An analysis of the fertilizing potential of selected waste streams – municipal, industrial and agricultural

• Autorzy: Smol Marzena , Szołdrowska Dominika

Identyfikatory

DOI

10.24425/gsm.2021.138659

Warianty tytułu

PL

Analiza potencjału nawozowego różnych strumieni odpadów komunalnych, przemysłowych i rolniczych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The circular economy (CE) has been a European Union (EU) priority since 2014, when first official document on the CE was published. Currently, the EU is on the road to the transformation from a linear economy model to the CE model. In 2019, a new strategy was announced – the European Green Deal, the main goal of which is to mobilize the industrial sector for the CE implementation. The CE assumes that the generated waste should be treated as a secondary raw material. The paper presents an analysis of the possibility of using selected groups of waste for the production of fertilizers. Moreover, an identification of strengths and weaknesses, as well as market opportunities and threats related to the use of selected groups of waste as a valuable raw material for the production of fertilizers was conducted. The scope of the work includes characteristics of municipal waste (household waste, food waste, green waste, municipal sewage sludge, digestate), industrial waste (sewage sludge, ashes from biomass combustion, digestate) and agricultural waste (animal waste, plant waste), and a SWOT (strengths and weaknesses, opportunities and threats) analysis. The fertilizer use from waste is determined by the content of nutrients (phosphorus – P, nitrogen, potassium, magnesium, calcium ) and the presence of heavy metals unfavorable for plants (zinc, lead, mercury). Due to the possibility of contamination, including heavy metals, before introducing waste into the soil, it should be subjected to a detailed chemical analysis and treatment. The use of waste for the production of fertilizers allows for the reduction of the EU’s dependence on the import of nutrients from outside Europe, and is in line with the CE.

PL

Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ ) jest priorytetem Unii Europejskiej (UE) od 2014 r., kiedy opublikowano pierwszy oficjalny dokument nt. GOZ. Obecnie UE jest w procesie transformacji z modelu gospodarki liniowej na GOZ. W 2019 r. ogłoszono nową strategię – Europejski Zielony Ład, której głównym celem jest mobilizacja sektora przemysłowego dla GOZ . Model GOZ zakłada, że wytworzone odpady należy traktować jako surowce wtórne. W pracy przedstawiono analizę możliwości wykorzystania wybranych grup odpadów (komunalnych, przemysłowych i rolniczych) na nawozy. Ponadto, dokonano identyfikacji mocnych i słabych stron, a także szans i zagrożeń rynkowych związanych z wykorzystaniem wybranych grup odpadów jako cenny surowiec do produkcji nawozów. Zakres pracy obejmował charakterystykę odpadów komunalnych (odpady z gospodarstw domowych, odpady spożywcze, odpady zielone, osady ściekowe z komunalnych oczyszczalni ścieków, poferment), przemysłowych (osady ściekowe, popioły ze spalania osadów ściekowych, popioły ze spalania biomasy, poferment) oraz odpadów rolniczych (odpady zwierzęce, odpady roślinne), a także analizę SWOT (mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia). Kluczowymi czynnikami wpływającymi na możliwość wykorzystania odpadów na cele nawozowe są zawartość składników pokarmowych (fosfor, azot, potas, magnez, wapń) oraz obecność niekorzystnych dla roślin metali ciężkich (cynk, ołów, rtęć). Ze względu na możliwość występowania zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich, przed wprowadzeniem odpadów do gleby należy je poddać szczegółowej analizie chemicznej oraz obróbce. Wykorzystanie odpadów do produkcji nawozów pozwala na zmniejszenie uzależnienia UE od importu substancji odżywczych spoza Europy, i jest zgodne z GOZ.

