Ochrona i konserwacja ruin - przemiany metod na przykładzie Mazowsza

• Autorzy: Lewicki Jakub

Warianty tytułu

EN

Protection and preservation of ruins - changes in the methods used in the Mazovian region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono problematykę konserwacji ruin zamków na Mazowszu, omawiając ich losy i stan współczesny oraz zaprezentowano zastosowane metody ochrony w XX wieku. Wśród mazowieckich zamków można wyróżnić kilka grup. Są to budowle będące w stanie ruiny (Iłża, Czersk, Brok) częściowo odbudowane (Liw, Ciechanowiec) oraz te, które odtworzono w zmodyfikowanej formie i adaptowano do nowych funkcji (Gostynin, Pułtusk i Szydłowiec). W omówionych zamkach stosowano różne metody ochrony i konserwacji. Większość wykonanych prac odbiega od zasad angielskiej szkoły konserwacji ruin. Zastosowanie czystych zasad angielskiej szkoły konserwacji ruin było stosowane sporadycznie (Iłża, częściowo Czersk, Brok). Było to efektem wypracowania własnych, lokalnych rozwiązań, a nie wzorowania się na angielskich przykładach. Częściej stosowano częściową odbudowę zniszczonych zamków (Liw), odbudowę z elementami współczesnymi (Ciechanów, Pułtusk) lub całkowicie swobodną odbudowę (Gostynin), co spowodowało utratę autentyzmu zamków lub ich ruin. Wyraźną tendencją spotykaną na Mazowszu były i są swobodne odbudowy zamków, co przyczynia się do utraty autentyzmu tych zabytków. Jednak największym mankamentem wykonanych prac są widoczne uzupełnienia murów zamków nową cegłą o odmiennym kolorze i fakturze (np. mury zamku w Czersku).

EN

The article presents the problem of preservation of the ruins of castles in Mazovia, discussing their fate and state of affairs and presenting the methods of protection used in the 20th century. Several groups can be distinguished among Mazovian castles. These are buildings in ruins (Ilza, Czersk, Brok), partially rebuilt (Liw, Ciechanowiec) and those that were reconstructed in a modified form and adapted to new functions (Gostynin, Pultusk and Szydlowiec). Various preservation and conservation methods were used in the castles discussed. Most of the work done deviates from the rules of the English school for the preservation of ruins. The application of the pure principles of the English school for the preservation of ruins was sporadical (Ilza, partly Czersk, Brok). It was the result of working out own, local solutions, not to follow English examples. More often, partial reconstruction of damaged castles was used (Liw), reconstruction with contemporary elements (Ciechanow, Pultusk) or completely unrestricted reconstruction (Gostynin), which resulted in the loss of the authenticity of castles or their ruins. A clear tendency observed in Mazovia was and are the unrestricted reconstruction of castles, which contributes to the loss of the authenticity of these monuments. However, the biggest drawback of the works are visible additions to the castle walls with new bricks of a different color and texture (eg the walls of the castle in Czersk).

Słowa kluczowe

PL

zamki; rekonstrukcja; ruiny; angielska szkoła konserwacji ruin; Iłża; Czersk; Ciechanów; Gostynin; Liw; Brok; Pułtusk; Szydłowiec

EN

Castles; reconstruction; ruins; English school for the ruins’ preservation; Ilza; Czersk; Gostynin; Liw; Brok; Pułtusk; Szydłowiec

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 6
• Strony: 117--134
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., ryc.

Twórcy

autor

Lewicki Jakub

• Zakład Konserwacji Zabytków i Ochrony Krajobrazu UKSW Polska

Bibliografia

• 1. Architektura gotycka w Polsce, T. Mroczko, M. Arszyński (red.), t. 2, Katalog zabytków, Warszawa 1995.
• 2. Czersk Wzgórze Zamkowe Badania 1974-1983, P. Urbańczyk (red.), Warszawa 2016.
• 3. Gruszecki A., Konserwacja ruin w Anglii, „Ochrona Zabytków”, r. XI, 1958, nr 3-4.
• 4. Gruszecki A., Opracowanie trwałej ruiny pałacu Ujazdowskiego w Warszawie, „Ochrona Zabytków”, r. XX, 1967, nr 1.
• 5. Gruszecki A., Trwała ruina zamku ogrodzienieckiego - próba adaptacji angielskiej szkoły konserwacji ruin, „Ochrona Zabytków”, r. XXX, 1977, nr 1-2.
• 6. Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
• 7. J. Pietrzak T., Zamek w Gostyninie, dzieje budowlane w świetle przekazów archiwalnych i badań terenowych, „Rocznik Gostyniński”, t. III, Gostynin 2012.
• 8. Kajzer T. L., Kołodziejski S., Salm J., Leksykon zamków w Polsce, L. Kajzer (red.), Warszawa 2012.
• 9. Karczewski A., Czersk, Warszawa 1939.
• 10. Kazimierski J., Renesansowy pałac w Borku (Historia i problemy rekonstrukcji) [w:] Brok i Puszcza Biała: prze¬szłość – środowisko geograficzne, kulturowe i przyrodnicze, J. Kazimierski (red.), Ciechanów 1989.
• 11. Kęsik G., Spór o rewitalizację zamku w Ciechanowie, Ciechanów 2011.
• 12. Lewicka M. L., Konserwatorski problem „rewaloryzacji” zamku w Ciechanowie [w:] Ochrona zabytków architektury obronnej. Teoria a praktyka, Lublin - Warszawa 2008.
• 13. Lewicka M. L., Kulturowe i społeczne wartości mazowieckich zamków w Liwie i Iłży [w:] Zamki w ruinie: zasady postępowania konserwatorskiego, B. Szmygin, P. Molski (red.), Lublin 2012.
• 14. Lewicki J., Dzieje i architektura zamku w Iłży. Problematyka badawcza i konserwatorska [w:] Siedziby biskupów krakowskich na terenie dawnego Województwa sandomierskiego, L. Kajzer (red.), Kielce 1997.
• 15. Nowogórski P., Mit odbudowy zamku w Gostyninie, „Nasze Korzenie”, t. 5, 2013.
• 16. Wołosz A. K. F., Zamek w Ciechanowie, Ciechanów, 1991.
• 17. Wróblewski, Archeologia o zamku w Gostyninie, „Notatki Płockie”, 1990, nr 1-2 (142-143),
• 18. Z dziejów budownictwa rezydencjonalno-obronnego na ziemi iłżeckiej, D. Kalina, R. Kubicki (red.), Kielce-Iłża 2011.
• 19. Zagrodzki T., Czersk. Zamek i miasto historyczne, Warszawa 1988.
• 20. Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie. Wczoraj - Dziś - Jutro, M. J. Piotrowski (red.), Ciechanów 2006.