Ftalan dietylu : oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy

• Autorzy: Woźnica A.

Identyfikatory

DOI

10.5604/1231868X.1232842

Warianty tytułu

EN

Diethyl phthalate : determination in workplace air

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ftalan dietylu (DEP) jest estrem kwasu ftalowego i etanolu. Substancja ta w normalnych warunkach występuje w postaci bezbarwnej, oleistej cieczy, która jest stosowana w przemyśle jako rozpuszczalnik octanu celulozy i nitrocelulozy oraz plastyfikator tworzyw sztucznych. Dodaje się ją również do: lakierów do paznokci, środków zapachowych w produkcji kosmetyków i detergentów, opakowań żywności i leków. Ftalan dietylu jest substancją, która może działać: toksycznie w następstwie wdychania, drażniąco na oczy i skórę, szkodliwie na rozrodczość (podejrzewa się także, że działa szkodliwe na płodność lub dziecko w łonie matki). Celem pracy było opracowanie metody oznaczania frakcji wdychalnej ftalanu dietylu, która umożliwi oznaczanie stężeń ftalanu dietylu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), czyli 0,3 ÷ 6 mg/m³. W badaniach stosowano wyposażony w kolumnę kapilarną HP-INNOWAX (60 m x 0,25 mm, 0,15 µm) chromatograf gazowy (GC) z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (FID). Metoda polega na: zatrzymaniu ftalanu dietylu na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji etanolem i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu. Zastosowanie do analizy kolumny HP-INNOWAX pozwala na selektywne oznaczenie ftalanu dietylu w obecności innych związków. Średnia wydajność odzysku ftalanu dietylu z filtra wyniosła 90%. Uzyskane krzywe kalibracyjne charakteryzują się dużą wartością współczynnika korelacji (r = 1), który świadczy o liniowości wskazań detektora FID w zakresie stężeń 0,024 ÷ 0,48 mg/ml, co odpowiada zakresowi 0,3  6 mg/m³ dla próbki powietrza o objętości 240 l. Granica wykrywalności (LOD) wynosi 0,09 µg/ml, a granica oznaczalności (LOQ) – 0,27 µg/ml. Metoda analityczna umożliwia selektywne oznaczanie stężeń frakcji wdychalnej ftalanu dietylu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń 0,3 ÷ 6 mg/m3 (1/10 ÷ 2 wartości NDS) w obecności innych związków. Metoda charakteryzująca się dobrą precyzją i dokładnością spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur oznaczania czynników chemicznych. Opracowaną metodę oznaczania ftalanu dietylu zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.

EN

Diethyl phthalate (DEP) is an ester of phthalic acid and an ethanol. It is a colorless, oily liquid. This substance is used in industry as a solvent for cellulose acetate and nitrocellulose, and a plasticizer of plastics. It is added to nail polish, perfumes in cosmetics and detergents, food packaging and pharmaceuticals. Diethyl phthalate is a substance which is toxic if inhaled, irritating to eyes and skin, toxic for reproduction (it is suspected that acts harmful to fertility or unborn child). The aim of this study was to develop and validate a method for determining concentrations of diethyl phthalate in workplace air in the range from 1/10 to 2 MAC values in accordance with the requirements of Standard No. PN-EN 482. The study was performed using a gas chromatograph (GC) with a flame ionization detector (FID) with a capillary column HP-INNOWAX (60 m × 0.25 mm, 0.15 µm). The method is based on the adsorption of diethyl phthalate on glass microfiber filter, desorption of analysed compound with ethanol and analysis of the resulting solution with GC-FID. The average desorption efficiency of diethyl phthalate from filter was 90%. Application of column HP-INNOWAX enables selective determination of diethyl phthalate in the presence of other solvents. The measurement range was 0.3  6 mg/m3 for a 240-L air sample. The limit of detection (LOD) and the limit of quantification (LOQ) are 0.09 µg/ml and 0.27 µg/ml, respectively. The analytical method described in this paper enables selective determination of inhalable fraction of diethyl phthalate in workplace air in the presence of other substances at concentrations from 0.3 mg/m3 (1/10 MAC value). The method is precise, accurate and it meets the criteria for procedures for measuring chemical agents listed in Standard No. EN 482. The method can be used for assessing occupational exposure to diethyl phthalate and associated risk to workers’ health. The developed method of determining diethyl phthalate has been recorded as an analytical procedure (see appendix).

Słowa kluczowe

PL

ftalan dietylu; metoda analityczna; powietrze na stanowiskach pracy; GC-FID

EN

diethyl phthalate; analytical method; workplace air; GC-FID

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 1 (91)
• Strony: 127--137
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Woźnica A.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1. Chan Y. (1994). Dimethyl phthalate (DMP), diethyl phthalate (DEP), dibutyl phthalate (DBP), di-2-ethylhexyl phthalate (DEHP), di-n-octyl phthalate (DNOP). OSHA method no 104 U.S. Salt Lake City, Occupational Safety and Health Administration, Analytical Laboratory.
• 2. CHEMPYŁ (2016). Baza wiedzy o zagrożeniach chemicznych i pyłowych – CHEMPYŁ. Warszawa, CIOP-PIB.
• 3. ECHA (2015) European Chemicals Agency [dostęp: 23.10.2015, http://echa.europa.eu/documents /10162/ 9801478/corap_justification_201-550-6_de_en.pdf ].
• 4. Szymańska J., Frydrych B. (2015). Ftalan dietylu – frakcja wdychalna. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 4(86), 89–129.
• 5. PN-EN 482+A1: 2016-01 Narażenie na stanowiskach pracy. Ogólne wymagania dotyczące charakterystyki procedur pomiarów czynników chemicznych.
• 6. PN-Z-04208/03: 1989 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości estrów kwasu ftalowego. Oznaczanie ftalanu dwuetylu na stanowiskach pracy metodą chromatografii gazowej.
• 7. Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 6.06.2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU 2014, poz. 817 ze zm.
• 8. Szewczyńska M., Pośniak M. (2013). Pobieranie frakcji drobnych aerozoli do analizy chemicznych zanieczyszczeń powietrza w środowisku pracy. Analityka Nauka i Praktyka 4, 42–49.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).