Wzornictwo huty szkła w Zawierciu do 1953 roku. Zarys dziejów i analiza stylistyczna wyrobów

• Autorzy: Pasierb Michał

Warianty tytułu

EN

Glass Design at the Zawiercie Glassworks Until 1953: Historical and Stylistic Analysis

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia zarys dziejów oraz analizę wzornictwa huty szkła w Zawierciu od momentu jej założenia w połowie XIX wieku do 1953 roku, kiedy to powołano zakładowy ośrodek wzorcujący. Tekst koncentruje się na ewolucji stylistycznej produkowanych wyrobów, uwzględniając zarówno kontekst technologiczny, jak i artystyczny. Autor analizuje ofertę huty na podstawie zachowanych katalogów, materiałów archiwalnych i zbiorów muzealnych oraz prywatnych, porządkując i weryfikując dotychczasową wiedzę na temat działalności zakładu. W artykule szczególną uwagę poświęcono zmianom zachodzącym w stylistyce wyrobów na przestrzeni kolejnych dekad – od wzorów historyzujących po formy inspirowane art déco i funkcjonalizmem. Celem tekstu jest nie tylko uporządkowanie faktografii, ale także wskazanie miejsca zawierciańskiej huty w szerszym kontekście polskiego przemysłu szklarskiego końca XIX i 1. połowy XX wieku.

EN

The article presents an outline of the history and a design analysis of the glassworks in Zawiercie, spanning from its founding in the mid-19th century to the year 1953, when an in-house design center was established. The study focuses on the stylistic evolution of the factory’s output, taking into account both technological and artistic contexts. Drawing upon preserved catalogues, archival materials, and collections held in museums as well as in private hands, the author examines and systematizes the available knowledge regarding the factory's operations. Particular attention is devoted to the stylistic transformations of the glassware over successive decades – from historicist patterns to forms inspired by Art Deco and functionalism. The aim of the article is not only to organize the factual data but also to position the Zawiercie glassworks within the broader landscape of the Polish glass industry in the late 19th and the first half of the 20th century.

Słowa kluczowe

PL

huta szkła „Zawiercie”; wzornictwo; polskie szkło; szkło użytkowe; historia designu; szkło artystyczne; przemysł szklarski

EN

"Zawiercie" Glassworks; design; Polish glass; utility glass; design history; artistic glass; glass industry

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
• Czasopismo: Szkło i Ceramika
• Rocznik: 2025
• Tom: R. 76, nr 3
• Strony: 62--70
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., fot.

Twórcy

autor

Pasierb Michał

• Galeria Stara Łaźnia w Zawierciu
• Fundacja Fabryka Kulturalna

Bibliografia

• Chmielewska E., O zawierciańskim szkle słów kilka…, [w:] E. Chmielewska, P. Dusza, Wzornictwo Huty Szkła „Zawiercie” po 1945 roku, Pałac Schoena Muzeum w Sosnowcu, Sosnowiec 2020, s. 12–13.
• Guillochier-Muster und Räderstellung, Glasformen- und Maschinenfabrik · Eisengiesserei, Deuben-Dresden: Fr. Wilhelm Kutzscher, 1910, https:// www.glas-musterbuch.de/portal/n326 [dostęp: 10.07.2025].
• Иллюстрированный каталогъ стеклянныхъ принадлежностей, S. Reich & Co., Zawiercie 1889.
• Каталогъ. Прейсъ-Курантъ на хрустальныя изделия стекляннаго завода „Заверце”, S. Reich i Ko, Warszawa 1895.
• Каталогъ и Прейсъ-Курантъ на стеклянныя принадлежности для лампъ, S. Reich i Ko, Warszawa 1895.
• Katalog i cennik na przedmioty do oświetlenia ze szkła ognioodpornego „Indifferent”, Fabryki Szkła, d. S. Reich i S-ka, Zawiercie 1934.
• Korrespondent Rolniczy, Handlowy i Przemysłowy: wychodzi jako pismo dodatkowe bezpłatne przy „Gazecie Warszawskiéj”, 1887, nr 30Musterbuch der Glas-Manufactur von S. Reich & Co., Wien. Wiedeń 1880.
• „Przegląd Techniczny”: czasopismo miesięczne poświęcone sprawom techniki i przemysłu, r. 12, t. 23, z. 9, Warszawa: Maurycy Wortman, 1886, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/733892/edition/695335?search=cmVzdWx0cz9hY3Rpb249QWR2YW5jZWRTZWFyY2hBY3Rpb24mdHlwZT0tMyZwPTAmcWYxPWF2YWlsYWJpbGl0eTpBdmFpbGFibGUmdmFsMT1xOnByemVnbCVDNCU4NWQrdGVjaG5pY3pueSsxODg2 [dostęp: 10.07.2025].
• Rosikoń L., Huta Szkła Gospodarczego Zawiercie: 1884–1984, Katowice 1985.
• Śreniowski S., Uwłaszczenie chłopów w Polsce, Warszawa 1956, s. 146–153.
• Tekely W.P., Polityczne i ekonomiczne przesłanki zniesienia granicy celnej pomiędzy Królestwem Polskim a Cesarstwem Rosyjskim, [w:] Studia z historii państwa, prawa i idei. Prace dedykowane profesorowi Janowi Malarczykowi, red. A. Korobowicz, H. Olszewski, Lublin 1997.