Słowa kluczowe

EN

municipal waste; industrial waste; agricultural waste; fertilizers; circular economy; CE

PL

odpady komunalne; odpady przemysłowe; odpady rolnicze; nawozy; gospodarka o obiegu zamkniętym; GOZ

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 37, z. 3
• Strony: 75--100
• Opis fizyczny: Bibliogr. 107 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Smol Marzena

• Mineral and Energy Economy Research Institute, Polish Academy of Sciences, Kraków, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-5833-2954

autor

Szołdrowska Dominika

• Mineral and Energy Economy Research Institute, Polish Academy of Sciences, Kraków, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-4383-9685

Bibliografia

• [1] Act on fertilizers and fertilization of July 2007, n.d. J. Laws 2007 item. 1033 (in Polish).
• [2] Ahmad et al. 2019 – Ahmad, T., Aadil, R.M., Ahmed, H., Rahman, U. ur, Soares, B.C.V., Souza, S.L.Q., Pimentel, T.C., Scudino, H., Guimarães, J.T., Esmerino, E.A., Freitas, M.Q., Almada, R.B., Vendramel, S.M.R., Silva, M.C. and Cruz, A.G. 2019. Treatment and utilization of dairy industrial waste: A review. Trends Food Sci. Technol. 88, 361–372.
• [3] Ajmal et al. 2018 – Ajmal, M., Ali, H.I., Saeed, R., Akhtar, A., Tahir, M., Mehboob, M.Z. and Ayub, A. 2018. Biofertilizer as an Alternative for Chemical Fertilizers. Res. Rev. J. Agric. Allied Sci. 7, 1–7.
• [4] Amann et al. 2018 – Amann, A., Zoboli, O., Krampe, J., Rechberger, H., Zessner, M. and Egle, L. 2018. Environmental impacts of phosphorus recovery from municipal wastewater. Resour. Conserv. Recycl. 130, 127–139.
• [5] Bianchini et al. 2019 – Bianchini, A., Rossi, J. and Pellegrini, M. 2019. Overcoming the main barriers of circular economy implementation through a new visualization tool for circular business models. Sustainability 11(23), 6614. DOI: 10.3390/su11236614.
• [6] Bień, B. and Bień, J.D. 2010. Collection and selective collection of municipal solid waste (Gromadzenie i selektywna zbiórka odpadów komunalnych w gminach). Inżynieria i Ochrona Środowiska 13, 173–183 (in Polish).
• [7] Bonnichsen, O., Jacobsen, B.H. 2020. Danish farmers’ preferences for bio-based fertilisers – a choice experiment. IFRO Work. Pap.
• [8] Brodowska, M. 2019. Iron – Why Important for Plants? (Żelazo – dlaczego ważne dla roślin?). [Online] nawozy.eu [Accessed: 2021-06-06] (in Polish).
• [9] Cheeseman, C.R. and Virdi, G.S. 2005. Properties and microstructure of lightweight aggregate produced from sintered sewage sludge ash. Resour. Conserv. Recycl. 45, 18–30.
• [10] Chen et al. 2018 – Chen, X., Zeng, D., Xu, Y. and Fan, X. 2018. Perceptions, risk attitude and organic fertilizer investment: Evidence from rice and banana farmers in Guangxi, China. Sustainability 10(10), 3715.
• [11] Chew et al. 2019 – Chew, K.W., Chia, S.R., Yen, H.W., Nomanbhay, S., Ho, Y.C. and Show, P.L. 2019. Transformation of biomass waste into sustainable organic fertilizers. Sustain. 11(8), 2266.
• [12] Chiew et al. 2015 – Chiew, Y.L., Spångberg, J., Baky, A., Hansson, P.A. and Jönsson, H. 2015. Environmental impact of recycling digested food waste as a fertilizer in agriculture – A case study. Resour. Conserv. Recycl. 95, 1–14.
• [13] Chmielowski, K. 2019. Thermal treatment of sewage sludge (Termiczne przekształcanie osadów ściekowych). Przegląd Komunalny 5, 33–36 (in Polish).
