Historia i recepcja Antoniego Bronikowskiego tłumaczeń dialogów Platona

• Autorzy: Mróz T.

Warianty tytułu

EN

History and Reception of the Translations of Plato`s Dialogues by Antoni Bronikowski

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article presents the history of translations of Plato's dialogues as made by A. Bronikowski (1817-1884), their assessment formulated by the contemporary for the translator recipients and today's opinions on them. Bronikowski began his translation work on the legacy of Plato in the ‘50s of the 19th century and carried them out systematically, despite the many adversities, until his death. The article presents the most important criticisms of the reviewers of Bronikowski’s translations, which focused on the flaws of his style. The critics pointed out numerous shortcomings, archaisms, which hindered and prevented smooth reading of the text by readers unfamiliar with the language of the original. Most of the criticisms came from the Warsaw environment, especially from K. Kozłowski, the son of the first Polish translator of Plato, F.A. Kozłowski. Among the defenders of Bronikowski there were K. Libelt and J.I. Kraszewski. They raised the subject of difficulty which the translator had to deal with and the lack of literary taste of the audience. It seems that both parties were partially right. Bronikowski’s text was indeed not suitable for smooth reading in many places, however, it could serve as a useful tool for students who acquainted themselves with the Greek originals of the dialogues.

Słowa kluczowe

PL

Ostrów Wielkopolski; dialogi Platona; tłumaczenia; odbiór Platona w Polsce

EN

Ostrów Wielkopolski; Plato`s Dialogues; translations; reception of Plato in Poland

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2014
• Tom: R. 59, nr 1
• Strony: 53--82
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz.

Twórcy

autor

Mróz T.

