ thus producing hearing impairment, and affects the function of the vestibular system, which is manifested by headache, nausea., dizziness and disturbed balance. Investigations concerning non-auditory effects revealed that occupational exposure to ultrasonic noise at sound pressure levels above 80 dB in the high audible frequency range as well as above 100 dB within the low ultrasonic frequency range leads to autonomic system dysfunction. The sound pressure levels which occur at workplaces often exceed the current maximum ad¬missible intensity values (MAI) for ultrasonic noise, but the excess levels are recorded only in the 1/3-octave bands of the 10 kHz to 40 kHz frequency range. Taking into consideration the results of own ultrasonic noise measurements performed in the work environment, the literature reports on the effects of airborne ultrasound on humans, the recommendations of international standard ISO 9612 and the technical capacity for measure¬ments, the following proposals have been made: the assessment of occupational exposure to ultrasonic noise should be based on the equivalent of 1/3-octave band sound pressure levels normalised to a nominal 8-hour working day or 40-hour working week and of maximum 1/3-octave band sound pressure levelsthe range of assessment should be limited to 1/3-octave bands with the centre frequencies from 10 kHz to 40 kHz the current admissible values for workers health protection (MAI) and for the workers at particular risk i.e. pregnant women and juveniles should be maintained within the above mentioned 1/3-octave bands (DzU nr 114, poz. 545, 1996; DzU nr 85, poz. 500, 1990).

Słowa kluczowe

PL

hałas ultradźwiękowy; urządzenia elektroenergetyczne; pole elektromagnetyczne

EN

ultrasonic noise; electrical equipment; electromagnetic fields

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2001
• Tom: Nr 2 (28)
• Strony: 55--88
• Opis fizyczny: Bibliogr. 72 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Pawlaczyk-Łuszczyńska M.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. J. Nofera 90-950 Łódź, ul. iw. Teresy 8

autor

Koton J.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy 00-701 Warszawa l. Czerniakowska 16