• [14] Chojnacka et al. 2020 – Chojnacka, K., Moustakas, K. and Witek-Krowiak, A. 2020. Bio-based fertilizers: A practical approach towards circular economy. Bioresource Technology 295, 122223. DOI: 10.1016/j.biortech.2019.122223.
• [15] Chouichom, S. and Yamao, M. 2011. Sustainable Agricultural Development. Sustain. Agric. Dev. 1–4.
• [16] Cieślik, B.M. and Konieczka, P. 2016. Phosphorus recovery as the future of wastewater treatment. Part I: phosphorus as a strategic raw material (Odzysk fosforu przyszłością oszczyszczania ścieków. Cz. I: fosfor jako surowiec strategiczny). Analityka: Nauka i Praktyka 2, 36–39 (in Polish).
• [17] COM no. 29, 2018. Monitoring Framework for the Circular Economy. Eur. Comm. Brussels, Belgium.
• [18] COM no. 614, 2015. Communication on closing the loop: An EU action plan for the Circular Economy. Eur. Comm. Brussels, Belgium.
• [19] COM no. 98, 2020. A New Circular Economy Action Plan For a Cleaner and More Competitive Europe. Eur. Comm. Brussels, Belgium.
• [20] COM no 398, 2014. European Commission. Communication from the Commission – Towards a circular economy: A zero waste programme for Europe.
• [21] Cordell et al. 2009 – Cordell, D., Drangert, J.-O. and White, S. 2009. The story of phosphorus: Global food security and food for thought. Glob. Environ. Chang. 19, 292–305.
• [22] Council Directive 86/278/EEC, n.d. of 12 June 1986 on the protection of the environment, and in particular of the soil, when sewage sludge is used in agriculture.
• [23] Dahlén, L. and Lagerkvist, A. 2008. Methods for household waste composition studies. Waste Manag. 28, 1100–1112.
• [24] Debosz et al. 2002 – Debosz, K., Petersen, S.O., Kure, L.K. and Ambus, P. 2002. Evaluating effects of sewage sludge and household compost on soil physical, chemical and microbiological properties. Appl. Soil Ecol. 19, 237–248.
• [25] Dyśko et al. 2019 – Dyśko, J., Kaniszewski, S., Kowalczyk, W., Nowak, J. and Wójcik, P. 2014. Sustainable fertilization of horticultural plants (Zrównoważone nawożenie roślin ogrodniczych). Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa (in Polish).
• [26] Dz.U. 2013 item 21. 2020. Waste act 1–209.
• [27] European Commission, 2018. Directive (EU) 2018/851 of the European Parliament and of the Council of 30 May 2018 amending Directive 2008/98/EC on waste. Off. J. Eur. Union 109–140.
• [28] European Commission, 2019. Regulation (EU) 2019/1009 of the European Parliament and of the Council of 5 June 2019 laying down rules on the making available on the market of EU fertilising products and amending Regulations (EC) No 1069/2009 and (EC) No 1107/2009 and repealing Regulation (EC) No 2003/2003.
• [29] Eurostat, 2018. Agriculture, forestry and fishery statistics 2018 Edition, Eurostat [Accessed: 2021-06-21].
• [30] Eurostat, 2019. Energy, Transport and environment statistics. 2019 edition [Accessed: 2021-06-21].
• [31] Eurostat, 2020a. Generation of waste by waste category [Accessed: 2021-06-21].
• [32] Eurostat, 2020b. Municipal waste statistics [Accessed: 2021-06-21].
• [33] Eurostat, 2020c. Energy, transport and environment statistics. 2020 edition [Accessed: 2021-06-21].
• [34] Franica et al. 2018 – Franica, M., Grzeja, K. and Paszula, S. 2018. Evaluation of quality parameters of selected composts (Ocena parametrów jakościowych wybranych kompostów). Arch. Gospod. Odpad. i Ochr. Środowiska 20, 21–32 (in Polish).