• Uniwersytet Zielonogórski

Bibliografia

• L. Słowiński: ...Nie damy pogrześć mowy. Wizerunki pedagogów poznańskich XIX wieku. Poznań 1982, s. 237-242.
• Dyrektorzy i profesorowie Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Ostrowie (w latach 1845-1919). J. Biemaczyk, [w:] Nauczyciele i wychowankowie gimnazjum ostrowskiego w okresie zaborów 1845-1918/1919. Ostrów Wielkopolski 2003 „Alma Mater Ostroviensis. Księga Pamięci. Non Omnis Moriar" 10, , s. 62-63.
• W. Banach: Ostrów pod znakiem pegaza. Literacki przyczynek do dziejów miasta. Poznań-Ostrów Wielkopolski 2005, s. 34,42.
• Polski Słownik Biograficzny. T. II, Kraków 1936, s. 467-468.
• Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań 1983, s. 80 (autor hasła: J. Maciejewski).
• J. Pietrzak: „Polskie Ateny" w Ostrowie, [w:] Wielkopolska szkoła edukacji narodowej. Studia i wspomnienia z dziejów gimnazjum męskiego (obecnie l Liceum Ogólnokształcącego) w Ostrowie Wielkopolskim w 125-lecie jego założenia 1845-1970. Wrodaw-Warszawa-Kraków 1970, s. 105-106.
• M. Massonius: Antoni Bronikowski. „Tygodnik Ilustrowany" 1884 t. IV nr 82, s. 50.
• Platon: Menexenos. Przekładał z greckiego A. Bronikowski. „Pokłosie. Zbieranka literacka" 1856 R. V. Poznań 1857, s. 129.
• Platon: Jon czyli Rhapsodika. [Tłum.] A. Bronikowski. „Czas. Dodatek Miesięczny” 1857 R II, t. 6, z. 2, s. 337-353.
• „Czas. Dodatek Miesięczny, zeszyt za miesiąc maj r. b. (Tom VI, zeszyt 17), „Biblioteka Warszawska" 1857 t. III, s. 515.
• M. Trojanowski: Platon jako Führer. Polityczny platonizm w Niemczech 1918-1945. „Sophos" 3, Berlin 2006, s. 212.
• Indiana Jones V: W poszukiwaniu zaginionego przekładu Platona. „Winieta. Pismo Biblioteki Raczyńskich" 2009 nr 9, s. 9.
• Platon: Ion. Tłumaczenie: Anna Chorosińska. „Heksis" nr 4/1995, s. 22.
• „Gazetka literacka", „Czas. Dodatek Miesięczny 1857 R. II, t. 7, z. 2, s. V.
• „Doniesienia literackie", „Biblioteka Warszawska" 1857 t. IV s. 265-266.
• A. Bronikowski: Przedmowa, [w:] Ksenofont: Ekonomik. Przekładał z greckiego A. Bronikowski. Poznań 1857, s. VII.
• Korespondencya J. I. Kraszewskiego, K. Bartoszewicz, „Przegląd Literacki" 1898 R. III, nr 16-17, s. 12-13; list z 15 VIII 1857 r.).
• J. I. Kraszewski: Listy do Redakcyi „Gazety Warszawskiej"X. „Gazeta Warszawska" 1857 nr 273, s. 2.
• L. Siemieński: Tajemnice tłumaczeń. Przekłady greckich poetów i hymnów kościelnych,w: Kilka rysów z literatury i społeczeństwa od roku 1848-1858. Warszawa 1859 T II, s. 334.
• Platon: Dzieła. T. I. Przekładał z greckiego A. Bronikowski. Poznań 1858.
• Platon: Przedmiot, pejrastyka i sokratejska wymowa, [w:] Kolokwia Platońskie: Pod red. A. Pacewicza. „Collectanae Philosophicae" I, Wrocław 2007, s. 31.
• „Gazetka literacka", „Czas. Dodatek Miesięczny 1857 R. II, t. 7, z. 1, s. IV.
• F. Kozłowski: O przekładzie Platona, [w:] Platon: Dzieła. 1. Apologia czyli Obrona Sokratesa, 2. Kriton, 3. Phedon czyli o nieśmiertelności duszy. Warszawa 1845, s. 1-2.
• T Mróz: Felicjan Antoni Kozłowski (1805-1870) - pierwszy tłumacz dialogów Platona na język polski. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej" 2011, t. 56, s. 33-52.
• „Doniesienia literackie". „Biblioteka Warszawska" 1857 t. II, s. 302.
• „Doniesienia literackie". „Biblioteka Warszawska" 1857 t. IV s. 306.
• K. Kozłowski: Przekład dzieł Platona przez An. Bronikowskiego. W Poznaniu, r. 1858. „Biblioteka Warszawska" 1861,1.1, s. 133.
• Korespondencya J. I. Kraszewskiego. Przez K. Bartoszewicza, „Przegląd Literacki" 1898 R. III, nr 18-19, s. 9; list z 20II 1861 r.
• Platon: Kriton czyli Posłuszeństwo Prawom. [Tłum. A. Bronikowski] „Jahresbericht Königlichen Katholischen Gymnasiums zu Ostrowo" 1860 t. 15, s. 5-15.
• Platon: Rzeczpospolita czyli co jest sprawiedliwość. Rozmowa pierwsza. [Tłum. A. Bronikowski] „Jahresbericht Königlichen Katholischen Gymnasiums zu Ostrowo" 1862 t. 17, s. 3-22.
• J. Hulewicz: Działalność wydawnicza Akademii Umiejętności w Krakowie w zakresie filologii klasycznej w latach 1873-1918. „Eos" LI, 1961, s. 169- 170).
• K. Libell: Oeuvres Complètes de Platon, traduites par V Cousin, [w:] tenże: Pisma pomniejsze t. IV; Pisma krytyczne. T. 1, Poznań 1851, s. 275 (pierwodruk: „Tygodnik Literacki" t. 4, 1841, nr 15, s. 117-118; nr 16, s. 125-126).
• E. Jakubek: Kantecki Klemens Piotr, w: Absolwenci i Wychowankowie Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Ostrowie w latach 1845-1918 (wporządku alfabetycznym). przygotował K. Niełacny, [w:] Nauczyciele i wychowankowie gimnazjum ostrowskiego w okresie zaborów 1845-1918/1919, s. 140-141).
• B. Brzuska: Filologia klasyczna w Szkole Głównej Warszawskiej, „Archiwum Filologiczne" L, Wroctaw-Warszawa-Kraków 1992, s. 129.
• S. Pawlicki: Historya filozofii greckiej. T. II, Kraków 1903-1917, s. 279.
• H. Weigt: O polskich przekładach Platona, [w:] Platon w Polsce 1800-1950. Antologia. Red. T Mróz. Zielona Góra 2010, s. 145.
• W. K. Zieliński: Dzieła Platona. Przełożył z greckiego A. Bronikowski. T. II str. 404. „Tygodnik Powszechny 1879 nr 18, s. 280-282).
• B. Limanowski: Studjum socjologiczne. Plato i jego Rzeczpospolita, [w:] Na dziś. Pismo zbiorowe poświęcone literaturze, naukom, sztuce, gospodarstwu krajowemu, handlowi i przemysłowi. T. II, Kraków 1872, s. 107.
• S. Pawlicki: Historya filozofii greckiej. T. II, s. 279.
• W. M. Kozłowski: Kilka uwag o naszych przekładach Platona, w: Platon w Polsce 1800-1950, s. 142 (jako część pt. Władysław M. Kozlowski/H. Weigt i podsumowanie polskiego dorobku translatorskiego (1909). Pierwodruk: „Przegląd Filozoficzny' 1909 R. XII, z. 1, s. 31-36).
• K. Tuszyńska-Maciejewska: Słowo wstępne, [w:] Platon: Meneksenos. Z języka greckiego przełożyła, słowem wstępnym i komentarzem opatrzyła K. Tuszyńska- Maciejewska. „Biblioteka Przekładów z Literatury Antycznej" 31. Wrocław-Warszawa- Kraków 1994, s.XI).
• L. Regner: Wstęp, [w:] Platon: Protagoras. Przełożył, wstępem i komentarzem opatrzył L. R e g n e r. BKF. Warszawa 2004, s. XV.
• Marzyciele. Studjum socjologiczne. „Gazeta Literacka" 1871 R. I, nr 9, s. 10.
• L. T. Błaszczyk: Filologia klasyczna na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1816-1915. Cz. II: 1862-1915. „Antyk w Uniwersytecie Warszawskim. Nauka i nauczanie od powstania Uczelni do 1915 roku". Warszawa 2003, s. 52-53.
• W. Witwicki: Platon jako pedagog. „Biblioteka Dziel Pedagogicznych" Warszawa 1947 nr 64, s. 49.
• A. Nowicki: Listy Władysława Witwickiego z lat 1939-1947 (inedita). „Euhemer – Przegląd Religioznawczy 1978 nr 2, list nr 8, s. 16.