autor

Augustyńska D.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy 00-701 Warszawa l. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1. Acton W.I., Carson M.B. (1967) Auditory and subjective effects of airborne noise from industrial ultrasonic sources. Brit. J. Industr. Med., 24, 297-304.
• 2. Acton W.L. (1968) A criterion for the prediction of auditory and subjective effects due to airborne noise from ultrasonic sources. Ann. Occup. Hyg., 11, 227-234.
• 3. Acton W.I. (1974) The effects of industrial airborne ultrasound on humans. Ultrasonics, 12, 124- 128.
• 4. Acton W.L. (1975) Exposure criteria for industrial ultrasound. Ann. Occup. Hyg., 18(3), 267-268.
• 5. Acton W.I., Hill C.R. (1977) Hazards of industrial ultrasound Protection, 14 (10), 12-17
• 6. Allen C.H., Frings H.. Rudnik I. (1948) Some biological effects of intense high-frequency airborne sound. J. Acoust. Soc. Am., 20, 62.
• 7. Antropow G.A. (1973) Polowyje rozliczja w reakcji organizma na niskoczastotnyj ultrazwuk. Gig. i Sanit., 7, 2 1-24.
• 8. Asbel E.E. (1965) Wlijanie ultrazwukow i wysokoczastotnogo szuma na sodiierżanije sachara w krowi. Gig. Trud i Prof. Zabol., 9, 29.
• 9. Biuletyn Międzyresortowej Komisji ds. Aktualizacji Wykazu NDS i NDN czynników szkodliw dla zdrowia w środowisku pracy. (1986) z. 2, 107-126.
• 10. Brian F., Mc Gabe, Lawrence M. (1958) The effects of intense sound on the non-audithory labyrinth. Acta Otolaryng., 49, 147-157.
• 11. Bruel P. V. (1979) Limits for infrasound and ultrasound in factories. Proceedings Inter-Noise’79, 849-853.
• 12. Bylko N. (1964) Certain biochemical abnormalities in workers exposed to high frequency noise. Excerpta Med., 17, 570.
• 13. Crawford A.E. (1955) Ultrasonic Engineering, London.
• 14. Davis H. (1948) Biological and psychiological effects of ultrasonics. J. Acoust. Soc. Am., 20, 605.
• 15. Dobrosierdow W.K. (1967) O wlijanii niskoczastotnych ultrazwukawych i wysokoczastotnych zwukowych kolebanij na organizm rabotajuszczich. Gig. i Sanit., 32, 17-21.
• 16. Eldreadge D.H., Parrack H.O. (1949) Biological effects of intense sound. J. Acoust. Soc. Amer., 21, 55.
• 17. Engel Z (1993) Ochrona środowiska przed drganiami i hałasem. Warszawa, Wyd. Nauk. PWN.
• 18. Filipczyński L. (1978) Zdrowotne aspekty zastosowań ultradźwięków w świetle stanowiska Światowej Organizacji Zdrowia. Materiały do Studiów i Badań, 43, 6-12.
• 19. Gierasimowa E.J. (1976) Izuczenija wlijania ultrazwuka na simpatikoadrenalnuju sistiemu u raboczich. Gig. i Sanit., 8, 23.
• 20. Grigoriewa W.M. (1960) Biołogiczeskije diejstwije ultrazwukowych wołn, razprostraniajuszczichsia w wozduchie. Gig. Truda i Prof. Zabol., 10, 35-40.
• 21. Grigoriewa W.M. (1965) O wlijanii ultrazwukowych kolebanij na rabotajuszczich pri obsłużiwanii ultrazwukowych ustanowok. Akusticzeskij Żurnał, 4, 469-497.
• 22. Gorszkow S.I, Gorbunow O.H., Antropow G. A. (1965) Biołogiczeskoje diejstwije ultrazwuka. Medicina, Moskwa.
• 23. Gorszkow S.I. (1969) K woprosu o sposobie wosprijatija niskoczastotnogo ultrazwuka. Gig. i Sanit., 1, 23-26.
• 24. Gorszkow S.J, Roszczin A.W. (1969) O gigieniczeskom normirowanii niskoczastotnogo ultrazwuka w usłowijach jego promyszlennogo primienienija. Gig. i Sanit., 9, 45.
• 25. Grzesik J., Pluta E. (1978) Kryteria oceny oraz badania stanu zdrowia osób obsługujących urządzenia ultradźwiękowe. Materiały do Studiów i Badań, 43, 30-40.
• 26. Grzesik J., Pluta E. (1981) Próg słuchu dla częstotliwości 10-20 kHz. Przegląd Lekarski, 8, 38.
• 27. Grzesik J., Pluta E. (1983) High-frequency hearing risk of operators of industrial ultrasonic devices. Int. Arch. Occup. Environ. Health, 53, 77-88.
• 28. Hee G., Barbara J.J., Gros P. (1992) Valeurs limites d’exposition aux agents physiqes en ambience de travail. Cahiers de Notes Documentaires, 148 (3e trimestre), 297-3 18.
• 29. Holmberg K. Landstrom U., Nordstom B. (1995) Anunoyance and discomfort during exposure to high-frequency noise from an ultrasonic washer. Percept. Mot. Skills, 81(3), 819-827.
• 30. Ilnickaja A.W., Palcew J.P. (1973) K woprosu o kombinirowannom diejstwii ultrazwuka i szuma normatiwnych paramietrow. Gig. i Sanit., 5, 50-53.
• 31. IRPA (1984) Interim guidelines on limits of human exposure to airborne ultrasounds. Health Physics, 46(4), 969-974.
• 32. Jazburskiz B.I. (1971) Wlijanie ultrazwuka i szuma na sierdiecznososudistuju sistiemu raboczich obsłużiwajuszczich maszynnyje akusticzeskije ustanowki. Gig. i Sanit., 3, 105-107.
• 33. Knight J.J. (1968) Effects of airborn ultrasound on man. Ultrasonics, 6, 39-41.
• 34. Knight J.J, Coles R.R. (1966) A six-year prospective study of the effect of jet aircraft noise on hearing. J. R. Nay. Med. Ser., 52, 92.
• 35. Konarska M. (1973) Wpływ długotrwałego działania bodźców ultraakustycznych na zawartość glukozy we krwi oraz związane z tym niektóre mechanizmy regulacji. Prace CIOP, 79, 295.
