Nowe dane o rozmieszczeniu i warunkach siedliskowych ramienic (Characeae) Polski (2010–2012) z uwzględnieniem terenów chronionych i objętych programem rolnośrodowiskowym

• Autorzy: Krajewski Ł. , Pawlikowski P. , Gutowska E. , Jarzombkowski F. , Kauzal P. , Kotowska K. , Kowalska M. , Brzezińska K. , Dzierża P.

Warianty tytułu

EN

New data on the distribution and habitat conditions of stoneworts (characeae) in Poland (2010–2012) including protected areas and lands involved in agri-environmental programmes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań rozmieszczenia ramienic, prowadzonych w różnych regionach kraju w latach 2010–2012. Szczegółowo przedstawiono warunki siedliskowe 52 stanowisk, na których występowało 15 gatunków z rodzajów: Chara (12), Nitella (2) i Nitellopsis (1). W analizowanej grupie stanowisk najczęściej notowano Chara vulgaris, Ch. contraria, Ch. globularis i Ch. virgata. W trakcie badań odnaleziono liczne stanowiska gatunków zagrożonych wymarciem w Polsce, takich jak: Ch. aspera, Ch. filiformis, Ch. hispida, Ch. intermedia, Ch. polyacantha, Ch. rudis i Nitella mucronata. Gatunkiem uznawanym za zanikły w kraju jest odnaleziona Ch. connivens. Ramienice zasiedlały głównie wody płytkie i bardzo płytkie (młaki, torfowiska, potorfia, przybrzeżne strefy akwenów), choć w niektórych rozległych zalanych piaskowniach i kamieniołomach występowały także na znacznych głębokościach (do 8,7 m). Ramienice występowały także na obszarach monitorowanych użytków rolnych, objętych programem rolnośrodowiskowym (Chara vulgaris, Ch. globularis, Ch. virgata, Ch. tomentosa, Ch. hispida). W takich miejscach najczęściej występowała Ch. vulgaris var. longibracteata. Na uwagę zasługuje stwierdzenie zdecydowanej większości stanowisk ramienic poza jeziorami polodowcowymi, w Polsce uznawanymi za ich główne siedlisko. Większość danych z Wyżyny Śląsko-Krakowskiej z lat 2010–2012 omówiono w osobnych pracach, niemniej wykorzystano je w zestawieniach, analizach i wnioskach niniejszej pracy, obejmujących łącznie 22 gatunki na 108 stanowiskach (230 notowań).

EN

The paper is a compilation of stonewort records made during the field surveys in various regions of Poland in the years 2010–2012. We present in detail habitat conditions of 52 sites with 15 charophytes representing 3 genera: Chara (12 species), Nitella (2) and Nitellopsis (1). Among them, there are some of the rarest Polish charophytes like Chara connivens considered extinct in Poland and endangered species like: Ch. aspera, Ch. filiformis, Ch. hispida, Ch. intermedia, Ch. polyacantha, Ch. rudis and Nitella mucronata. Chara vulgaris, Ch. contraria, Ch. globularis and Ch. virgata have been the most frequently found species. Numerous records of charophytes outside glacial lakes (in Poland commonly regarded as the main habitat of stoneworts) are particularly noteworthy. Stoneworts were recorded mostly in shallow and very shallow waters. However, in some deep sand- and stone pits they occurred to a depth of 8.7 m. Surprisingly, charophytes were also found in rural landscape areas included in agri-environment schemes (Ch. vulgaris, Ch. globularis, Ch. hispida, Ch. tomentosa, Ch. virgata). The most often recorded species in such habitats was Chara vulgaris var. longibracteata. Chara vulgaris was also the most frequently recorded species in all types of habitats, confirming its wide ecological amplitude and distribution. Most data of Silesia-Cracow Upland of 2010–2012 were published in detail separately, however, we used them in summaries, analysis and conclusions, which cover a total of 22 species in 108 sites (230 records).

Słowa kluczowe

PL

Chara; Characeae; ekologia; Nitella; Nitellopsis; program rolnośrodowiskowy; ramienice

EN

agri-environmental programme; Chara; Characeae; ecology; Nitella; Nitellopsis; stoneworts

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2015
• Tom: T. 15, z. 2
• Strony: 65--85
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys. kolor.

Twórcy

autor

Krajewski Ł.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego, al. Hrabska 3, 05–090 Raszyn
• Stowarzyszenie „Centrum Ochrony Mokradeł” w Warszawie

autor

Pawlikowski P.

• Stowarzyszenie „Centrum Ochrony Mokradeł” w Warszawie
• Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Ekologii Roślin i Ochrony Środowiska

autor

Gutowska E.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego

autor

Jarzombkowski F.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego

autor

Kauzal P.

• Tatrzański Park Narodowy w Zakopanem; Zagórskie Stowarzyszenie Regionalne „Pakosznica” w Sosnowcu