• [35] Gaj, R. 2013. Effective use of minerals from fertilizers in modern agriculture (Efektywne wykorzystanie składników mineralnych z nawozów we współczesnym rolnictwie). Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie (in Polish).
• [36] Gao et al. 2017 – Gao, A., Tian, Z., Wang, Z., Wennersten, R. and Sun, Q. 2017. Comparison between the Technologies for Food Waste Treatment. Energy Procedia 105, 3915–3921.
• [37] Generowicz et al. 2018 – Generowicz, A., Gaska, K. and Hajduga, G. 2018. Multi-criteria analysis of the Waste management system in a metropolitan area. In E3S Web of Conferences, 44. DOI:10.1051/e3sconf/20184400043.
• [38] Gondek, K. 2007. Accumulation of heavy metals in oat fertilized with compost (Akumulacja metali ciężkich w owsie nawożonym kompostami). Acta Agrophysica 10, 89–102 (in Polish).
• [39] Gondek, K. and Filipek-Mazur, B. 2005. The content and uptake of micronutrients by oats under the conditions of fertilization with composts of various origins in terms of feed value and environmental impact (Zawartość i pobranie mikroelementów przez owies w warunkach nawożenia kompostami różnego pochodzenia w aspekcie wartości paszowej i wpływu na środowisko). Woda-Środowisko-Obsz. Wiej. 1, 81–93 (in Polish).
• [40] Gondek, K. and Filipek-Mazur, B. 2006. Accumulation of micronutrients in oat biomass and their availability in soil fertilized with plant waste compost (Akumulacja mikroelementów w biomasie owsa oraz ich dostępność w glebie nawożonej kompostem z odpadów roślinnych). Acta Agrophysica 8, 579–590 (in Polish).
• [41] Górecka, H. and Górecki, H. 2000. Metals in organic fertilizers and waste used for fertilization purposes (Metale w nawozach organicznych i odpadach stosowanych do celów nawozowych). Przem. Chem. 79, 53–55 (in Polish).
• [42] Halik et al. 2004 – Halik, J., Chowaniak, M., Poczęsna, E. and Polak, E. 2004. Agrochemical assessment of the fertilizing value of composts (Agrochemiczna ocena wartości nawozowej kompostów). Mater. II Ogólnopolskiej Młodzieżowej Konf. Nauk. 96–100 (in Polish).
• [43] Hanc et al. 2011 – Hanc, A., Novak, P., Dvorak, M., Habart, J. and Svehla, P. 2011. Composition and parameters of household bio-waste in four seasons. Waste Manag. 31, 1450–1460.
• [44] Hobson, K. and Lynch, N. 2016. Diversifying and de-growing the circular economy: Radical social transformation in a resource-scarce world. Futures 82, 15–25.
• [45] Huber, D.M. and Jones, J.B. 2013. The role of magnesium in plant disease. Plant Soil 368, 73–85.
• [46] Hudziak et al. 2012 – Hudziak, G., Gorazda, K. and Wzorek, Z. 2012. Main directions in the use of ashes after thermal treatment of sewage sludge (Główne kierunki w zastosowaniu popiołów po termicznej obróbce osadów ściekowych). Czas. Tech. Chem. 1-Ch, 41–50 (in Polish).
• [47] Janosz-Rajczyk, M. 2004. Municipal sewage sludge – division, directions of applications and technologies of processing, recovery and neutralization (Komunalne osady ściekowe – podział, kierunki zastosowań oraz technologie przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania). Częstochowa (in Polish).
• [48] Kalinowski, M. 2018. How does calcium repair the soil? (W jaki sposób wapń naprawia glebę?) Tyg. Porad. Rol. [Online] https://www.tygodnik-rolniczy.pl/articles/uprawa/w-jaki-sposob-wapn-naprawia-glebe/ [Accessed: 2021-06-21].
