Wymokliska śródpolne jako efemeryczny element krajobrazu

• Autorzy: Pieńkowski Paweł , Podlasiński Marek

Identyfikatory

DOI

10.30450/202402

Warianty tytułu

EN

Interfield vernal ponds as an ephemeral element of the landscape

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Szczególnym przykładem zbiorników efemerycznych na obszarach pól są tzw. wymokliska. Ich występowanie zależy od wielu czynników przyrodniczych – w tym warunków pogodowych, ukształtowania powierzchni, a także intensywności oddziaływania antropogenicznego. Wymokliska są efemerycznym elementem krajobrazu Polski Północnej, gdzie w obrębie pofałdowanych moren dennych pagórkowatych i falistych po intensywnych opadach pojawiają się rozległe połacie wód powierzchniowych. Mają one znaczenie biocenotyczne i fizjocenotyczne, a ich walor krajobrazowy przejawia się głównie w okresie zimowym i wczesnowiosennym, kiedy ich wizualnej percepcji zwykle nie ogranicza szata roślinna. Są one niedocenianym elementem krajobrazu, jednak biorąc pod uwagę ekologiczne znaczenie tych zbiorników, należy przypuszczać, że przy coraz większej dostępności zobrazowań teledetekcyjnych analiza fluktuacji przestrzennej i ich waloryzacja krajobrazowa będzie kwestią niedalekiej przyszłości.

EN

One particular example of ephemeral water bodies in agricultural areas is the so-called vernal pools (interfield wetlands). Their occurrence depends on various natural factors, including weather conditions, surface topography, and the intensity of anthropogenic impacts. Vernal ponds are an ephemeral element of the landscape in Northern Poland, where, within the undulating moraines and hilly and rolling terrain, extensive areas of surface water appear after heavy rainfall. They have biocenotic and physiocenotic significance, and their landscape value is most evident in winter and early spring, when they are not usually hidden by vegetation. They are an underappreciated element of the landscape, but considering the ecological importance of these water bodies, it is likely that with the increasing availability of remote sensing imagery, the analysis of their spatial fluctuations and landscape evaluation will become common in the near future.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz polodowcowy; ekosystem mokradłowy; zbiornik efemeryczny

EN

postglacial area; wetland ecosystems; ephemeral water body

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2024
• Tom: nr 51 (1)
• Strony: 27--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Pieńkowski Paweł

• West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Department of Environmental Management, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-6782-291X

autor

Podlasiński Marek

• West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Department of Environmental Management, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-3487-0664