autor

Kotowska K.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego

autor

Kowalska M.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego

autor

Brzezińska K.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego

autor

Dzierża P.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego

Bibliografia

• 1. DĄMBSKA I. 1964. Charophyta – Ramienice. Flora słodkowodna Polski. T. 13. Warszawa. PWN ss. 126.
• 2. DĄMBSKA I. 1966. Zbiorowiska ramienic Polski. Prace Komisji Biologicznej PTPN. Nr 31(3) ss. 76. .
• 3. DĄMBSKA I., KARPIŃSKI J. 1954. Ramienice. Klucz do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa. PWN ss. 128.
• 4. DZIEDZIC J., PEŁECHATY M., GĄBKA M. 2006. Charophyta. W: Red list of plants and fungi in Poland. Pr. zbior. Red. Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg. Kraków. Polish Academy of Sciences, W. Szafer Institute of Botany s. 52.
• 5. GĄBKA M. 2009. Charophytes of the Wielkopolska region (NW Poland): distribution, taxonomy and autecology. Poznań. Bogucki Wydawnictwo Naukowe. ISBN 978-83-61320-71-5 ss. 110.
• 6. GĄBKA M. 2010. Charetea fragilis [CD-ROM]. W: Multimedialna Encyklopedia zbiorowisk roślinnych Polski. Pr. zbior. Red. H. Ratyńska, M. Wojterska, A. Brzeg. Ver. 1.1. NFOŚiGW.
• 7. HUTOROWICZ A., DZIEDZIC J. 1998. Historyczne i współczesne stanowiska ramienic w jeziorach Pojezierza Olsztyńskiego. Fragmenta Floristica et Geobotanica. Ser. Polonica. Nr 5 s. 279–291.
• 8. IPNI 2014. The International Plant Names Index [online]. [Dostęp 20.05.2014]. Dostępny w Internecie: www.ipni.org.
• 9. JARZOMBKOWSKI F., KOZUB Ł. 2011. Stan zagrożenia i ochrona mechowisk w krajobrazie rolniczym Mazowsza. W: Współczesne narzędzia identyfikacji oraz ochrony mokradeł i muraw w krajobrazie rolniczym. Pr. zbior. Red. W. Dembek, A. Gutkowska, H. Piórkowski. Falenty. Wydaw. ITP. s. 85–105.
• 10. JARZOMBKOWSKI F., GOLDSTEIN K., GUTOWSKA E., KAZUŃ A., KOTOWSKA D., KOTOWSKA K., KOWALSKA M., KRAJEWSKI Ł., PIÓRKOWSKI H., SZCZEPANIUK A., ŻMIHORSKI M. 2013a. Monitoring siedlisk pakietów przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego 2012–2015. Sprawozdanie końcowe z roku 2012. Maszynopis. Falenty. ITP ss. 214.
• 11. JARZOMBKOWSKI F., GUTOWSKA E., KAZUŃ A., KOTOWSKA D., KOTOWSKA K., KOWALSKA M., KRAJEWSKI Ł., SZCZEPANIUK A., ŻMIHORSKI M. 2013b. Wyniki monitoringu siedlisk w roku 2013. Zakres prac zrealizowanych w 2013 roku oraz wstępne wyniki monitoringu efektów programu rolnośrodowiskowego w zakresie siedlisk. Maszynopis. Falenty. ITP ss. 76.
• 12. KARPIŃSKI J. 1939. Materiały do flory ramienic (Characeae) Polski ze szczególnym uwzględnieniem Wielkopolski. Sprawozdania Poznańskiego TPN. Nr 12. Rok 1938. s. 212–216.
• 13. KOPROWSKI J., ŁACHACZ A. 2013. Small water bodies formed after digging in Dobrzyńskie Lakeland. Journal of Water and Land Development. No 18 s. 37–47.
• 14. KRAJEWSKI Ł. 2011. Przyroda piaskowni Kuźnica Warężyńska w Dąbrowie Górniczej. Cz. 5. Ramienice i ich zbiorowiska. Przyroda Górnego Śląska. Nr 65 s. 5–7.
• 15. KRAJEWSKI Ł. 2012a. Ramienice na budowie autostrady A1 w województwie śląskim. Przyroda Górnego Śląska. Nr 69 s. 5.
• 16. KRAJEWSKI Ł. 2012b. Ramienice (Characeae) Zagłębia Dąbrowskiego (S Polska). Natura Silesiae Superioris. Vol. 13 s. 13–56.
• 17. KRAJEWSKI Ł. 2013. Opinia Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w sprawie ochrony gatunkowej glonów z rodziny ramienic (Charophyta, Characeae). Maszynopis. Falenty. ITP ss. 15.
• 18. MIGULA W. 1909. Characeae. W: Kryptogramen Flora von Deutschland, Deutsch-Österreich und der Schweiz. Rhodophyceae, Phaeophyceae, Characeae. Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz. Vol. 7 s. 262–363.
• 19. MIODUSZEWSKI W. 2012. Small water reservoirs – their function and construction. Journal of Water and Land Development. No 17 s. 45–52.
• 20. OCHYRA R., ŻARNOWIEC J., BEDNAREK-OCHYRA H. 2003. Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków. Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. ISBN 83-85444-84-X ss. 372.
• 21. PEŁECHATY M., PUKACZ A. 2008. Klucz do oznaczania ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach [online]. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Wyd. 1. Warszawa. IOŚ. [Dostęp 31.03.2011]. Dostępny w Internecie: http://www.gios.gov.pl/download.php?f=793
• 22. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Dz.U. 2012 poz. 81.
• 23. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Dz.U. 2014 poz. 1409.
• 24. URBANIAK J. 2007. Rozwój badań nad ramienicami (Charophyta) na terenie Polski. Wiadomości Botaniczne. Vol. 51. No 3/4 s. 29–40.
• 25. URBANIAK J., GĄBKA M. 2014. Polish Charophytes. An illustrated guide for identification. Wrocław. Wydaw. UP. ISBN 978-83-7717-166-0 ss. 122.
• 26. URBANIAK J., SUGIER P., GĄBKA M. 2011. Charophytes of the Lubelszczyzna region (Eastern Poland). Acta Societatis Botanicorum Poloniae. Vol. 80. No 2 s. 159–168.
• 27. ZAJĄC A. 1978. Założenia metodyczne „Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce”. Wiadomości Botaniczne. Vol. 22. No 3 s. 145–155.