• [49] Kalmykova et al. 2018 – Kalmykova, Y., Sadagopan, M. and Rosado, L. 2018. Circular economy – From review of theories and practices to development of implementation tools. Resour. Conserv. Recycl. 135, 190–201.
• [50] Kok et al. 2018 – Kok, D.J.D., Pande, S., Van Lier, J.B., Ortigara, A.R.C., Savenije, H. and Uhlenbrook, S. 2018. Global phosphorus recovery from wastewater for agricultural reuse. Hydrol. Earth Syst. Sci. 22, 5781–5799.
• [51] Kozak et al. 2021 – Kozak, J., Włodarczyk-Makuła, M. and Popenda, A. 2021. Impact of Aerobic Stabilization of Sewage Sludge on PAHs Concentration in Reject Waters. J. Ecolog. Engin. 22(4), 27–35.
• [52] Krüger, O. and Adam, C. 2015. Recovery potential of German sewage sludge ash. Waste Manag. 45, 400–406.
• [53] Krzywy et al. 2004 – Krzywy, E., Iżewska, A. and Włoszczyk, C. 2004. Assessment of the chemical composition and fertilizing value of sewage sludge and composts produced from municipal sewage sludge (Ocena składu chemicznego i wartości nawozowej osadu ściekowego oraz kompostów wyprodukowanych z komunalnego osadu ściekowego). Zesz. Probl. Postępów Nauk Rol. 499, 165–171 (in Polish).
• [54] Łabętowicz et al. 2019 – Łabętowicz, J., Stępień, W. and Kobiałak, M. 2019. Innovative technologies for processing waste into fertilizers for agro-ecological utility (Innowacyjne technologie przetwarzania odpadów na nawozy agroekologicznej użyteczności). Inżynieria Ekol. 20, 13–23 (in Polish).
• [55] Madej et al. 2004 – Madej, M., Wasiak, G. and Mamełka, D. 2004. Agrochemical evaluation of composts from waste of urban greenery in Warsaw (Agrochemiczna ocena kompostów z odpadów zieleni miejskiej Warszawy). Zesz. Probl. Postępów Nauk Rol. 499, 221–228 (in Polish).
• [56] Marcato et al. 2008 – Marcato, C.E., Pinelli, E., Pouech, P., Winterton, P. and Guiresse, M. 2008. Particle size and metal distributions in anaerobically digested pig slurry. Bioresour. Technol. 99, 2340–2348.
• [57] Mattenberger et al. 2008 – Mattenberger, H., Fraissler, G., Brunner, T., Herk, P., Hermann, L. and Obernberger, I. 2008. Sewage sludge ash to phosphorus fertiliser: Variables influencing heavy metal removal during thermochemical treatment. Waste Manag. 28, 2709–2722.
• [58] Michelini et al. 2017 – Michelini, G., Moraes, R.N., Cunha, R.N., Costa, J.M.H. and Ometto, A.R. 2017. From Linear to Circular Economy: PSS Conducting the Transition. Procedia CIRP 64, 2–6.
• [59] Mishra et al. 2013 – Mishra, D., Rajvir, S., Mishra, U. and Kumar, S. 2013. Role of Bio-Fertilizer in Organic Agriculture. A Review. Res. J. Recent. 2, 39–41.
• [60] Niemiec, W. and Zdeb, M. 2013. Energy willow plantation fertilized with sewage sludge (Plantacja wierzby energetycznej nawożona osadami ściekowymi). J. Civ. Eng. Environ. Archit. 60, 67–78 (in Polish).
• [61] Nobile et al. 2020 – Nobile, C.M., Bravin, M.N., Becquer, T. and Paillat, J.-M. 2020. Phosphorus sorption and availability in an andosol after a decade of organic or mineral fertilizer applications: Importance of pH and organic carbon modifications in soil as compared to phosphorus accumulation. Chemosphere 239, 124709.
• [62] Ociepa-Kubicka, A. and Ociepa, E. 2012. Toxic effect of heavy metals on plants, animals and people (Toksyczne oddziaływanie metali ciężkich na rośliny, zwierzęta i ludzi). Inżynieria i Ochr. Środowiska 15, 169–180 (in Polish).