Bibliografia

• 1. Biggs J., Williams P., Whitfield M., Nicolet P., Brown C., Hollis J., Arnold D., Pepper T., 2007: The freshwater biota of British agricultural landscapes and their sensitivity to pesticides. Agriculture, Ecosystems & Environment 122: 137-148.
• 2. Boothby J., Hull A.P., Jeffreys D. A., 1994: Ponds Landscapes: fragmentation pressures and survival mechanisms [in: Fragmentation in agricultural landscapes], Preston 13-14th September 1994. Red. J.W. Dover, IALE (UK): 54-61.
• 3. Boothby J., Swan M.J.S., Hull A.P., 1996: Biodiversity in dense pond landscapes: approaches and targets [in: The spatial dynamics of biodiversity]. Red. J.A. Simpson, P. Denis, IALE (UK): 13-146.
• 4. Brose U., 2003: Regional diversity of temporary wetland carabid beetle communities: a matter of landscape features or cultivation intensity? Agriculture Ecosystems & Environment, 98:163-167.
• 5. Calhoun A.J.K., Mushet D.M., Bell K.P., Boix D., Fitzsimons J.A., Isselin-Nondedeu F., 2017: Temporary wetlands: challenges and solutions to conserving a ‘disappearing’ ecosystem, Biological Conservation, Volume 211, Part B: 3-11, doi.org/10.1016/j.biocon.2016.11.024.
• 6. Churko G., Szerencsits E., Gramlich A., Prasuhn V., Walter T., 2018: Arten der Feucht-(Acker-)Flächen in der Schweiz und Korridore zwischen Schutzobjekten. Agroscope Science, 76: 1-39.
• 7. Churko G., Walter T., Szerencsits E., Gramlich A., 2020: Improving wetland connectivity through the promotion of wet arable land. Wetlands Ecol Manage 28: 667-680. https://doi.org/10.1007/s11273-020-09739-8.
• 8. Collinson N.H., Biggs J., Corfield A., Hodson M.J., Walker D., Whitfield M., Williams P.J., 1995: Temporary and permanent ponds: an assessment of the effects of drying out on the conservation value of aquatic macroinvertebrate communities 74: 125-133.
• 9. Dixneuf C., Peiris P., Nummi P., Sundell J., 2021: Vernal pools enhance local vertebrate activity and diversity in a boreal landscape. Global Ecology and Conservation, 31: 1-14, https://doi.or-g/10.1016/j.gecco.2021.e01858.
• 10. Herault B., Thoen D., 2009: How habitat area, local and regional factors shape plant assemblages in isolated closed depressions. Acta Oecologica-International Journal of Ecology, 35: 385-392.
• 11. Hewison A.J.M., Vincent J.P., Joachim J., Angibault J.M., Cargnelutti B., Cibien C., 2001: The effects of woodland fragmentation and human activity on roe deer distribution in agricultural landscapes Can. J. Zool., 79 (2001): 679-689.
• 12. Hyseni C, Heino J, Bini LM, Bjelke U, Johansson F., 2021: The importance of blue and green landscape connectivity for biodiversity in urban ponds. Basic Appl Ecol 57:129-145
• 13. Jankowski T.A., 2003: Rola Wody w Krajobrazie. Prace Komisji Krajobrazu Kult. 2: 15-24.
• 14. Kalettka T. 1996: Die Problematik der Sölle (Kleinhohlformen) im Jungmoränengebiet Nordostdeutschland. Naturschutz u. Landschaftspflege in Brandenburg, Sonderheft „Sölle“: 4-12.
• 15. Kalettka T., Rudat C., 2006: Hydrogeomorphic types of glacially created kettle holes in North-East Germany. Limnologica 36: 54-64.
• 16. Kayler Z.E., Badrian M., Frackowski A., Rieckh H., Nitzsche K.N., Kalettka T., Merz C., Gessler A., 2018: Ephemeral kettle hole water and sediment temporal and spatial dynamics within an agricultural catchment. Ecohydrology 11: 1-11.
• 17. Klafs G., Lippert K., 2000: Landschaftselemente Mecklenburg-Vorpommerns im hundertjährigen Vergleich. Teil 1: Ackerkleinhohlformen. Naturschutzarbeit Mecklenburg Vorpommern 43: 58-65.
• 18. Kloss M., Kruk M., Wilpiszewska I., 1987: Geneza, charakterystyka przyrodnicza i przekształcenia antropogeniczne zagłębień bezodpływowych we współczesnym krajobrazie Pojezierza Mazurskiego. – Kosmos 36(4): 621-64.
• 19. Kosturkiewicz A., Musiał W., 1982: Wahania stanów wód w śródpolnych oczkach wodnych na terenach zdrenowanych. Pr. Kom. Nauk Rol. Kom. Nauk Leśn. 53: 159-172.
• 20. Leibowitz S.G., Wigington P.J. Jr., Rains M.C., Downing D.M., 2008: Non-navigable streams and adjacent wetlands: addressing science needs following the Supreme Court's Rapanos decision. Front. Ecol. Environ., 6: 364-371.
• 21. Łoziński W., 1865: Pisma Pomniejsze Walerego Łozińskiego, wyd. K. Wild. Lwów 1865.
• 22. Mai A., Bill R., 2011: Analysing kettle holes in Mecklenburg in the last 225 years using an interdisciplinary virtual research laboratory, in: Pillmann W., Schade S., Smits P. (Eds.), Innovations in Sharing Environmental Observations and Information. Shaker Verlag., Aachen: 1-9.
• 23. Mushet D.M., Calhoun A.J.K., Alexander L.C., Cohen M.J., DeKeyser E.S., Fowler L., Lane C.R., Lang M.W., Rains M.C., Walls S.C., 2014: Geographically isolated wetlands: rethinking a misnomer. Wetlands, 35: 423-43.
• 24. Pérez-Bilbao A., Benetti C.J., Garrido J., 2015: Biodiversity and Conservation of Temporary Ponds — Assessment of the Conservation Status of “Veiga de Ponteliñares”, NW Spain (Natura 2000 Network), Using Freshwater Invertebrates, in: Lo, Y., Blanco, J., Roy, S. (eds.), Biodiversity in Ecosystems – Linking Structure and Function. InTech: 241-269.
• 25. Pieńkowski P., 2003: Analysis of distribution and changes in the occurrence of ponds in the North-West area of Poland (in Polish with English summary) Rozprawy 222. AR w Szczecinie, Szczecin: 120 pp.
• 26. Pieńkowski P., Podlasiński M., 2001: Podział i geneza oczek wodnych na przykładzie wybranych obiektów w strefie moreny czołowej Pomorza Zachodniego, Folia Univ. Agric. Stetin. 221 Agricultura (88): 223-230.
• 27. Podlasiński M., 2008: Erozja wodna na polu ornym po intensywnym opadzie w 2007 roku w Daleszewie na Pomorzu Zachodnim. Scientific Review Engineering and Environmental Sciences, 17, 2(40): 43-49.
• 28. Roepke W., 1929: Untersuchungen ueber die Soelle in Mecklenburg. Rostock Mitteilungen der Geographishchen Gesellschaft 18/19: 78-156.
• 29. Silva V., Pinto-Cruz C., Espírito-Santo M.D., 2009: Temporary ponds and hygrophilous grasslands plant communities in the Monfurado Site of Community Importance. Lazaroa 30: 81-88.
• 30. Sztolcman J., 1882: Wspomnienia z podróży po Peru II – kraj przyroda przez Jana Sztolcmana., Wszechświat. Tygodnik popularny Poświęcony naukom przyrodniczym. Tom 1. Nr 7: 151-156.
• 31. Vasic F., Paul C., Strauss V., Helming K., 2020: Ecosystem services of kettle holes in agricultural landscapes. Can. Biosyst. Eng. 52: 0-12.
• 32. Veith M., Klein M., 1996: Zur Anwendung des Metapopulations-Konzeptes auf Amphibienpopulationen. Z. Ökologie u. Naturschutz 5: 217-228.
• 33. Węgrzynowicz A., 2018: Występowanie ptaków wodno-błotnych na efemerycznym zbiorniku śródpolnym pod Zakroczymiem, Kulon 23 (2018): 144-149.
• 34. Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (ed.)., 2010: Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki: 1-598.