• 36. Konarska M., Markiewicz L. (1976) Badania nad wpływem bodźców ultraakustycznych na zaw glikogenu i hormonów nadnerczowych w tkankach nagłaśnianych zwierząt. Prace CIOP, 89, 125.
• 37. Konarska M. (1977) Fizjologiczne aspekty pozasłuchowego oddziaływania ultradźwięków niski częstotliwości. Prace XXIV Otwartego Seminarium Akustyki OSA’77, Gdańsk-Władysławowo.
• 38. Konarska M. (1978) Biologiczne podstawy normowania ultradźwięków o małych częstotliwościach. Materiały do Studiów i Badań, CIOP, 43, 49-56.
• 39. Koton J. (1990) Analiza warunków emisji hałasu ultradźwiękowego wybranych urządzeń przemysłowych - rozprawa doktorska, Instytut Mechaniki i Wibroakustyki AGH, Kraków.
• 40. Koton J. (1978) Badania charakterystyk akustycznych technologicznych urządzeń ultradźwiękowych - etap III. Praca Planowa CIOP, nr 05, U. 03. 05.
• 41. Koton J. (1984) Charakterystyki akustyczne typowych płuczek ultradźwiękowych produkowanych w Polsce. Prace CIOP, 121.
• 42. Koton J. (1984) Charakterystyki akustyczne technologicznych urządzeń ultradźwiękowych. Materiały XXXI Otwartego Seminarium Akustyki OSA”84, Poznań.
• 43. Koton J. (1985) Hałas ultradźwiękowy w środowisku pracy (cz. 1). Ochrona Pracy, 11, 18-20.
• 44. Koton J. (1986) Hałas ultradźwiękowy w środowisku pracy (Cz. II). Ochrona Pracy, 1, 15-16.
• 45. Koton J. (1986) Ultradźwięki. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa.
• 46. Koton J. (1988) Przemysłowe źródła hałasu ultradźwiękowego. Bezpieczeństwo Pracy, 10, 11-15.
• 47. Koton J. (1988) An attempt to locate the main sources of noise in ultrasonic cleaners. Proceedings Noise-Control’88, Cracow, 1, 201-204.
• 48. Koton J.(1997) Hałas ultradźwiękowy, w: Bezpieczeństwo i Ochrona Człowieka w Środowisku Pracy, t. 8, Warszawa, CIOP, 99-123.
• 49. Koton J: (1999) Hałas ultradźwiękowy. Komputerowy System Rejestracji Zagrożeń i Oceny Ryzyka Zawodowego STER, mat. szkoleniowe, CIOP, 147-175.
• 50. Markiewicz L. (1976) Wpływ ultradźwięków na organizm. Instytut Wyd. CRZZ, Warszawa.
• 51. Markiewicz L. (1978) Wyniki badań działania drgań ultradźwiękowych na organizm człowieka. Materiały do Studiów i Badań CIOP, 43, 41-49.
• 52. Mączewski-Rowiński B. (1963) Niektóre objawy patologiczne u operatorów urządzeń ultra dźwiękowych. Ochrona Pracy, 18, l-4.
• 53. Mączewski-Rowiński B. (1972) Ultradźwięki w przemyśle. Instyt. Wyd. CRZZ, Warszawa.
• 54. Mielkumowa A., Lisiczkina Z., Gorszkow S. (1975) Ultrazwuk. Medicina, Moskwa.
• 55. Miłkow L.E. i wsp. (1968) Woprosy gigieny truda i profiessionalnoj patołogii pri obsłużiwanii ultrazwukowych ustanowok. Gig. Truda i Prof. Zabol., 6, 8-14.
• 56. Parrack H.O. (1952) Ultrasound and industrial medicine. And Surgey, 21, 156.
• 57. Parrack H.O. (1966) Effects of airborne ultrasound. Int. Aud. 5, 294-308.
• 58. Pietuchowa S.W., Grigoriewa W.M.(1967) Ocenka effektiwnosti niekotorych mieroprijatij po umieńszeniju szuma ultrazwukowych ustanowok. Naucznyje Raboty Institutow Ochrany Truda,41.
• 59. Puzyna Cz., Pasterczuk E. (1982) Kryteria oceny oraz metodyka pomiarów hałasu w zakresie częstotliwości ultradźwiękowych, Prace CIOP, 112, 47-58.
• 60. Puzyna Cz. (1983) Kryteria oceny hałasu w zakresie ultra- i infradźwiękowym. Założenia normalizacyjne. Normalizacja, 7-8, 7-15.
• 61. Randall R.B. (1987) Frequency Analysis, Bruel & Kjaer, Denmark.
• 62. Roszczin A. W., Dobrosierdorow W.K. (1971) O reakcji zwukogo analizatora czełowieka na wozdiejstwije wysokoczastotnych akusticzeskich kolebanii. Gig. Truda i Prof. Zabol., 12, 5.
• 63. Skllern C.P. (1965) Human response to messured sound pressure levels from ultrasonic devices. Am. Industr. Hyg. Ass. J., 26, 132-136.
• 64. Suwalski R. (1982) Badanie charakterystyk akustycznych technologicznych urządzeń ultra dźwiękowych - etap I. I Praca planowa CIOP, nr 05.U.03. 05.
• 65. Suwalski R. (1978) Propozycje metod pomiarów pól akustycznych o częstotliwościach 3-40 kHz emitowanych przez technologiczne urządzenia ultradźwiękowe. Prace CIOP, 97.
• 66. Szatałow 1.1. (1961) Niekotoryje dannyje o profiessionalnoj patołogii u lic obsłużiwajuszczich ultrazwukowyje ustanowki. Gig. Truda i Prof. Zabol., 7, 28-33.
• 67. Szatalow I.I.(1962) K woprosu o sostojanii sierdeczno-sosudistoj sistiemy pri wozdiejstwii postajannogo szuma. Gig. Truda i Prof. Zabol., 6, 10-14.
• 68. Tanttari J (1986) Low frequency ultrasound in the working environment. Proceedings Inter Noise’86.
• 69. Tanttari J., Kaviola R.(1988) Noise control of ultrasonic cleaning equipment. Proceedings NAM 88, Finland, Tampere.
• 70. Ultrasound, Environmental Health Criteria No 22, WHO, Geneva 1982.
• 71. Wiernicki Ch., Karoly W.J. (1985) Ultrasound: biological effects and industrial hygiene concerns. Am. Ind. Hyg. Assoc. J., 46(9), 488-496.
• 72. Zagadnienia zapobiegania oddziaływaniu drgań ultradźwiękowych występujących w przemyśle - materiały z seminarium. (1978) Materiały do Studiów i Badań CIOP, 43.