• [63] Ociepa et al. 2007 – Ociepa, A., Pruszek, K., Lach, J. and Ociepa, E. 2007. Assessment of used organic fertilizers and sewage sludge in terms of contamination with heavy metals (Ocena stosowanych nawozów organicznych i osadów ściekowych pod kątem zanieczyszczenia metalami ciężkimi). Proc. ECOpole 1, 195–199 (in Polish).
• [64] Pacheco et al. 2017 – Pacheco, A.L.V., Pagliarini, M.F., de Freitas, G.B., Santos, R.H.S., Serrão, J.E. and Zanuncio, J.C. 2017. Mineral composition of pulp and production of the yellow passion fruit with organic and conventional fertilizers. Food Chem. 217, 425–430.
• [65] Paes et al. 2019 – Paes, L.A.B., Bezerra, B.S., Deus, R.M., Jugend, D. and Battistelle, R.A.G. 2019. Organic solid waste management in a circular economy perspective – A systematic review and SWO T analysis. J. Clean. Prod. 239, 118086.
• [66] Pahl-Wostl et al. 2003 – Pahl-Wostl, C., Schönborn, A., Willi, N., Muncke, J. and Larsen, T.A. 2003. Investigating consumer attitudes towards the new technology of urine separation. Water Sci. Technol. 48, 57–65.
• [67] Perdana et al. 2018 – Perdana, T., Renaldy, E., Utami, H.N., Sadeli, A.H., Mahra Arari, H., Ginanjar, T., Ajeng Sesy, N ., Sanjaya, S. and Fernianda Rahayu, H. 2018. Farmers behavior on using fertilizer in West Java. AIP Conf. Proc. 1927.
• [68] Pikuła, D. 2017. Magnesium – an important element in the fertilization of crops (Magnez – ważny pierwiastek w nawożeniu roślin uprawnych. Tyg. Porad. Rol. [Online] https://www.tygodnik-rolniczy.pl/articles/uprawa/magnez-pomijany-w-nawożeniu/?page=1≠lead [Accessed: 2021-09-08] (in Polish).
• [69] Pilarska et al. 2015 – Pilarska, A., Wolna-Maruwka, A., Piechota, T., Pilarski, K., Szymańska, M. and Wolicka, D. 2015. Preliminary studies of post-fermentation pulp from a biogas plant and its composts as potential organic fertilizers (Wstępne badania pulpy pofermentacyjnej z biogazowni oraz jej kompostów jako potencjalnych nawozów organicznych). Nauk. Przyr. Technol. 9, 1–13 (in Polish).
• [70] Piwowar, A. 2013. Outline of fertilization issues in the sustainable development of agriculture in Poland (Zarys problematyki nawożenia w zrównoważonym rozwoju rolnictwa w Polsce). Ekon. i Środowisko 1, 143–155 (in Polish).
• [71] Polski Instytut Ekonomiczny, 2019. Marnotrawstwo żywności – skala, skutki, przeciwdziałanie. Tyg. Gospod. PIE 29, 4–5 (in Polish).
• [72] Poluszuńska, J. and Ślęzak, E. 2015a. Possibilities of phosphorus recovery from sewage sludge (Możliwości odzysku fosforu z osadów ściekowych). Pr. Inst. Ceram. i Mater. Bud. 21, 7–21 (in Polish).
• [73] Poluszyńska, J. and Ślęzak, E. 2015b. Characteristics of ashes from biomass combustion and assessment of the possibility of their natural use (Charakterystyka popiołów ze spalania biomasy i ocena możliwości ich wykorzystania przyrodniczego). Pr. Inst. Ceram. i Mater. Bud. 21, 7–21 (in Polish).
• [74] Rashid et al. 2017 – Rashid, M.M., Kattou’a, M.G., Al-Khatib, I.A. and Sato, C. 2017. Farmers’ attitude toward treated sludge use in the villages of West Bank, Palestine. Environ. Monit. Assess. 189, 353.
• [75] Riber et al. 2009 – Riber, C., Petersen, C. and Christensen, T.H. 2009. Chemical composition of material fractions in Danish household waste. Waste Manag. 29, 1251–1257.
• [76] Romanenkov et al. 2019 – Romanenkov, V., Belichenko, M., Petrova, A., Raskatova, T., Jahn, G. and Krasilnikov, P. 2019. Soil organic carbon dynamics in long-term experiments with mineral and organic fertilizers in Russia. Geoderma Reg. 17. DOI: 10.1016/j.geodrs.2019.e00221.
• [77] Rosen et al. 1993 – Rosen, C.J., Halbach, T.R. and Swanson, B.T. 1993. Horticultural Uses of Municipal Solid Waste Composts. Horttechnology 3, 167–173.
• [78] Savci, S. 2012. An Agricultural Pollutant: Chemical Fertilizer. Int. J. Environ. Sci. Dev. 3, 73–80.
• [79] Siuta, J. 1999. Composting and use value of compost (Kompostowanie i wartości użytkowe kompostu). Mat. I Konf. Nauk.-Tech., Puławy–Warszawa 7–20 (in Polish).
• [80] Siuta, J. and Waslak, G. 2000. Waste from the maintenance of greenery as a raw material resource in the production of compost (Odpady z pielęgnacji zieleni zasobem surowca w produkcji kompostu). Inżynieria Środowiska 122, 29–38 (in Polish).
• [81] Smol, M. 2019. The importance of sustainable phosphorus management in the circular economy (CE) model: the Polish case study. J. Mater. Cycles Waste Manag. 21, 227–238.
• [82] Smol, M. 2021. Transition to Circular Economy in the Fertilizer Sector – Analysis of Recommended Directions and End-Users’ Perception of Waste-Based Products in Poland. Energies 14(14), 4312.
• [83] Smol et al. 2020a – Smol, M., Duda, J., Czaplicka-Kotas, A. and Szołdrowska, D. 2020a. Transformation towards circular economy (CE) in municipal waste management system: Model solutions for Poland. Sustain. 12, 1–25.
• [84] Smol et al. 2020b – Smol, M., Adam, C. and Kugler, S. A. 2020b. Inventory of Polish municipal sewage sludge ash (SSA)–Mass flows, chemical composition, and phosphorus recovery potential. Waste Manag. 116, 31–39.
• [85] Smol et al. 2020c – Smol, M., Marcinek, P., Duda, J. and Szołdrowska, D. 2020c. Importance of sustainable mineral resource management in implementing the circular economy (CE) model and the European green deal strategy. Resources 9, 1–21.
• [86] Smurzyńska et al. 2016 – Smurzyńska, A., Czekała, W., Kupryaniuk, K., Cieślik, M. and Kwiatkowska, A. 2016. Types and properties of slurry and possibilities of its management (Typy i właściwości gnojowicy oraz możliwości jej zagospodarowania). Probl. Inżynierii Rol. 24, 117–127 (in Polish).
• [87] Sommers, L.E. 1977. Chemical Composition of Sewage Sludges and Analysis of Their Potential Use as Fertilizers. J. Environ. Qual. 6, 225–232.
• [88] Stanisławska-Glubiak, E. and Korzeniowska, J. 2007. Principles of fertilization with micronutrients in crops (Zasady nawożenia mikroelementami roślin uprawnych). Stud. i Rap. IUNG – PIB 99–110 (in Polish).
• [89] Sudharsan Varma, V. and Kalamdhad, A.S. 2015. Evolution of chemical and biological characterization during thermophilic composting of vegetable waste using rotary drum composter. Int. J. Environ. Sci. Technol. 12, 2015–2024.
• [90] Supancic et al. 2014 – Supancic, K., Obernberger, I., Kienzl, N. and Arich, A. 2014. Conversion and leaching characteristics of biomass ashes during outdoor storage – Results of laboratory tests. Biomass and Bioenergy 61, 211–226.
• [91] Supaporn et al. 2013 – Supaporn, P., Kobayashi, T. and Supawadee, C. 2013. Factors affecting farmers’ decisions on utilization of rice straw compost in Northeastern Thailand. J. Agric. Rural Dev. Trop. Subtrop. 114, 21–27.
• [92] Svensson et al. 2004 – Svensson, K., Odlare, M. and Pell, M. 2004. The fertilizing effect of compost and biogas residues from source separated household waste. J. Agric. Sci. 142, 461–467.
• [93] Tabatabai, M.A. and Frankenberger, W.T. 1979. Variability of chemical properties of sewage sludges in Iowa 36, 13.
• [94] Tan, Z. and Lagerkvist, A. 2011. Phosphorus recovery from the biomass ash: A review. Renew. Sustain. Energy Rev. 15, 3588–3602.
• [95] Tylińska, R. 2005. SWOT analysis as an instrument in development planning (Analiza SWOT instrumentem w planowaniu rozwoju). Warszawa: WSiP (in Polish).
• [96] U.S. EPA, 2019. The Sources and Solutions: Agriculture [Online] epa.gov/nutritpollution/sources-and-solutionsagriculture [Accessed: 2021-09-08].
• [97] Urbaniec, M. 2015. Towards sustainable development through ecoinnovations: Drivers and barriers in Poland. Econ. Sociol. 8, 179–190.
• [98] Urbanowska, A. and Kotas, P. 2019. Characteristics and methods of management of post-fermentation mass produced in biogas plants (Charakterystyka i metody zagospodarowania masy pofermentacyjnej powstającej w biogazowniach). Ochr. Środowiska 41, 39–45 (in Polish).
• [99] Vaneeckhaute et al. 2013 – Vaneeckhaute, C., Meers, E., Michels, E., Buysse, J. and Tack, F.M.G. 2013. Ecological and economic benefits of the application of bio-based mineral fertilizers in modern agriculture. Biomass and Bioenergy 49, 239–248.
• [100] Wacławowicz, R. 2011. Agricultural use of ashes from biomass combustion (Rolnicze wykorzystanie popiołów ze spalania biomasy). Seminarium Zagospodarowanie ubocznych produktów spalania biomasy. Warszawa, 181–206 (in Polish).
• [101] Waqas et al. 2019 – Waqas, M., Rehan, M., Khan, M.D. and Nizami, A.-S. 2019. Conversion of Food Waste to Fermentation Products. [In:] Ferranti, P., Berry, E.M., Anderson, J.R.B.T.-E. of F.S. and S. (Eds.), Elsevier, Oxford, 501–509.
• [102] Włóka et al. 2019 – Włóka, D., Placek, A., Smol, M., Rorat, A., Hutchison, D. and Kacprzak, M. 2019. The efficiency and economic aspects of phytoremediation technology using Phalaris arundinacea L. and Brassica napus L. combined with compost and nano SiO2 fertilization for the removal of PAH’s from soil. J Environ. Manage. 234, 311–319.
• [103] Wójcik et al. 2017 – Wójcik, M., Stachowicz, F. and Masłoń, A. 2017. Ecological and Economic Aspects of the Application of Sewage Sludge in Energetic Plant Plantations – A Swot Analysis. Civ. Environ. Eng. Reports 27, 157–168.
• [104] Ylivainio et al. 2021 – Ylivainio, K., Lehti, A., Jermakka, J., Wikberg, H. and Turtola, E. 2021. Predicting relative agronomic efficiency of phosphorus-rich organic residues. Science of the Total Environment 773. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2021.145618.
• [105] Zhang, H. 2003. Fertilizer Nutrients in Animal Manure. Oklahoma Coop. Ext. Serv.
• [106] Zhang et al. 2007 – Zhang, R., El-Mashad, H.M., Hartman, K., Wang, F., Liu, G., Choate, C., Gamble, P. 2007. Characterization of food waste as feedstock for anaerobic digestion. Bioresour. Technol. 98, 929–935.
• [107] Zublena, J.P. and Barker, J.C. 1992. Nutrient Assessment and Distribution of Animal Manure. Better Crops with Plant Food 23(76), 8–31.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).